İklim, yeryüzünün herhangi bir yerinde hava olaylarına bağlı olarak gerçekleşen etkilerin, uzun yılların ortalamasına dayanan durumudur (Türk Dil Kurumu, 2022). İklim değişikliği ise ekonomik, sosyal ve ekolojik boyutları giderek büyüyen küresel bir sorundur. İnsan sağlığına yönelik en ciddi tehditlerden biri olan iklim değişikliği, uzun vadede ciddi etkileri olan ve günümüzde göz ardı edilemeyecek ölçüde hissedilmeye başlanan bir olgudur. Özellikle çocuklar, gelişimlerinin en hızlı ve kırılgan dönemlerinde oldukları için iklim değişikliğinin olumsuz sonuçlarından etkilenen en riskli grupta yer alır. Çocuklar, yaşına, yaşadığı ortama, sağlık durumuna ve sosyoekonomik koşullara göre iklim değişikliğinden doğrudan ya da dolaylı şekilde etkilenebilirler (Bağdaş, 2023).

İklim Değişikliğinin Çocuk Sağlığına Etkileri

İklim değişikliği; daha fazla kuraklık, daha fazla sel, sıcak hava dalgası ve diğer aşırı hava koşulları anlamına gelir. Bu tür durumlar ölümlere ve yıkıma yol açabildiği gibi, beslenme bozuklukları, sıtma ve ishal gibi çocuk ölümlerinde önemli payı olan hastalıkların daha da yaygınlaşmasına katkıda bulunabilir. Böylece bir kısır döngü ortaya çıkabilir: Herhangi bir kriz durumu öncesinde yeterli su ve sanitasyondan yoksun bir çocuk, selden, kuraklıktan ya da güçlü bir fırtınadan daha fazla etkilenecek, toparlanması daha uzun sürecek ve bir sonraki krizde daha büyük risklerle karşılaşacaktır (UNICEF, 2015).

Sıcaklığın artışı, insan sağlığını; sinir sistemi, solunum sistemi, bağışıklık ve dolaşım sistemi üzerindeki doğrudan etkileri ile tehdit ediyor. Bu etkiler çocukların uyku ve yeme alışkanlıklarını da değiştiriyor. Uyku süresi ve kalitesi değişen çocukların veya yeterince beslenemeyen çocukların hem zihnen hem de bedensel gelişimleri zarar görüyor. Bu durum, saldırganlık, dikkat eksikliği, yorgunluk, ani duygu değişimleri gibi belirtilerle çocukların yaşamını zorlaştırıyor. Fiziksel egzersiz kapasitesi düşen çocukları ise aşırı yeme davranışı, beden algısı bozukluğu gibi psikolojik rahatsızlıklar tehdit ediyor (Bağdaş, 2023).

Çocukların Kırılganlığı ve Çözüm Önerileri

Sonuç olarak çocuklar, hem aşırı hava olayları hem de yavaş başlangıçlı iklimsel olaylarla bağlantılı olan su ve gıda kıtlığı, suyla bulaşan hastalıklar ve fiziksel ve psikolojik travma karşısında orantısız bir şekilde daha kırılgan durumdalar (Çevreciyiz, 2023). Bu nedenle iklim değişikliğinin etkilerini azaltmada, toplumun her kesiminde yapılması gereken, iklim değişikliğine yoğunlukla maruz kalınan bölgelerde yaşayan çocukların ve bu bölgelerden göç ettirilen çocukların ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. İklim değişikliğine karşı gelecekteki dirençlerini artırmak için çocuklar arasındaki eşitsizlik azaltılmalıdır. Çocuklara ve gençlere iklim değişikliği farkındalığı yaratmak için eğitim sağlanmalı ve onların bakış açıları dinlenmelidir. Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 12. Maddesi’nde belirtilen “Çocukların kendilerini etkileyen sorunlara katılımı, temel haklarının parçasıdır” ifadesi bu açıdan önem taşımaktadır (Aslıhan Hacısalihoğlu, 2022).

Geçtiğimiz yıllarda aralarında Greta Thunberg‘in de yer aldığı 12 ülkeden on altı çocuk, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesi’ne büyük önem taşıyan resmi bir şikâyet dilekçesi sunarak hükümetlerin iklim krizi konusunda hareketsiz kalmalarını protesto etti (UNICEF). Greta Thunberg, Madrid’de yapılan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği zirvesinde, gezegenin kaderinin önümüzdeki 10 yıl içinde atılacak adımlara bağlı olduğunu söylemiş ve dünya liderlerine, gerçek eylemlilikten kaçmak için “yaratıcı iletişim numaralarına başvurmama” çağrısında bulunmuştu. Greta Thunberg, “En kötü senaryonun önüne geçmek istiyorsak değişimin hemen şimdi gerçekleşmesi gerekiyor. İklim krizi yalnızca hava durumuyla ilgili değil. Aynı zamanda yiyecek ve su kıtlığının ortaya çıkması; bu nedenle de yaşanabilir alanların daralması, yeni sığınma taleplerinin ortaya çıkması demektir. Korkutucu bir durum” dedi. İsveçli küçük bir kız olan Greta Thunberg’in iklim değişikliği karşısında acilen adım atılması talebiyle başlattığı kampanyanın yarattığı farkındalıkla bugün dünya çapında onlarca ülkeden milyonlarca insan protesto gösterilerine katılıyor, siyasi liderleri zorluyor (NEWS TÜRKÇE, 2019).

Sizce iklim değişikliği konusunda çocukların sesinin daha fazla duyulması için neler yapılabilir?

Emine BATUR

Sosyal Hizmet Uzmanı