Kitap Künyesi
Yazar Adı: Dr. David Burns
Yayınevi: Psikonet
Basım Yeri ve Tarihi: İstanbul, 2019
Sayfa Sayısı: 319
‘’Yazı spoiler içermektedir.’’
Sorunlu ilişkilerde aktif ve yapıcı bir iletişim sürdürebilmek çağımızın en büyük problemlerinden biri haline gelmiştir. Uzlaşamadığımız için problem yaşıyor ve yıpranıyoruz, yıprandıkça da iletişim halinde olduğumuz bireyleri daha çok yıpratıyoruz. Listemizi farklı iletişim örüntüleri ile ilgili örneklendirebilir ve daha da uzatabiliriz. Tekliğin ve bireyselliğin yoğun bir şekilde kutsallaştırıldığı modern zamanlarda ikili ilişkilerdeki sınırlar ve iletişim örüntüleri içinden çıkılmaz bir hal alabilmektedir. Anlatıcı ve dinleyici arasındaki bilişsel çarpıklıklar, kolaylıkla çözülebilecek bir olayı çetrefilli bir problem haline getirebilmektedir. Nesiller boyunca bireyler iletişim halinde olmuş ve iletişimde kullandıkları biçimleri zenginleştirerek yeni çağlara miras bırakmışlardır. Ilımlı ve yapıcı olabilen bu miras iyi geçinememe sonucu problemli bir yük haline gelebilmektedir. Merkezinde birey olan iletişim incelenmiş ve problemlerin kaynağının, iletişim kurma becerilerini nasıl kullanacağını bilemeyenlerin oluşturduğu eksiklik teorisi ortaya çıkmıştır. Psikoloji bilimi bu teorinin gölgesine hapsolmamış ve bu problemlere eşlik eden özsaygı eksikliği, ilişki tükenmesi ve geçmiş yaşantıların tetikleyici etkisi gibi dinamikleri de araştırma olanağı bulmuştur. Araştırmalar bu dinamiklerle sınırlı kalmamış insan doğasının karanlık yüzüne de ışık tutmuştur. Katı ve uzlaşılmaz olanın karanlık yüzden beslenebileceği ve bu yüzün sorunlu iletişimde engelleyici olabileceği görülmüştür. İlişkilere dair bakış açımız geliştirilen formlar aracılığı ile tespit edilmeye çalışılmış ve yukarıda saydığımız dinamiklerin akılcı yolu bulunmaya çalışılmıştır. Zengin iletişim örüntülerinde empati, girişkenlik ve saygı bileşenlerinin uzlaşmacı yönünün destekleyici etkisi üzerinde durulmuş ve bu yönün sorunlu ilişkilerdeki iletişim çarpıklarının çözümünde nasıl kullanılacağı gösterilmiştir. Etkin iletişim kurabilmek amacıyla bireylerin silahsızlanma tekniği, düşünce ve duygu empatisi, sorgulama, ben dili ifadeleri ve gurur okşama becerilerine sahip olması gerekmektedir.
Günlük yaşamda karşılaştığımız iletişim problemlerini ustaca çözebilmek için bu temel becerilerin önemi yadsınamaz. Öfkeli hissettiğimiz bir anda bu becerileri ustalıkla kullanabilirsek çatışmaları daha akılcı bir yolla çözebiliriz. Negatif duygulanım içerisinde olduğumuz bir durumu kâğıt üstünde örnekleyip bu adımları uygulamak ve puanlamak sonraki iletişimlerimizde bize yol gösterici olacaktır. Liderlik özelliği baskın olan bir bireyin dayatmacı olabilecek bir tepkisini düşünün, bu tepkiyi ilişki günlüğünüze kaydettikten sonra adımları uygunluk sırasına göre değerlendirdiğinizde iletişiminizde yolunda gitmeyen faktörleri daha net görebileceksiniz. Üst iletişim becerilerin aktif ve yapıcı kullanılması gerçekçi, akılcı ve şaşırtıcı sonuçlar doğuracaktır. Nefret duygusu beslediğimiz bir konuya ilişkin tavrımızı şekillendiren en temel dinamik o şeye karşı olan bilişsel yapımızdır. Davranışlarımızın yol açabileceği sonuçlar bu temel dinamikten beslenmektedir. Eğer bu temel dinamiğe karşı güçlü becerilerle donanır ve zihinsel pratikler yapabilirsek iletişimlerimizde kısmen egemen olan bu olumsuz duygulanımla yüzleşebiliriz. Nahoş olan bu duygunun insan doğasının karanlık yüzünde saklı durduğu gerçeği de zihinsel pratikleri güçleştirebilmektedir. Eksiklikler ve çarpıklıklar bilincinde olmadığımız bu karanlık yüzde kök salmış durumda ve tetikte beklemektedir. Şartlandırılmış cümleler bu kanaldan iletilebilmekte ve bu da iletişimlerimizin düzeyini düşüren bir sonuca yol açmaktadır. Eleştiri tutumu daha esnek olan bireyler bu yüzle kolaylıkla baş edebilmekte ve iletişim tuzaklarını daha kolay fark edebilmektedir. Yakınlık çalışmaları da bu yüzün fark edilmesinde etkili olacak yöntemlerden biri olarak kullanılabilmektedir. Lüzumsuz bir çatışma durumunda (çatışmalar akılcı uzlaşılar amacıyla bazen gereklidir) bu teknik kullanılarak bireyin iletişimine dair iç görüsü desteklenebilmektedir. Eşler arasında gerçekleşen iletişimlerde de bu yöntemin doğurduğu pozitif sonuçlar ortaya konmuştur.
