Kanser, günümüzün en yaygın hastalıklarının başında gelen ve insan sağlığını tehdit eden en yıkıcı hastalıklardan birisidir. Her geçen gün görülme sıklığı artan kanser, fiziksel zorlukların yanı sıra tanı alan bireyin üzerinde psikolojik etkisi ağır ruhsal sorunlara yol açabilmekte, bu durum da hastalığın seyrini olumsuz etkilemektedir (7). Kanser; tedavi süreci, ağır ve uzun bir dönemi kapsadığı için hastaların psikososyal destek almaları ruh sağlıklarının korunmasında ve hastalıkla baş edebilme kapasitelerinin geliştirilmesinde önem arz etmektedir.
Kanser tanısı alan hastalar yüksek oranda psikiyatrik eş tanıya sahiptirler ve hastaların yarısı duygusal zorluklar yaşamaktadırlar. Psikososyal komplikasyonlar genellikle uyum bozuklukları, depresyon, kaygı, azalan yaşam kalitesi ya da özgüven kaybıdır. Bu psikiyatrik koşullara bağlı olarak kaygı, kanser hastalarında yaygın görülen bir semptom olarak karşımıza çıkmaktadır.. Distres, psikolojik, sosyal ve manevi faktörlerin bir arada görüldüğü çoklu toplamdır. Eğer bu faktörler yoğun bir şekilde kendini gösteriyorsa hastanın hastalıkla, semptomlarıyla ve tedavi sürecinin komplikasyonlarıyla etkin şekilde başa çıkma becerisini etkilemektedir (4). Kanser, ciddi ve kronik bir hastalık olmasının ötesinde; korku, umutsuzluk, suçluluk, çaresizlik, terk edilme ve ölüm duygusu gibi düşünceleri çağrıştıran bir hastalık olarak algılanır. Bu nedenle kanser, tıbbi- fiziksel bir hastalık olmasının yanı sıra ruhsal ve psikososyal açıdan birçok sorunu da içeren bir olgudur (1).
Kanser tanısı almış bireyin iyileşmeye giden yolda, ne kadar etkili olursa olsun yalnızca tıbbi tedavi yöntemleri ile desteklenmesi yeterli değildir. Tedavi anında ve sonrasında hastanın psikososyal esenliği kazanması ve bunu sürdürebilmesi de tedavinin ölçütleri arasında yer alır (6). Kanser, tanı ve tedavisi multidisipliner olarak ele alınması gereken çok yönlü sorunları barındıran bir hastalıktır. Fiziksel bir hastalık olmasının yanı sıra ruhsal ve psikososyal sorunu beraberinde taşıyan kronik bir hastalık da diyebiliriz (7). Kanser hastaları; tanı, tedavi ve palyatif bakım dönemlerinde çeşitli ruhsal, duygusal ve davranışsal tepkimeler geliştirirler. Bu sebeple hastaların bütüncül tedavi ve bakımlarında; tıbbi, psikiyatrik ve psikososyal durumları da barındıran tedavi modeli planlanmalıdır (2). Kanser tanısı alan bireylerin travmayı atlatabilmesi için ruhsal dengelerini ve motivasyonlarını olduğundan daha güçlü tutmak zorunda kaldıkları bu süreçte, psikososyal desteği tedavinin önemli bir parçası olarak görmek gerekmektedir. Bu sebeple kanser hastalarındaki sosyal, psikolojik, spritüel, yaşam kalitesi ve fonksiyonel görünüşü anlama ve tedavisiyle ilgilenen psikososyal onkoloji bilim dalına ihtiyaç duyulmaktadır.
Psikososyal onkoloji, kanserin tüm aşamalarında sosyal, psikolojik, ruhsal, duygusal ve işlevsel yönlerinin anlaşılması ve tedavisiyle ilgili bir uzmanlık alanıdır. Psikososyal onkoloji kanserden etkilenen bireylerin ve onların yakınlarının yaşam kalitesini arttırabilen, ihtiyaçlarını gideren, kanser tedavisine bütüncül bir bakışı sağlayan modeldir (8). Hastanın psikolojik kaygı ve acılarını azaltmak, ölümcül hastalıklarla yüzleşmesini kolaylaştırmak, tedaviye uyumunu sağlamak, yaşam kalitesini arttırmak, hastalığın yaratmış olduğu çok yönlü kriz hali ile baş edebilmesine yardımcı olabilmek için psikososyal desteğe ihtiyaç vardır. Hastanın mevcut psikososyal sorunlarının saptanıp uygun desteğin sağlanması için psikososyal onkolojiye ihtiyaç duyulmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütünün 2008 yılında yayınladığı raporda; onkolojik bakımın psikososyal bileşenlerinin ulusal kanser bakımı planının bir parçası olması gerektiği ve psiko-onkoloji hizmetlerinin kanser tedavi servisinde sunulması gerektiğini bildirmektedir. Kanser tedavisi; onkolog, psikiyatrist, psikolog, sosyal hizmet uzmanı, hemşire ve diyetisyeni içeren multidisipliner bir çalışmadır. Bu nedenle hastalık sürecinde bireylere olabildiğince bu desteğin sağlanması ve bu anlamda hizmetlerin kapsamının yaygınlaştırılması gerekmektedir.
Elif Karataş
Sosyal Hizmet Uzmanı
