Tuvalet eğitimi çocuğun karşılaması gereken en temel ihtiyaçlarından biridir ve ilerleyen yaşla birlikte ebeveynlerine bağımlılıkları azalan çocuklar bu beceriyi kazanmak için bir süreçten geçerler. Bu süreç ebeveyn tutumlarıyla doğrudan ilişkili olabildiği gibi çocuğun gelişimsel farklılıklarına göre de değişkenlik gösterebilir. Tuvalet eğitimini verecek olan ebeveynlerin yapması gereken çocuğun ihtiyacını karşılamak değil, ihtiyacını karşılamaya yardımcı olmaktır. Bu sürece çocuğun gelişimsel açıdan hazır olması kadar ebeveynlerin de hazır olması önem arz etmektedir. Ebeveynlerden beklenenler güven duymak, sabırlı olmak, özen gösterip çocuğa sevgiyle yaklaşmaktır. Tuvalet eğitimi sırasındaki ebeveynlerin tutum ve davranışları çocukların yetişkinlik döneminde yaşayacakları kişilik sorunlarına da zemin hazırlayabilmektedir. Bundan dolayı tuvalet eğitimi zorlayıcı bir süreç haline dönüşmeden çocukların yeterli olgunluğa ve hazırbulunuşluğa erişmiş olmaları gerekmektedir.
Tuvalet eğitiminin verileceği ay aralığı 18-24 aydır. Bu dönemde verilmesinin temel sebebi çocuğun idrar yolu ve makat kaslarını kontrol edebilecek düzeye gelmeye başlamasıdır. Aynı zamanda çocuk bu dönemde ebeveynlerinin söylediklerini anlayıp uygulayabilecek düzeydedir. Bundan dolayı 18-24 ay başlangıç için uygun kabul edilmektedir. Ancak her çocuk bu aylarda tuvalet eğitimine başlayacak diye bir kural yoktur. Ebeveynlerin bu noktada çocuğun gelişimsel farklılıklarını göz önüne almaları ve dikkatli davranmaları önemlidir.
BIRAKMAK İSTEMİYORUM
Tuvaletini yapmak istemeyen, ısrarla bez kullanmaya devam etmek isteyen çocuğun öncelikli olarak tuvaletini neden yapmak istemediği anlaşılmaya çalışılmalıdır.
- Çişinin kendinden bir parça olduğunu düşünüp bırakmak istemiyor, klozette kaybolmasından mı korkuyor?
- Sifonun sesinden mi rahatsız oluyor?
- Ayakları, oturunca havada mı kalıyor?
- Oturduğu oturak soğuk mu?
- Tuvalet korkutucu bir ortam mı?
- Beze yapma alışkanlığını bırakmak mı istemiyor?
- Tuvaletin içine düşmekten mi korkuyor?
Bu gibi sorulara cevap aranarak sorunun asıl kaynağına ulaşılabilir. Bu tür sorunların giderilebilmesi için;
- Ayağının altına tabure konulabilir,
- Oturak uygun bir malzemeyle kaplanarak soğuk olması önlenebilir,
- Sifonu çocuğunuzun yanında çekmeyebilir, tuvaleti renkli ve sevimli oyuncaklarla daha sıcak bir ortama dönüştürerek çocuğunuzun tuvalet eğitimi sürecinin sağlıklı ilerlemesini sağlayabilirsiniz.
Tuvalet Eğitiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Tuvalet eğitimi süresi çocuktan çocuğa farklılık gösterir. Kimi çocuk bu süreci hızlı bir şekilde tamamlarken kimi çocuk bu beceriyi yavaş kazanabilir. Ebeveynlerden beklenen acele etmeden ve sabırla sürece katkı sağlamalarıdır.
- Çocukla doğru iletişim kurabilmek bu süreçte oldukça önemlidir. Yanlış iletişim çocukta olumsuz davranışların ortaya çıkmasına, çocuğun psikolojik açıdan incinmesine ve sürecin zor geçmesine sebep olacaktır.
