Tiyatro Oyunu Künyesi

Yazan: Jean Genet

Çeviren: Salah Birsel

Yöneten: Can Ali Çalışandemir

Oyuncular: Çiğdem Yıldız, Saliha Cansu Saka, Can Ali Çalışandemir

Oyunun Süresi – Perde Sayısı: Tek perde – 70 dakika

Yer: Projeno 2

Sezon: 2018-2019

Oyun Özeti:

Hanımlarının dayanılmaz “var”lığı karşısında kendi “yok”luklarında kaybolan; dayatılan sınıfsal kimliklerinde hapsolmuş iki kız kardeş…

Sefaletlerini nefret ve korkuyla karışık bir tutku noktasına taşıyan kızlar iğrendikleri benliklerinden kurtulmak için ne kadar ileri gidebilirler…

‘‘Yazı Spoiler İçermektedir.’’

Hizmetçiler, iki kız kardeşin uçlarda gezinen davranışlarının gözler önüne serildiği bir oyun. Hanımefendi gelmeden önce yapılan provalar, hanımefendiye yönelik sahip olunan öfke ve hayranlığın, nefret ve öykünmenin bir arada olduğu zıt duyguların ifade ediliş biçimleri. Adler tarafından açıklanan aşağılık duygusu ile üstünlük çabası bu noktada devreye girmektedir. Kişinin aşağılık duygusunu üstünlük çabasına taşıyamaması neticesinde aşağılık duygusunun aşağılık kompleksine dönüşmesi söz konusu olabilmektedir. Aşağılık kompleksi ise zararlı birtakım davranış örüntülerine yol açmaktadır. Hizmetçilerin sahip oldukları konumdan ötürü birbirlerini yermeleri, birbirlerine sataşmaları ve hanımefendi ile eşinin zarar görmesine yönelik isteklerini dile getirmeleri, aşağılık kompleksini akıllara getirmektedir. Oyunda da kız kardeşler iki ucu temsil etmektedir. Kız kardeşlerden, Solange, her söyleneni yerine getirip boyun eğici davranışlar ortaya koyarak gestalt yaklaşımındaki alt benlik (under dog) kavramını akıllara getirmektedir. Alttan alma, üstü kapalı direnme alt benlik ile karakterize olup, bu karakterde alt benliğin (under dog) örneklerini görmek mümkündür. Üst benlik ise prova sahnelerinde hanımefendiyi canlandıran Claire adlı hizmetçinin davranışlarında belirmektedir. Claire, otoriter, emir vermekten hoşlanan ve eleştirel bir yapıya sahip olan üst benlik (top dog) davranışlarını provalar sırasında ortaya koymaktadır. ‘‘Uyku hapları her şeyin üstesinden gelmeyi sağlar.’’ kişi zorluklarla mücadele edecek gücü kendinde bulamadığında içinde bulunduğu durumdan uzaklaşmayı tercih edebilmektedir. Bu noktada akla ego savunma mekanizmalarından bastırma gelmektedir. Birey yüzleşmek istemediği, kaygı ve acı verici durumlar karşısında bastırma savunma mekanizmasına başvurabilmektedir. Sağlıklılığı belirleyen ölçüt ise bu savunma mekanizmasının (mekanizmaların) kullanılma sıklığıdır. Hanımefendinin hizmetçilere hediyeler sunması ile birlikte ona yönelik ilgi ve hayranlık beslenirken, hediyelerin geri alınması halinde ise öfke ve nefret duyguları devreye girmektedir. Bir yandan her şeye son verip ‘hizmetçi’ kimliğinden kurtulmak öte yandan kendilerine yapışmış hizmetçi kimliğine uygun davranışlarda bulunmak. Bununla birlikte hizmetçilerin, hanımefendinin bilmediği konularla ilgili bilgi dolu paylaşımlarda bulunmaları karşısında; hanımefendinin aşağılayıcı bir tavırla ‘‘siz nereden buluyorsunuz bunları, okuma-yazmanız var mıydı, karıştırdığı kavramlar söz konusu olduğunda ise fark etmez ne olduğu’’ şeklinde hizmetçilerle konuşması, toplumsal sınıf ayrımının belirginliğini de gözler önüne sermektedir. Zenginler sadece mal-mülk sahibi değil aynı zamanda bilgi sahibidirler; hizmetçilerin maddi güçleri olmadığı gibi bilgi konusunda da noksandırlar, bakış açısını bu ifadelerin gerisinde görmek mümkündür. Oysaki kendini geliştirmekten aciz, her şeyi bildiğini sanıp aslında bilgiye, insani olarak adlandırılan duygulara yabancı olan hanımefendiler nezdinde zenginler, görünüş itibariyle ‘iyiyi ve gücü’ temsil etmektedir. Oyunun sonlarına doğru suçun, kötülüğün ve başarısızlığın hizmetçilerle, onların nezdinde yoksullarla; gücün, başarının ve görkemin ise zenginlerle ilişkilendirildiği sahneleri görmek mümkündür. Alenen söylenmeyen, yapılmayan şeylerin örtük bir biçimde yapılmaya başlandığını, geçmişten bugüne belirginliği azalmış bir toplumsal sınıf ayrımı perspektifi ile sunan oyunu, dijital medya kanalları aracılığıyla izleyebilirsiniz.

Oyuna ilişkin kişisel izlenimlerim:

Sosyolojiye ilgi duyuyor; insan davranışlarını belirlemede statünün önemli olduğunu düşünüyorsanız bu oyun tam da size göre. Oyunda bazı sahneler gereksiz bir biçimde uzatılmış olsa da bunu oyunun doğası bağlamında tolere etmek mümkün. Keyifli seyirler dilerim.

Mücahit Akkaya

Psikolojik Danışman / Doktorant