SOSYAL HİZMET UYGULAMALARINDA MOTİVASYONEL GÖRÜŞME TEKNİĞİNİN YANSIMALARI
Kişi merkezli yaklaşımdan temellerini alan motivasyonel görüşme ailelerle, çocuklarla ve ergenlerle çalışırken uygulanabilecek etkili bir tekniktir. İş birliğini benimseyen bu teknik, mikro ve mezzo düzeyde yapılan müdahalelerde müracaatçıda istenilen davranış değişikliklerinin sağlanması açısından oldukça faydalıdır (Yıldız ve Bayat, 2018). Son zamanlarda motivasyonel görüşme tekniği sosyal hizmet uygulamalarında birçok yaklaşımın esası haline gelmiştir (Livingston, 2019). Bu görüşme yöntemi sosyal hizmet uzmanları tarafından bilişsel davranışçı terapi gibi birçok teknikle beraber kullanılmaktadır (Ilgar ve Ilgar, 2019). Ayrıca yapılan araştırmalar birçok alanda fayda sağladığı kanıtlanan motivasyonel görüşme yönteminin, sosyal hizmet mesleğine de önemli katkılar sunduğunu ortaya çıkarmıştır (Kalaycı Kırlıoğlu, 2019). Alkol ve madde bağımlılığı olan müracaatçıyla çalışırken kullanılabilen motivasyonel görüşme tekniği aynı zamanda ailelerle, kimsesizlerle, yaşlılarla ve çocuklarla çalışırken de kullanılabilmektedir. Motivasyonel görüşmenin sosyal hizmet disiplinindeki yerini dar bir çerçeveyle sınırlandırmamak gerekir. Çünkü bu teknik, sosyal hizmet uzmanları için dezavantajlı gruplarla çalışırken ortaya çıkan zorlukları aşmada kilit bir rol oynamaktadır (Wahab, 2005).
Motivasyonel görüşme tekniği kişi merkezli yaklaşımdan beslenmesi ve empatik ilişkinin öneminin altını çizmesi sebebiyle hümanist uygulama ile yakından ilişkilidir. Müracaatçı ve sosyal hizmet uzmanı arasında bir uzlaşma olması gerektiğini, otoriter-baskıcı bir tutumla müracaatçıya yardım edebilmenin, etkili hizmet sunabilmenin imkansız olduğunu vurgulayan motivasyonel görüşme tekniği sosyal hizmet disiplini için oldukça kıymetlidir (Payne, 2020). Kişilerarası empatik iletişime değer veren motivasyonel görüşme becerilerinin sosyal hizmet uygulamalarında kullanılması sadece müracaatçılara daha iyi hizmet sunma olasılığını arttırmakla kalmayacak, aynı zamanda sosyal hizmet alanındaki kanıta dayalı uygulamadaki ilerlemeleri de teşvik edecektir (Greeno, Ting, Pecukonis, Hodorowicz ve Wade, 2017).
Alkol ve madde bağımlılığı, sigara bağımlılığı ve sağlık alanında birçok hastalığın tedavisinde müracaatçının uyumununun sağlanması gibi konularda etkin olarak kullanılan motivasyonel görüşme ebe, hemşire, psikolog ve doktorlar da dahil farklı sağlık personelleri tarafından kullanılmaktadır (Rubak, Sandbæk, Lauritzen ve Christensen, 2005). Motivasyonel görüşme kişilerde olumlu davranış değişikliğine katkılar sunduğundan sağlık alanında birinci basamak sağlık hizmetlerinde koruyucu önleyici tedbirler oluşturmada önemli olmuştur (Feinstein ve Feinstein, 2001). Bu açıdan düşünüldüğünde tıbbı sosyal hizmet alanında çalışan sosyal hizmet uzmanlarının da motivasyonel görüşmeyi kullanması gayet olağan ve faydalıdır.
Motivasyonel görüşme empati, sıcaklık ve işbirliği yapma fenomenleri ile şekillenmektedir. Otoriteden ziyade iş birliği ile hareket edilmesini benimseyen bu görüşme tekniği, müracaatçılarda değişim için gerekli olan motivasyonun var olduğuna inanmaktadır. Kişinin güçlü yanlarına odaklanmak esastır. Bu yaklaşım dezavantajlı gruplarla çalışırken rahatlıkla uygulanabilmektedir (Hanson ve Gutheil, 2004). Dicle tarafından (2012)’de motivasyonel görüşmenin engelli çocuğa sahip ailelerin başa çıkma tutum düzeylerine etkisi incelenmek amacıyla engelli çocuğa sahip ailelerin başa çıkma tutum düzeylerin arttırmaya yönelik motivasyonel görüşmeyi temel alan bir çalışma yapılmıştır. Çalışma sonucunda engelli çocuğa sahip ebeveynlerde motivasyonel görüşmenin faydalı olduğu anlaşılmıştır. Çeşitli ruhsal zorluklar yaşayan ailelerden motivasyonel görüşmelere katılanların başa çıkma tutumlarında anlamlı bir artış görülmüştür. Yapılan motivasyonel görüşmelerden sonra ebeveynlerde olumlu duygusal değişimler gözlemlenmiştir. Bundan dolayı sosyal hizmet uzmanlarının engelli müracaatçı ve aileleriyle çalışırken motivasyonel görüşmeyi kullanmasının faydalı olacağını söylemek mümkündür.