- “Altını kirletirsen annen/baban olmam, seni sevmem/ parka gidemezsin” (Şartlı iletişim dili)
- “Altını kirletirsen her yer kötü kokar, kimse senle oyun oynamak istemez” (Tehdit edici dil)
- “Altını kirletmezsen sana oyuncak/şeker/çikolata alırım” (Vaat edici dil)
- Örnek Bir Diyalog
Hadi bakalım şimdi tuvalete gitme zamanı. Gidip bir bakalım çişin ya da kakan gelmiş mi? Burası tuvaletimizi yaptığımız yer. Bu oturak senin. Çişin ya da kakan geldiği zaman buraya geleceğiz. İşimizi bitirdikten sonra popomuzu temizleriz. Sonra ellerimizi yıkarız ve tertemiz oluruz. Anlaştık mı?
- Ebeveynler çocuklarıyla birlikte tuvaletle ilgili resimler, boyamalar yapabilir, çeşitli hikayeler okuyabilirler. Günlerin yazılı olduğu basit bir çizelge hazırlayarak çocuğun kuru kaldığı günler yıldızla, altını ıslattığı günler yağmur damlasıyla belirtilebilir. Bu sayede çocuğun sürece ilişkin kelime ve davranış kalıplarına aşinalığı oluşur ve bir süre sonra istenilen davranışları yerine getirmesi kolaylaşabilir.
- Tuvalet eğitiminde istenilen davranışlar ortaya çıktığında çocuğa “tuvaletini kendi başına yapıyor olman gerçekten harika/ tuvaletini kendi başına yapıyor olman artık büyüdüğünü gösteriyor, ne kadar güzel” şeklinde teşvik edici ve kendisiyle gurur duyacağı cümleler kullanılarak çocuğa destek olunmalıdır.
- Çocuğa tuvalet eğitimi verilirken bu sorumluluğun kendilerine ait olduğu hissettirilmelidir. Bu sayede çocuğun kendine olan güveni artar. Sürekli olarak ebeveynlerin çocuğa tuvaletin var mı şeklinde hatırlatma yapmaları çocuğa bu sorumluluğun kendine ait olmadığı mesajı verilir ve tuvalet eğitimi sürecinin uzamasına yol açabilir. “Bak bakalım çişin ya da kakan gelmiş mi?” şeklindeki bir ifade ile bu sorumluluğun çocuğa ait olduğu mesajı verilebilir. Çocuk tuvaletinin geldiğini söylemeden klozete oturtulmamalıdır.
- Son olarak çocuğun altına kaçırdığı zamanlar takip edilerek o zaman dilimlerinde çocuğa hatırlatma yapılmasında herhangi bir sakınca yoktur. Bu zaman dilimleri genel olarak çocuğun oyuna daldığı sıra ve gece uykusudur. Ebeveynler çocuk oyuna daldığında çocuğa tuvaletini hatırlatarak sürece destek olabilirler. Gece uykusunda ise çocuk aynı saatte yatakta olmalı, sulu gıdalar en az 1-1 buçuk saat önce kesilmeli, çocuk ara sıra uyandırılarak tuvalet ihtiyacı giderilmelidir. Ancak bu şekilde bir yaklaşım alt ıslatmayı engellemiş olsa da öğrenilmiş bir davranış olduğu söylenemez. Gece tuvalete gitmesi gerektiğinde ve gece altını ıslattığında üzerini değiştirmesi görevinin kendisine ait olduğu anlatılmalı ve yardımcı olunmalıdır.
GÖRSELLERİN KAYNAKÇASI
https://www.instagram.com/p/BnJ3YGRBqyq/?utm_source=ig_web_copy_link adresinden erişildi.
https://pin.it/7v7dEsU adresinden erişildi.
Merve AKBABA
Psikolojik Danışman