Etkili iletişim bireylerin yaşam memnuniyet düzeyleri açısından ilk sırada yer alan faktörlerden biridir. Varoluş savaşımında bireyin karşılaştığı problemler, bu faktörün yerinde ve sağduyulu bir şekilde kullanılması sonucu akılcı bir şekilde çözülebilecektir. Lafazanlık tuzağına düşmeden mesajın net bir şekilde anlaşıldığı empatik iletişim akılcı yolun en etkileyici örneği olarak görülmektedir. Empati becerisinin yeni yaklaşımlarla daha etkili bir beceri haline kavuştuğu teknikler pekiştirici örneklerle paylaşılmıştır. Nedenlerin gölgesine hapsolmamış bireylerin çoktan seçmeli empati tekniğiyle iletişim süreçlerini daha etkili bir şekilde kavradıkları görülmüştür. İleri iletişim tekniklerine hâkim oldukça bireylerin farkındalıkları artacaktır. Ruhun karanlık yüzünde asılı duran şartlandırılmışlıklar ileri tekniklerle bertaraf edilebilecektir. Mesafeli ve yargılayıcı iletişim yerini yapıcı etkileşime devredecektir. İncinmişliğin ve anlaşılamamanın verdiği değersizlik, kavrayış düzeyi yüksek bir iletişimle yer değiştirecektir. Sorunların gölgesine hapsolmuş bireyler çözümün aydınlığında yeniden kavuşacaktır. İnkâr etme ve görmezden gelme koşulsuz kabulle sonlanacaktır. Nasıl bir iletişime sahip olduğumuzu görebilmek amacıyla kullandığımız cümleleri yazıya döküp tekniklerin süzgecinden geçirirsek büyük bir kazanım elde etmiş oluruz. Bilişsel süreçlerimizi irdelemek ve çözümlemekte bu kazanıma pozitif yönde etki edecektir. Edimlerimiz bu sürecin sonunda şekillenmektedir. Normal kabul edilebilecek davranışlar bilişsel süreçlerimizin temelinde saklı durmaktadır. Literatüre bakıldığında da bu sürecin ve kabul edilebilir davranışların bireyler arasında şekillenen etkileşimin kalitesini arttırdığı görülmektedir. Engelsiz iletişim, sorunsuz ilişkilerin ve kaliteli etkileşimlerin yaratılabilmesi adına vazgeçilemeyecek bir etkendir.
‘’Kitaba İlişkin İzlenimlerim’’
Sorunlu ilişkilerde diğerlerinin hatalı olduğunu kabul etmek bireye daha az acı verir. Sorunu dışsallaştırmak yükü hafifletir ve bireyin harekete geçmesine engel olur. İletişim halinde olduğumuz bireylere karşı olan bilişsel süreçlerimizi gözden geçirebilirsek yaptığımız iletişim hatalarını çok net görebiliriz. Hepimiz iletişim becerilerimizin iyi olmasını isteriz ve hatta bu becerilerimizin iyi olduğunu düşünürüz ancak kitabı okuduktan sonra iyi olduğumuzu düşündüğümüz becerilerde bile iyi olmadığımızı görmek bizi şaşırtacaktır. Pratiklerle ve yeni yaklaşımlarla bilişsel davranışçı terapi üzerine temellenen kitap örneklerle becerilerinizi pekiştirmektedir. Anlaşılabilmek adına dinlemeye daha çok ihtiyacımız var.
Muhammed ÖZKAN
Psikolojik Danışman