Motivasyonel görüşmede iş birliği yapmak, müracaatçının başrolde olmasını sağlamak, otonomiden ziyade müracaatçının özerkliğine önem vermek gerekmektedir. Motivasyonel görüşme yönteminde müracaatçının var olan gücünü keşfetmesi sağlanmalı, bu güçlere odaklanılmalı ve değişimi sağlama yönünde müracaatçıya olumlu bir ivme kazandırılmalıdır. Müracaatçı merkezli olan motivasyonel görüşme yönteminde sosyal hizmet uzmanı direnç karşısında savunmaya geçmemeli, empatiye önem vermeli, müracaatçıyla tartışmamalı, müracaatçının öz yeterliliğini desteklemeli, çelişkilerin anlaşılmasını ve gün yüzüne çıkarılmasını sağlamalıdır. Birçok alanda etkili olarak kullanılan ve özellikle madde bağımlılığı alanında başarı sağlamış olan motivasyonel görüşme yöntemleri, denetimli serbeslik uygulamarında madde bağımlılarıyla çalışan sosyal hizmet uzmanları için de oldukça kıymetlidir (Kalaycı Kırlıoğlu, 2019).
Motivasyonel görüşmede sosyal hizmet uzmanlarının hedefi müracaatçının değişiminin önünde engel olan kafa karışıklığını, ambivalansını kavranmasına ve ortadan kaldırmasına yardım etmektir. Bu sürecin tamamında müracaatçı, üzerine düşen rol ve sorumlulukları yerine getiren başrol oyuncusudur. Müracaatçı, çelişkilerinin neden kaynaklandığını bulma noktasında ve çelişkilerini en aza indirgemede sosyal hizmet uzmanından daha aktif rol oynamaktadır. Bununla birlikte hem motivasyonel görüşme hem de sosyal hizmet ruhu içinde, müracaatçıların görüşlerine öncelik veren daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğu düşünülmektedir (Boyle ve ark., 2019; Kalaycı Kırlıoğlu, 2019). Çünkü kuram ve teknikler sosyal hizmet uzmanının müracaatçının dünyasını anlamasına, keşfetmesine, sorun ve ihtiyaçlara yönelik profesyonel bir şekilde etkili hizmet sunmasına olanak tanıyan yegane güç kaynaklarıdır. Bu açıdan sosyal hizmet müdahale ve uygulamalarında motivasyonel görüşme tekniğini daha görünür kılacak deneysel araştırmaların ve olgu sunumlarının arttırılmasının faydalı olacağını söylemek mümkündür.
KAYNAKÇA
Boyle, S., Vseteckova, J., ve Higgins, M. (2019). Impact of Motivational Interviewing by Social Workers on Service Users: A Systematic Review. Research on Social Work Practice, 29(8), 863-875.
Dicle, A. N. (2012). Motivasyonel görüşme uygulamalarının engelli çocuğa sahip ailelerin başa çıkma tutumlarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
Feinstein, R. E., ve Feinstein, M. S. (2001). Psychotherapy for Health and Life style Change. Journal of clinical psychology, 57(11), 1263–1275.
Greeno, E. J., Ting, L., Pecukonis, E., Hodorowicz, M., ve Wade, K. (2017). The role of empathy in training social work students in motivational interviewing. Social Work Education, 36(7), 794-808. doi:10.1080/02615479.2017.1346071
Hanson, M., ve Gutheil, I. A. (2004). Motivational strategies with alcohol-involved older adults: Implications for social work practice. 4. Social Work, 49(3), 364-372.
Kalaycı Kırlıoğlu, H.İ. (2019). Madde Bağımlılığı Özelinde Motivasyonel Görüşme Tekniğinin Sosyal Hizmette Kullanımı. İçinde, M. Kırlıoğlu, ve H. H. Tekin, Güncel Sosyal Hizmet Çalışmaları (ss. 34-42). Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
Livingston, W. (2019). Motivational interviewing and CBT: Combing strategies for maximum effectiveness Sylvie Naar and Steven Safren. Journal of Social Work, 19(3), 418–419. doi:10.1177/1468017318808976
Payne, M. (2020). Bilişsel Davranışsal Uygulama. İçinde, M. Payne ve K. Karataş (F. Hossinnezhad Hendvari, Çev.). Modern Sosyal Hizmet Kuramı (ss. 197-235). Ankara: Nika Yayınevi.
Rubak, S., Sandbæk, A., Lauritzen, T., & Christensen, B. (2005). Motivational interviewing: a systematic review and meta-analysis. British Journal of General Practice, 55(513), 305-312.
Wahab, S. (2005). Motivational Interviewing and Social Work Practice. Journal of Social Work, 5(1), 45-60.
Yıldız, İ., ve Bayat, M. (2018). Motivasyonel görüşmenin çocuk ve adölesanlarda kullanımı. Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(4), 249-257.
Görsel Kaynak
http://www.3peaksnutrition.com/what-is-motivational-interviewing/
Aliye Beyza BAYYAR
Sosyal Hizmet Uzmanı
Selçuk Üniversitesi Yüksek Lisans Öğrencisi
