21. yüzyılın temel becerilerinden biri finansal okuryazarlıktır. Finansal okuryazarlık en yalın haliyle temel finans kavramlarını ve hesaplamalarını bilmek, bütçe yapabilmek, bütçeyi doğru yönetebilmek anlamına geliyor. Çocuklarımızın gelecekte finans yönetiminde başarılı bireyler olabilmeleri için onlara 3 yaşından itibaren finansal okuryazarlık kazandırmaya başlamamız önemli. Her konuda olduğu gibi çocuklara finansal okuryazarlık eğitimi verilmesi konusunda da ilk iş ailelere düşüyor. Eğitime başlamanın en iyi yolu ise okul öncesi dönemde çocuklara “para” kavramını öğretmek olabilir. Finans okuryazarlığı uygulamasının temel hedefi, para nedir ve nasıl kullanılmalıdır, istek ve ihtiyaç arasındaki fark nedir gibi sorulara cevap bulmak; ‘seçim yapmak’, ‘sabırlı olmak’ gibi kavramları pekiştirmektir.

Günümüzde aileler çocuklarına param bitti dediğinde genelde alınan cevaplar; neden, ama kartın var, duvardan çeksene, makineden istesen gibi cevaplar oluyor. “Paramız yok alamayız!” “Paramız biter!” Çocuklarımızın sık sık birtakım istekleri oluyor. Bizi zorladıkları durumlarda bu cümleyi kurarken kendinizi buluyor olabilirsiniz. Aslında bu cümle yapısı çaresizlik içeriyor. Yani burada çocuğunuza verdiğiniz mesaj “ben de bu oyuncağı sana almayı çok istiyorum ama paramız yok.” Bu cümle ile çocuğumuza sınır koyuyoruz. Burada verdiğimiz mesaj şu olmalı: “Bunu istediğini anladım ama şu anda buna ihtiyacımız yok. Çünkü evde buna benzer bir oyuncağın var, çünkü geçen hafta sana oyuncak aldım ve bu ayki oyuncak alma hakkını kullandın.”

Eğer sizin çocuğunuz da benzer bir cevap veriyorsa merak etmeyin. Bu normal bir durum. Nedeni çocukların okul öncesi yaşlarda soyut kavramları anlama yetilerinin gelişmemiş olması. Kart ile yapılan bir harcama, ATM’den çekilen bir para onlar için soyut kalıyor. Paranın nereden geldiğini anlayamıyorlar. Bu nedenle para kavramını onlara mümkün olduğunca somutlaştırmamız gerekiyor.

Çocuğunuzun Finansal Okuryazarlık Becerilerini Nasıl Geliştirebilirsiniz?

Öncelikle paranın ne işe yaradığını gösterin. Bunun en iyi yollarından biri çocuğunuz ile mahalle bakkalına gitmektir. Bu hafta sonu çocuğunuz ile birlikte mahalle bakkalınıza uğrayın. Ama bu sefer ziyaretinizi biraz eğitime dönüştürün. Ardından paranın bir limiti olduğunu gösterebilirsiniz. Bakkaldan alışveriş yaparken paranın limitli olduğunu gösterin. Yanınıza belirli bir tutarda nakit para alın ve almak istediğiniz şeyler için yeterli paranız olmadığında alamayacağınızı fiziki olarak gösterin. Bu para kavramının somutlaşması için yardımcı olacaktır. Banka ziyareti yapabilirsiniz. Örneğin hesaplarınızdan birine para yatırın. İnternet şubeye girip hesapta bakiye olduğunu gösterin. Sonra birlikte ATM’den para çekin. İşlem sonunda hesap bakiyesini tekrar kontrol edin ve artık sıfır olduğunu, bu nedenle para çekemediğinizi gösterin. Paranın kazanılması gerektiği de bir diğer önemli adımdır. Ev ya da ofis gibi iş ortamınıza çocuğunuzu götürerek çalışma alanınızı görmesini sağlayabilirsiniz.

David Whitebread ve Cambridge Üniversitesi’nden Sue Bingham’ın etkili çalışmaları da dahil olmak üzere yapılan araştırmalar, finansal alışkanlıklarımızın çoğunun 7 yaşına kadar belirlendiğini gösteriyor. İyi alışkanlıklar erken oluşmazsa, çocukları doğru yöne yönlendirmek zorlaşacaktır. Buradan hareketle çocuklara küçük yaşlardan itibaren finansal okuryazarlığı kazandırarak onların mali açıdan sorumlu yetişkinler olmalarına yardımcı olabiliriz.

Yaş Gruplarına Göre Finansal Okuryazarlık Uygulamaları

• Okul Öncesi: Bozuk paraları tutmalarını ve farklı boyut, renk ve ağırlıkları gözlemlemelerini sağlayabilirsiniz. Bir çiftçi pazarı veya oyuncak dükkânı oyunu kurarak çocukların ürün satın alma ve farklı işler yapma konusunda alıştırma yapmalarını sağlayabilirsiniz. Monopoly gibi oyunlar da oynatabilirsiniz. Ayrıca yaş gruplarına uygun olarak belirlenmiş kitapları da okuyabilirsiniz.
• Okul Çağı: Birlikte alışverişe çıkabilir ve alışveriş sırasında etiketleri okumalarını, ödeme sürecini anlamalarını sağlayabilirsiniz. Mağazaya ya da markete gittiğinizde indirimlerden de bahsedebilirsiniz. Ev işlerinde size yardımcı olmalarını isteyebilir ve sonrasında yardım ettikleri için harçlık verebilirsiniz. Kumbara edinmelerini sağlayabilirsiniz. Çocuğunuz harçlıklarından daha pahalı bir ürün seçerse, ona bu ürün için para biriktirme seçeneği verebilirsiniz. Yeni bir bisiklet almak, arkadaşlarıyla bir gezi için para biriktirmek gibi finansal hedefler belirlemesine yardımcı olabilirsiniz. Öğrenciyi finansal okuryazar kılmayı, finansal durumları analiz edebilmelerini sağlamayı ve finansal açıdan temel yetileri kazanmış ve bilinçli bir hale getirmeyi hedefleyip bu amaçla küresel bir dil olan finansın öğrencilere temel yetilerinin kazanılması ve küresel vatandaş yetiştirmeyi bu vizyona ulaşabilmenin ayrılmaz bir parçası olarak görmeliyiz.

 Gülsüm İrem KUMRU

Okul Öncesi Öğretmeni