Depresyon kelimesinin kökeni Latincedeki depressus kelimesinden gelir ve anlamı bastırmak, sıkıştırmak demektir. Depresyon, hayattan zevk alamama, umutsuzluk, karasızlık, ilgi ve istek kaybı, benlik saygısında azalma şeklinde kendini gösteren duygu durumuna denir (Alper, Bayraktar ve Karaçam, 1997; Akt. Öğretir, 2015 ). Çocukluk depresyonu, yetişkinlerde sıklıkla görülen bir duygu durum bozukluğu olmakla birlikte çocuklarda da nadiren görülmektedir.
Çocuklarda depresyon yetişkinlerinkine benzer belirtilerle ortaya çıkmasıyla birlikte çocukluk dönemine özgü enürezis, enkoprezis, okul fobisi gibi semptomlarla birlikte de görülmektedir. Depresyon semptomları olarak bebeklerde tepkisel bağlanma bozukluğunun, okul öncesi çocuklarda hüzünlü olma tepkisi ağırlıklı olarak görülür. Altı yaşın üzerinde ise gerçek bir depresif sendroma uygun belirtilerin ortaya çıktığını belirtmektedir. Çocuklarda depresyon belirtilerinin yetişkinlere göre tanılanmasını güçleştiren sorunlardan biri, depresif bozukluklar ile fobi ve uyum sorunları gibi durumlar arasında uyuşan özelliklerin bulunmasıdır (Zimmerman, 1988; Akt. Uz-Baş, 1998).
Çocukluk dönemi depresyon sıklığı ile ilgili yapılan çalışmalar gerek ülkemizde gerekse dünyada ciddi boyutlarda olduğunu göstermektedir. Ülkemizde ilköğretim öğrencileri arasında yapılan bir çalışmada %30 oranında orta düzeyde, %6 oranında ise ağır düzeyde depresyon belirtileri görülmektedir. Ergenlik öncesinde depresyonda cinsiyetler arası bir farklılık görülmezken; ergenlikle birlikte depresif bozukluğun kızlarda erkeklerden daha fazla olduğu bildirilmektedir (Aysev, Ceyhun ve Ulukol, 2000).
Çocuklarda Neden Depresyon Olur?
Çocuklarda depresyona neden olan pek çok faktör vardır. Bunlardan en önemlileri bakım veren kişiden ayrılma ve erken dönemde oluşturulan bağlanmanın kalitesidir. Erken dönemde bağlanmanın sağlıklı olmaması ve bakım veren kişinin yoksunluğu ile ilerleyen dönemlerde depresif belirtiler ortaya çıkmaktadır. Bağlanma kalitesi kadar etkili olan bir diğer faktör ise genetik faktörlerdir. Ebeveynlerde görülen depresif bozukluk, çocuklarda oluşacak depresif bozukluğu artırmaktadır. Bununla birlikte depresif belirtiler, sıklıkla stresli yaşam olaylarından sonra anksiyete bozukluğu ile birlikte ortaya çıkmaktadır.
Tüm bunlara ek olarak çocuğun aile içi şiddete maruz kalması, ebeveynlerde madde bağımlılığı, çocuğun devam ettiği okul ve okul imkânlarının çeşitliliği, okul sonrası programlar, sosyo-ekonomik ve kültürel faktörler de çocuklarda depresyonun ortaya çıkması üzerinde etkilidir (Fitzpatrick, 2005; Akt. Öğretir, 2015).
Çocuklarda Depresyonun Belirtileri
Depresyon, çocukluk ve ergenlik döneminde kendi gelişim dönemi özellikleri ile değerlendirilmelidir.
- Okul öncesi çocuklarda depresyon belirtileri; üzgün görünme, gülümsememe, kolay ağlama, mızmızlanmak, kilo almama, hareketlerde yavaşlama, oyuna ve etkinliklere ilgisizlik gibi belirtilerdir. Ayrıca karın ağrısı, ayrılık kaygısı belirtilerinde artış, kendisine ya da başkalarına yönelik sinirlilik ve saldırganlık da bu dönem çocuklarında görülebilen özelliklerdir.
- Okul çağı çocuklarındaki belirtiler ise üzgün görünme, ağlama, can sıkıntısı, dikkati toplamada zorluk, arkadaşlarından ve sevilen etkinliklerden uzaklaşma, hareketlerde yavaşlama, monoton ve alçak sesle konuşma, olumsuz benlik kavramı, okul başarısında düşme, okul reddi ve baş ağrısı, karın ağrısı gibi psiko-somatik yakınmalardır (Çevikaslan ve Sayım, 2008; Akt. Öğretir, 2015).
Çocuğumda/Öğrencimde Çocukluk Depresyonundan Şüpheleniyorum, Ne Yapmalıyım?
Depresyon belirtileri gösteren bir çocuk olduğu takdirde, onun davranışları iyi bir şekilde gözlemlenmelidir. Depresyona neden olabilecek faktörler ve yaşantılar değerlendirilip bir ruh sağlığı uzmanına başvurulmalıdır. Bununla birlikte tedavi olarak ilaç tedavisi ile birlikte oyun terapisi bir arada kullanılabilir. İlaç tedavisi depresyon şiddetinin azalmasını sağlasa da tek başına yeterli olamamaktadır. Çocuklar, uygun tedavi ve destekle birlikte bu dönemi atlatabilmektedir. Özellikle küçük yaş grubu çocukların tedavisinde oyun ve grup çalışmaları etkili olabilmektedir.
KAYNAKÇA
Aysev, A., Ceyhun, G. ve Ulukol, B. (2000). Çalışan ve okuyan çocukların ‘’Çocuklar İçin Depresyon Ölçeği’’ ile değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 53(1), 27-30.
Öğretir, A. D. (2015). Ruh Sağlığı (Ed: A. Aytar Güngör). Ankara: Hedef Yayıncılık.
Uz Baş, A. (1998). Çocukların Öğrenilmiş Çaresizlik Davranışlarının Depresyon Düzeylerine Etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
GÖRSEL KAYNAKÇA
https://2ser.com/anxiety-depression-symptoms-impact-young-children/ adresinden erişildi.
https://www.additudemag.com/is-your-child-depressed/ adresinden erişildi.
Ayşe Sena ÇELİK
Yıldız Teknik Üniversitesi
Okul Öncesi Öğretmeni & Aday Psikolojik Danışman
