Aile Dizimi: Nesiller Arası Bağların ve Duygusal Mirasın Keşfi
Sevgisini dile getiremeyen, yüzünde en ufak bir tebessüm göremediğiniz babanız; pasif kalarak her şeye boyun eğmiş ya da sizi sürekli eleştirerek hep göz önünde olmanızı isteyen anneniz; fiziksel şiddete maruz bırakılmış anneanneniz, çok zengin olmasına rağmen parasını harcayamayan dayınız, kızdığınız, kırıldığınız ya da reddettiğiniz aile bireyleriniz. Onları yargılamadan önce bu davranışlarının, bilinçsizce üstlenilen model, rol ya da kilitlenmelerden kaynaklanabileceğini düşündünüz mü hiç? Aslında belki de hiç tanımadıkları büyükanne ya da büyükbabalarının, hatta kuzenlerinin kaderlerini devraldıklarını. Ve kızgınlık, ret gibi olumsuz duygulara dayalı ilişkilerinize devam ettiğinizde aynı portreyi sizin de çizmeye başlayacağınızı. Kim bilir, belki siz de halanızın kaderini devralmış olabilirsiniz. İşte bu noktadan yola çıkan dünyaca ünlü psikoterapist Bert Hellinger, “Aile dizimi” adlı bir psikoterapi yöntemi geliştirdi (Michelle, 2018).
Aile Dizimi Terapisinin Kökenleri ve Felsefesi
Aile terapisi, bir veya birkaç nesli kapsayabilecek tüm aile ile çalışmak olarak kabul edilmektedir. Kişinin eylemleri ve davranışları, duygusal bozuklukları ve psikosomatik hastalıkları artık kesin olarak biyografileri temelinde değil, birey ve sistem arasındaki sürekli etkileşimin sonucu olarak açıklanmaktadır (Franke, 2017; Akt. Duman, 2020). Halkın ruhsal çıkmazlarının nedeni olarak düşünülen parçaların yanına yeni bir kategori olarak “aile” eklenmekte; bireysel sıkıntıların çözümü için duygusal birlikteliğe projeksiyon tutulmaktadır (Michelle, 2018).
Afrika’ya Katolik misyoneri olarak giden Bert Hellinger, hâlâ şaman inançlarına bağlı yaşayan Zulu’ların, ateş başında toplanarak, sorunlarının çözümüne yönelik yaptıkları törenlerde, atalarının ruhlarını çağırarak onlardan yardım almalarından etkilenerek sistematik hale getirdiği ‘Familienaufstellung’ terimi yaklaşık otuz yıldır Almanya’dan dünyaya yayılmaktadır (Duman, 2020). Almanca “Familienaufstellung” adıyla 90’larda Almanya’da ortaya çıkmış olan “Aile Dizimi Terapisi (Family Constellation Therapy)” ise, ailenin nesiller boyunca, birbirlerine görünmez bir bağ ile bağlı olduğu anlayışına dayanmaktadır. Aile bir bütün olarak bir ruha sahiptir (Marschall, 2022). Bireyi, içine doğduğu ailenin şekillendirdiğini benimseyen bu anlayış, ailenin bir sistem oluşturduğunu ileri sürmektedir. Aile sistemindeki bir kişi kadersel olarak diğer bir aile üyesine bağlıdır. Ruhsal tekâmül sürecinde; ruhun bedenlendiği ailedeki her birey birbirini seçerek gelmişlerdir. Bu yolculukta, bir arada olan tüm aile üyelerinin birbirlerinden öğrenecekleri şeyler vardır (Gider Işıkman, 2015). Hellinger, duygusal bozuklukların (örn. duygudurum bozuklukları, depresyon vb.), bilinçsiz özdeşleşmeye dayanan nesiller arası sistemik devralmaların sonucu olarak ortaya çıkabileceği hipotezini ortaya koymuştur. Ayrıca alkolizm, madde kötüye kullanımı, intihar, yeme bozuklukları (blumiya ve anoreksiya) gibi problemlerin ailedeki bir olay ya da olgu ile bağlantılı olduğunu ileri sürmektedir (Mackay, 2012; Akt. Duman, 2020).
