Oyun kavramı birçok disiplin, yöntem ve çalışma alanında yer almaktadır. Bu alanlardan birisi de psikodramadır.

Psikodrama, bireylerin yaşamındaki pişmanlıkları, hayalleri, beklentileri, umutları, söylemek isteyip de söyleyemedikleri hayata dair her olayın, durumun sahnede vücut bulmuş halidir (Akgün & Vuçinas, 2021).

Moreno (1946), psikodramayı şu sözlerle tanımlamaktadır: “İki kişi karşılaşırlar; göz göze, yüz yüze; yakınlaştıklarında ben senin gözlerini çıkarıp kendime takacağım, sen benim gözlerimi çıkarıp kendine takacaksın. Böylece, sen bana benim gözlerimle, ben sana senin gözlerinle bakacağız.” (Akt. Geçtan, 1976). Psikodramanın geliştiricisi olan Moreno, bu sözleri ve canlandırılan oyundaki dinamikler ile gerçeğin yeniden değerlendirilmesini, empatik bakışı ve farkındalığa dair detayları somutlaştırmıştır.

Psikodrama, yaklaşık olarak bir buçuk ile üç saatlik bir zaman dilimi arasında gerçekleşmekte ve üç aşamadan oluşmaktadır. Bunlar “ısınma, oyun ve görüşme” aşamalarıdır (Altınay, 2019, s. 36).

Isınma oyunları, grup üyelerinin birbirini tanıması, güven atmosferinin oluşması, üyelerin ortama uyumu için önemli görülmektedir. Örneğin bir ısınma oyunu olan “Heykel Oyunu”nda grubun her bir üyesi dilediği tarz ve duruşta bir heykeli canlandırır. Lider, her bir üyeye nasıl bir ortamda olduklarını, plaketlerinde neler yazdığını sorarak hep birlikte gerçek yaşamları ile bağlantılı noktaları bulmaya çalışır. “Yemek Masası” oyununda üyelerin herhangi bir aile yemeğini canlandırması istenir, canlandırmalar ile aile içi ilişkilere yönelik bulgular saptanır.

Sonraki aşama olan oyun bölümünde başoyuncu kendisini meşgul eden bir konuyu dile getirir. Başoyuncu kendini sahnede canlandırma yapmaya hazır hâle getirdikten sonra, rollere bürünerek kendine yardımcı olacak kişileri seçer ve oyunun başlama noktasına gelinir (Akgün & Vuçinas, 2021).

Son aşama olan paylaşım aşamasında, grup üyeleri canlandırdıkları roller ile ilgili aktarım ve yorumlamalar da bulunur, özdeşim yapılır. Bireyler kendi yaşamları ile bağlantı kurar ve dileyenler paylaşımda bulunur.

Psikodrama, çocuk, ergen, yetişkin fark etmeksizin her yaş grubunda ve her meslek grubunda uygulanabilmektedir. Bu uygulamalar yaşamı düzenleyici temel kavramları etkileyerek öznel iyi oluşu, kişisel gelişimi ve toplumsal gelişimi destekler. Örneğin:

Psikodramanın saldırganlığı azaltmada etkili olup olmadığına yönelik Karataş ve Gökçakan’ın (2009) yaptığı bir çalışmada, 9. sınıfta okuyan 200 öğrenci ile uygulanmış on dört oturumluk psikodrama teknik ve oyunlarının izleme ölçümlerinde öğrencilerin saldırganlık ve öfke duygusunun azaldığı ortaya konularak psikodramanın etkililiği açıklanmıştır. Akgün ve Vuçinas’ın (2021) eğitimde psikodrama grubunun sosyal hizmet bölümü lisans 3. ve 4. sınıf öğrencilerinin kişisel gelişim ve mesleki yeterliliklerine katkısını belirlemek için yaptığı 38 kişilik ve sekiz oturumluk bir çalışmada araştırmanın bulgularına bakıldığında psikodramanın öğrencilerin empati becerilerini geliştirdiği, sosyal kaygılarını azalttığı, kişisel gelişimlerinde olumlu etkisi olduğu saptanmıştır. Lök, Başoğul ve Öncel (2019), Moylan ve arkadaşları tarafından yapılan (The effects of child abuse and exposure to domestic violence on adolescent ınternalizing and externalizing behavior problems) çalışmayı inceleyerek aile içi şiddete maruz kalmış çocuklar ve ergenlerdeki davranış sorunlarına yönelik psikodrama uygulaması yapıldığını belirtmiş, uygulama sonrası çocukların davranış problemlerinde önemli oranda azalma olduğunu ortaya konan bulgulara ulaşıldığını açıklamıştır. Ulusoy ve Güçray’ın (2019) 28 kadın psikolojik danışman adayı ile yaptığı on dört oturumluk bir psikodramanın karşılıklı bağımlılık üzerindeki etkisine dair çalışmasında ise, psikodrama teknikleri ile bütünleştirilmiş etkileşim grubuna katılan kadın psikolojik danışman adaylarının, bu gruba katılmayan kadın psikolojik danışman adaylarına göre duygularını bastırma düzeylerinin önemli düzeyde azaldığını ve bu azalmanın izleme ölçümlerinde de devam ettiğini, kendini feda etme düzeylerinin önemli düzeyde azaldığını ve bu azalmanın da izleme ölçümlerinde devam ettiğini ortaya koymuştur.

Tüm bunlar değerlendirildiğinde, bireyin iç dünyasının sözel olarak aktarılmasının yanında güven ilişkisi kurduğu bireyler tarafından bir oyun akışı olarak canlandırıldığında iyileştirici etkinin ortaya çıktığı görülmüştür. Ruh sağlığı alanında oyun, çocuklar için tespit ve tedaviyi destekleyici bir yöntem olarak ön plana çıkarılırken psikodrama oyunları yaş grubu fark etmeksizin birey ve toplum için iyileştirici bir destek olmaktadır.

Özge ÇANKAYA

Psikolojik Danışman