KARMAKARIŞIK TİYATRO OYUNU İNCELEMESİ

Oyunun türü: Komedi

Oyunun süresi: 2 Saat 45 Dakika

Perde sayısı: 2 perde

Yazan: Ray Cooney

Çeviren: Haldun Dormen – Kemal Uzun

Yöneten: Haldun Dormen

“Küçük bir yalan sizden ne götürebilir ki, hiç hafife almayın belki de tüm ciddiyetinizi alıp, gülünç hallere sokabilir sizi. Bir kaçamak, bir yalan, bir ceset ve sürpriz yapan bir eş… Karmakarışık olmanın kaçınılmaz tarifi…”

Oyunun konusu: Muhalefet partinin sekreteriyle kaçamak yapmak isteyen bakanın, otel odasında başlayan hikâyesi, odadaki davetsiz misafirlerle beraber içinden çıkılmaz karmakarışık bir hal alır.

1991 yılında ‘Out of Order’  orijinal adıyla yayınlanan 2011-2012 sezonunda Bursa Devlet Tiyatrosu ve 2017- 2018 sezonunda da İstanbul Devlet Tiyatrosu tarafından sahnelenen Karmakarışık oyunu, İngiliz yazarın komedide gerilim tarzını sürdürdüğü bir oyun. Yalanlar, aldatmalar, yanlış anlaşılmalarla içinden çıkılmaz hale gelen durum, gülünç yönleriyle ele alınmış. Oyunda bolca kapı, her kapının ardında bir sebeple başkasının kimliğine girmiş birileri ve tempolu giriş çıkışlar kullanılmış.

Oyun, bir bakan ve muhalefet partisi sekreteri etrafında döndüğünden dönemin siyasetiyle ilgili göndermeler de barındırıyor. Göndermeler izleyicinin gözüne batmayacak şekilde özenle yerleştirilmiş.

Yazı bu kısımdan itibaren spoiler içerebilir.

Oyunun psikolojik incelenmesi:

Başkarakterimiz, toplumun gözündeki imajını zedelemeden haz gereksinimini doyurmak isteyen Richard  Philips adında bir bakan. Hazzını arttırmak ve davranışının öğrenilmesi sonucunda olabilecek kötü sonuçlardan kaçınmak için kaçamağını özenle planlamış. Oyunun başında kendisi için gerekli ortamı hazırlarken karşımıza çıkıyor; eşine yalan söylüyor, otel odasını ayarlıyor ve muhalefet partinin güzel sekreterini kimseye görünmeden odaya alıyor. Ne var ki işler planladığı gibi gitmiyor. Freudyen bakış açısıyla incelendiğinde başkarakterimizin cinsellik içgüdüsüyle hareket ettiği düşünülmektedir. Yaşamsal 2 temel güdüden biri olduğu savunulan cinsellik içgüdüsü, Ray Cooney’in oyunlarında sıkça kullandığı bir tema. Hazzını doyurmaya çalışan bireylerin düştüğü komik durumlar acziyetle birlikte ele alınıyor. Bu oyunda da en başta tek amacı cinsel doyum almakken olayların karışmasıyla statüsünün derdine düşen bakanın kıvranışları gözler önüne serilmiş.

Odada ceset bulunmasıyla beraber karışan olaylar neticesinde bakan ne yapacağını bilemez. Birden tek amacı cesetten kurtulmak olur; çünkü aksini düşünmek bakan için büyük bir felakete yol açacaktır. Kaçamağını herkes öğrenecek ve toplum gözündeki statüsü yerle bir olacaktır. Bu durum bakanda kaygının artmasına yol açar. İçinde bulunduğu kaygıyla sağlıklı kararlar veremez ve anlık çözümler için yalanlar silsilesine başvurur. Üstündeki sorumluluğu atmak amacıyla kendisini cesetten kurtaracak, durumu toparlayacak bir maşa bulma yoluna gider. Bu durumda aklına gelen ilk isim, özel kalem müdürü George Pigdon olur.

Bay Pigdon’ın bu zamana kadar hep kendinden bekleneni yapan itaatkâr bir birey olduğu hemen anlaşılmaktadır. Oyuna girdiği ilk sahnede annesini arayıp rapor vermesi, annesine karşı takındığı tavırlar, hayatındaki tek kadının annesi olduğu vurgusu Oedipus kompleksi geliştirmiş olabileceğini düşündürmektedir. Karakterimizin, kendisine yüklenen büyük görevin etkisiyle özgüven kazandığı davranışlarındaki değişikliklerde açıkça görülmektedir. Karakterimizde görülen belirgin rahatlamayla, üstündeki süperego baskısının hafiflediği düşünülmektedir. Önceleri çekingen olduğu düşünülen karakterimizin izleyiciyi şaşırtacak büyük adımlar atması oyunu daha da eğlenceli hale getirmiştir.

Psişik determinizm ilkesiyle ele alındığında Richard Philips’in kaçamak yapmak için muhalefet partinin sekreterini seçmesinin özel bir anlam barındırdığı düşünülmektedir. Bu seçim bay Philips’in de farkında olmadığı şekillerde meydana gelmiştir. Bu durum bakanın bilinçdışında barındırdığı isyanın bir göstergesi olarak yorumlanabilir. Toplumun kendisine yüklediği misyonu kabullenemeyen bakan başkaldırısını bu şekilde ifade ediyor olabilir. Dönemin şartları incelendiğinde bakanın sekreterle cinsel ilişki kurma yoluyla muhalefete karşı üstünlük kurduğunu düşünüp tatmin sağlaması da mümkün görünüyor. Bu seçime çok farklı dayandırmalarla elde edilmiş daha birçok neden öne sürülebilir. Yorumlar oyunu izlerken karakterlerden edinilen izlenimlerle çoğaltılabilir.

Yararlanılan kaynak: http://www.devtiyatro.gov.tr/programlar-sehirler-kahramanmaras-detay-karmakarisik4.html

                                                                                                          Feyza KILINÇ

                                                                                                          Psikolojik Danışman