Aile Dizimi Uygulaması ve Şifa Süreci
Merhamet etmeyen dedelerin acısını çeken torunlar, ebeveyne saygı eksikliğinin kansere giden yolu, alkolizme neden olan baba reddedişi, anne reddinin migrene sebebiyet vermesi gibi bağlantıların iddia edildiği dizim terapilerinde, danışanlarla geçmişleri arasında bağ kurulmakta, temsili olarak seçilen kişilerle sezgisel bir yolculuğa gidilmektedir (Michelle, 2018). Terapiye göre “kolektif aile vicdanının” sorumluğu yüzünden yaşanan problemlerle yüzleşme, kişinin kendisini tanıması ve “kabullenme bilinci” kişiyi şifalandırmaktadır (Duman, 2020).
Temsili canlandırma olarak da söylenebilecek terapide danışan, katılımcıların içinden anne, baba, eş veya herhangi birini seçer ve kendi belirlediği pozisyona yerleştirir. Sakin ve sessiz ortamda duygu yoğunluğunun artması beklenir ve süreç içinde terapist, katılımcılara neler hissettiklerini sorar; söylemlere göre terapist, dizilenleri uygun gördüğü pozisyona çevirir. Kişilerin rahatlama hissetmesine paralel olarak danışanın kendi geçmişiyle yüzleşmesi gerçekleşir. Bilinçdışının hissetmesi olarak da kodlanan bu tip uygulamalar, duygudaşlık ekseninde aile bireyleri ile ilişkileri kesip atmayı, büyük aile bireyleri ile bağları koparmayı değil; tersine sevgiyle ayrışmayı/ayrılmayı, kişileri yadırgadıkları, isyan ettikleri aile büyüklerinden af dilemeye çağırır (Duman, 2020).
Aile diziminde düşüncelerin, algıların ve duyguların somut temsili ve dışsallaştırılması, dışsal algının bir görüntüsünü oluşturmaktadır. Bu sorunlu görüntüye oturum sırasında müdahale edilerek, sorunlu durumun imajı “daha iyi” ve “iyileştirici” bir görüntü ile değiştirilmektedir. Aynı zamanda, kişide kendi sistemine ait olan ve daha geniş bir bağlamda, eldeki dünyaya ait derin bir anlayış da oluşmaktadır (Duman, 2020). Aile dizimi, soy ağacınızdaki ağır yaşanmışlıkların farkına varmanızı, kendinizi o insanların yerine koyarak davranışlarının altında yatan nedeni ve neler hissettiklerini daha iyi görmenizi sağlar.
Aile Diziminin Avantajları
Terapilerde sistemik görüşlerin analizi ve kullanımı gittikçe önem kazanmaktadır. Aile diziminin kullanımıyla, aile içindeki sistemik yapılara erişim sağlandığı görünmektedir. Aile dizimini kullanarak tedavinin başlıca avantajları, danışanın içinde yaşadığı sistemin yapısal bağlantıları ve çalışmanın getirdiği büyük etki hakkında kısa sürede net bir resim elde etmesidir. Şu kabul edilmelidir ki geçmiş değiştirilemez fakat bireyin geçmişi yorumlama şekli değiştirilebilir. Bireyin diğer aile üyeleri ile ilişkileri modifiye edilebilir. Bu yeniden şekillendirilmiş ilişkiler de kişinin gelecek hayatı üzerinde daha zayıf etki uygulayacaktır.
Siz de ailenizdeki görünmez bağların hayatınızı nasıl etkilediğini merak ediyor musunuz?
Sümeyye Nur ŞENER
Psikolojik Danışman
