Tiyatro Oyunu Künyesi

Yazan: Sabahattin Ali

Oyunlaştıran: Nilbanu Engindeniz

Yöneten: Uğur Çınar

Oyuncular: Mustafa Murat Latifoğlu, Eylül Aldanmaz, Semih Algül

Oyunun süresi: 70 dakika, 1 perde

Yer: Diyarbakır DT

Sezon: 2021/2022

‘‘Hayatı boyunca içine kapanık, Sessiz bir adam olan Raif sevmediği bir kadınla evlenmiş ailesinin istediği gibi biri olarak yaşamıştır. Gerçekten yaşadığını hissettiği sadece bir anısı olmuş ve bunu bir deftere yazmıştır. Raif’in arkadaşı olan Sabahattin Raif’i ikna ederek defteri okumaya başlar. Babasının isteği üzerine gittiği Berlin’de sabunculuğu öğrenmek yerine, sanata meylinden ötürü, Resim galerilerini gezmiş bir tabloya hayran kalmış ve tabloyu yapan Ressam Maria Puder ile bir arkadaşlığı başlamış bu arkadaşlık daha sonra Raif’in bütün hayatını etkileyen bir aşk’a dönüşmüştür.’’

‘‘Yazı spoiler içermektedir’’

Sabahattin Ali’nin aynı adlı kitabından tiyatro sahnesine uyarlanan Kürk Mantolu Madonna, kitabın aksine birtakım yenilikleri barındırmakta; Psikolektif + dergisinin üç önemli bileşeni olan kitap, film ve tiyatro oyunundan izler taşımaktadır. Şöyle ki, kitapta anlatıcı rolünde yer alan kişi, tiyatro oyununda doğrudan Sabahattin adı ile anılmaktadır; Raif Efendi ile Maria Puder arasında geçen sahnelerin birçoğu ise video ile kaydedilmiş; film kesiti olarak perdeye yansıtılmıştır. İzleyici, bir yandan tiyatro izlerken bir yandan tiyatro oyunu içinde film sahnelerine tanıklık etmektedir. Böylelikle kitap, tiyatro oyunu şeklinde sahnelenirken bir yandan da tiyatro oyunu içinde filmi andıran kesitler seyirciye izletilmektedir. Oyunla ilgili bu detay paylaşıldıktan sonra, tiyatro oyunu incelemesinin psikolojik yönüne değinmekte fayda vardır.

Raif Efendi, kendi halinde, çeviriler yaparak hayatını idame ettirmeye çalışan, sessiz ve sakin bir yapıdadır. Raif Efendi’nin bu halleri, dışarıdan sıkıcı, sıradan ve bazen de hayatında olup bitenlere kayıtsız durmasının etkisiyle pasif olarak algılanmasına yol açmaktadır. Oysa Raif Efendi ile ilgili tüm bu yargıların aslında önyargıdan ibaret olduğunu gösteren detaylar, iş yerinden arkadaşının hasta yatağında olan Raif Efendi’ye yaptığı ziyaretlerden birinde ortaya çıkmaktadır. Raif Efendi, mesai arkadaşından işyerindeki eşyalarını getirmesini istemiş, arkadaşı Sabahattin’in getirdiği eşyalar arasındaki not defterini ise yakmasını istemiştir. Sabahattin, defteri getirmeden önce -izinsiz- defteri biraz okumuş, Raif Efendi’nin bilinmeyen yönlerini keşfetmeye başlamıştır. Sabahattin’in ısrarı ve çabası, Raif Efendi’nin ‘‘defteri okuduktan sonra onu yakacağına söz verirsen, yazılanları okuyabilirsin’’ şeklinde uzlaşmacı yaklaşmasını sağlamış ve oyun adeta yeniden başlamıştır.

Raif Efendi, karakterine bakıldığında Jung tarafından tanımlanan içe dönük kişilik özelliği gelmektedir. İçe dönük bireyler, insanlara ve nesnelere karşı güvensiz olan, harekete geçmek yerine düşünmeyi tercih eden, bir konu hakkında genellikle derin bir bilgi sahibi olup toplumla iç içe olmak yerine yalnızlığı daha çok benimseyen ve sosyal becerileri fazla gelişmemiş kişiler olarak ifade edilebilirler (Fordham, 2001; Akt., Derin, 2020). İlgisini çeken konularda derinlemesine bilgi paylaşabilen, karşı karşıya kaldığı olaylara sakin bir şekilde yaklaşabilen ve kendi halinde yaşamayı seven Raif Efendi, içe dönük kişilik özelliğine sahip görünmektedir. Raif Efendi’nin bu özellikleri, onun toplumsal cinsiyet rolleri açısından kadınsı görünmesine yol açmakta; nahif bir birey olarak algılanmak yerine genç bir kız gibi algılanmasına yol açmaktadır. Maria Puder tarafından ifade edilen, italik yazılı tanımlamalar, toplumsal cinsiyet rollerinin, eserin yazıldığı dönemde ne kadar benimsendiğini; erkeklerin güç ve baskınlıkla; kadınların ise ilgiye ve korunmaya muhtaç olmakla nitelendirildiğini gözler önüne sermektedir. Maria Puder karakteri ise özgürlüğüne önem veren, başkasının ne söylediğinden çok kendi istediğine odaklanan ve birine muhtaç olmamak için toplumun değer yargılarını hiçe saymaktan çekinmeyen cesur bir karakterdir. Raif Efendi ile aralarında geçen diyaloglardan birinde senin diğer erkekler gibi olmadığını gördüğümde, yani kadınları avlanmaya muhtaç bir canlı, erkekleri ise bir avcı gibi görmediğini anladığımda, saf ve temiz yüreğini tanımaya başladığımı fark ettim. Sen diğerleri gibi değilsin, seni gerçekten seviyorum, demiştir. Günümüzde maço, alfa erkek olarak adlandırılan erkek özelliklerinden farklı bir şekilde içe dönük, kendi dünyasında yaşayan, sevginin saf halini bütün berraklığıyla yaşayan Raif Efendi, bir yandan toplumsal cinsiyet rollerinin belirlediği kalıpların dışında bir imaj çizmekte; öte yandan Maria Puder karakteri ise batı kültürüyle özdeşleşmiş özerklik, kendi istek ve beklentilerine duyarlı olma, kendi ayakları üzerinde durabilen kişi olarak görülebilir. Sabahattin Ali’nin aynı adlı eserinden tiyatro sahnesine uyarlanan Kürk Mantolu Madonna, bir yandan önyargılı, peşin hükümlü davranmanın söz konusu insan olduğunda şaşırtıcı, sürpriz sonuçlar doğurabileceğini gösterirken; öte yandan bireyi birey yapan şeyin sahip olduğu kişilik özellikleri olduğunu ve toplumsal cinsiyet rollerinin yaşamdaki ezberler olduğunu gözler önüne sermektedir.

‘‘Oyuna ilişkin izlenimlerim’’

Oyun, tek perde 70 dakika olduğu için olsa gerek; kitapta yer alan birçok detayı arka plana atmış, neredeyse bütün odağı Raif Efendi ile Maria Puder arasındaki aşka çevirmişti. Oyundaki film sahnesini andıran kesitler ve beyaz perde detayı dikkatimi çekse de oyunculuk performansını yeterli bulduğumu söyleyemem. Kitabı okumuş kişilerin, tiyatro oyunu incelemesi acaba nasıl olmuştur merakıyla sanat aktivitesi olarak oyunu izlemelerini ise tavsiye edebilirim.

Mücahit Akkaya

Psikolojik Danışman / Doktorant