Film Künyesi

Vizyon Tarihi: 9 Nisan 2004

Tür: Dram, Bilimkurgu, Gerilim

Yapım : ABD

Süre:  113 dk

Imdb Puanı: 7.6

Oyuncular: Ashton Kutcher, Amy Smart, Elden Henson

Yönetmen: Eric Bress, J. Mackye Gruber

“Kelebeğin kanat çırpışı gibi küçük bir şey dünyanın yarısını dolaşacak bir tayfuna neden olabilir.”

-Kaos Teorisi

Eric Bress ve J. Mackye Gruber’in ortak yönetmenliğinden izlediğimiz Kelebek Etkisi, 1963 yılında Lorenz’in hava durumu hesaplamaları yaparken keşfettiği bu teori cümlesinin seslendirmesi ile başlamaktadır. Film, kalıtımsal olarak aktarılan bir zihinsel bozukluğa sahip ana karakter Evan’ın çocukluğunda yaşadığı travmatik olayların etkisinden çıkamayarak bugünü ve geçmişi arasında daima gelgitlerde bulunmasını ve yaşananları düzeltme çabasını seyirciye sunmaktadır. Düzensizlik olarak görülen, yanlış olarak adlandırılan yaşantıların da esasında kendi içinde bir bütün olarak düzeni temsil ettiğini işleyen film, Evan’ın geçmişe giderek müdahale ettiği her eylemin bambaşka bir olumsuz sonuç doğurması ile mükemmelin var olmadığını da bizlere göstermektedir. Bu durum da Psikanalitik Kuram’a göre hiçbir şeyin ya da olayın şansa bağlı ya da rastgele olmadığı, normal ya da patolojik fark etmeksizin, günlük hayatımızda yaptığımız her işin ve söylediğimiz her sözcüğün bir anlamı, bir geçmişi ve bir geleceği olduğunu savunan “nedensellik / psişik determinizm” kavramıyla uyuşmaktadır. Yazının devamında da Psikanalitik Kuram çerçevesinde incelemeye devam edilecektir.

-Yazı spoiler içermektedir.-

Film, 13 yıl önce Evan’ın köpeğiyle oynadığı ve ardından annesinin onu okula bıraktığı sahne ile başlamaktadır. Okula varır varmaz öğretmeni annesini sınıfa çağırmış ve Evan’ın geçen ders yaptığı resmi göstermiştir. Evan’ın iki kişinin kanlar içinde yerde yattığı, ayaktaki bir kişinin elinde bıçakla onların başında durduğu bir resim çizmesi ve bu resmi çizdiğini hatırlamadığını söylemesi annesini şüphelendiren ilk eylem olmuştur. Evan’ın babası da hafıza kayıpları yaşadığı ve kendine özel yetisiyle geçmişe gidebildiği için enstitüde tedavi görmekte ve Evan babasını hiç tanımamaktadır. Annesi Evan’ı da tetkik için enstitüye götürdüğünde doktorun verdiği ödev üzerine Evan artık günlük tutmaya başlamıştır. Gün içerisinde hatırladığı kısımları günlüğüne not almakta ancak hemen hemen sayfaların yarısı boş kalmaktadır. Filmin ilerleyen sahnelerinde Evan, yakın arkadaşları Lenny, Tommy ve Kayleighy ile dinamit patlatmak istemiş, patlama sonucu bir anne ve bebeği hayatını kaybetmiştir. Bunun yanı sıra Tommy ve Kayleighy kardeştir, babaları ise maalesef çocuklarına cinsel istismarda bulunmaktadır. Ana karakterimiz Evan, Kayleighy’e aşık olmuş, her ihtimalde onu korumayı içgüdüsel olarak arzulamıştır. Yine bu babanın Evan ile Kayleighy’i “Çektiğim filmde oyuncularımsınız.” bahanesiyle çocuklara zorbalık uygulayarak onların çıplak görüntülerini kameraya alması Evan’da bir diğer travma sebebi olmuştur. Bu iki travmatik vakayı Evan zihninden silmiş ve yıllar boyu hatırlayamamıştır. Ta ki üniversitede psikoloji eğitimine başlayıp günlüklerinin sayfasını açana dek. Bu andan sonrasında Evan geçmişe yolculuk ederek defalarca kez geleceğe müdahale etmeye çalışmıştır.

Dissosiasyon, travma sonucunda kişinin verebileceği doğal bir tepki olarak yorumlanmaktadır. Kişinin bulunduğu durumdan ve hatta bedeninden çıkıp ayrılma hissiyle tanımlanan olaydan uzaklaşma durumu için kullanılan ilkel savunma süreçlerinden biridir. Dissosiye olan kişi gerçeklikten uzaklaşmaktadır. Bu açıdan bakıldığında psikotik bir süreç olduğu da düşünülmektedir. Dissosiasyonun travma gibi beklenmedik olaylar karşısında verilen tepki olduğu durumlar doğal olarak kabul edilmektedir. Ancak kişi dissosiasyonu travma dışında da kullanmaya başladıysa ciddi bir psikopatolojiye işaret etmektedir. Bütüncül bakış açısı ile değerlendirildiğinde, ana karakterin sihirli gücüymüş gibi sunulan durumun, aslında ilkel savunma süreçlerinden “dissosiyasyon” mekanizmasını aşırı şekilde kullanmakta olan ve kaçınılmaz olarak ruh sağlığı bozulan vakalara özgü nitelikler ile önemli ölçüde benzerlikler taşıdığı söylenebilmektedir.

Filmin son sahnesinde ise Evan son defa geçmişe gitmiş ve bu sefer sevdiği kadın Kayleighy ile birlikte olmamayı herkesin mutlu ve sağlıklı olmasına tercih ederek geleceğine bu şekilde müdahale etmiştir. Yine psikanalitik kurama göre değerlendirdiğimizde Evan’ın filmde adeta rüya görüyormuşçasına geçmişteki başka bir ihtimale gidip yaşaması ve mutsuz oluyorsa o ihtimali değiştirmek için tekrardan günlüğünü açıp okuması ve yine başka bir ihtimali yaşamaya geçmesi rüya analizi yöntemiyle analoji kurularak değerlendirilebilmektedir. Çünkü bilinçdışında bulunan malzemeler uyku sırasında gerçek ya da semboller olarak rüya şeklinde görülür. Danışmanın yardımıyla gizil kalmış parçalar geliştirilerek bastırılmış duygular kırılmaya çalışılır. Rüyaların analiz edilmesindeki amaç danışanın hislerinin ortaya çıkmasını ve içgörü kazanmasını sağlamaktır. Enstitüdeki doktor da Evan’ın ilk geçmişe gidişinde onu yönlendirmiş ve ardından Evan’ın hatırladıklarının değerlendirmesini kendisine aktarmıştır.

Filme İlişkin İzlenimlerim

Film, geçmişine dair pişmanlıkları olup geri dönebilse neleri değiştirebileceğini tekrar tekrar düşünüp kurgulayan o kişiler için tokat niteliğinde yanıtlar taşıyan bir içerikle bezenmiş durumda diyebilirim. Pekâlâ geçmişe de gitsek, hayalimizdeki değişikliği de gerçekleştirsek “Hayat bizleri öngöremediğimiz bambaşka bir yola sürükleyebilir.” diyebiliriz.

Her birimizin arzu ettiği yollarda olmasını diliyorum, şayet filmi izlemeden incelememi okuduysanız işte şimdi size iyi seyirler!

Mine Tekin Ergin

Psikolojik Danışman