Yaşamımız içinde sevdiğimiz birini kaybettiğimizde, herhangi bir doğal afet yaşadığımızda, başarısızlık elde ettiğimizde, ölümcül bir hastalıkla karşılaştığımızda tüm yaşam düzenimiz ve duygusal dengemiz bozulmaktadır (Oktan, 2008). Kimileri bu tarz olumsuz yaşantılar sonucunda travmatize olarak ciddi anlamda depresyon ve kaygı durumu gibi sıkıntılar yaşayıp olumsuz ruh hallerine bürünürken; kimileri de bu yaşantıların oluşturduğu duygularla aktif bir şekilde başa çıkmakta ve kısa bir süre içinde normal yaşamlarına dönebilmektedirler (Balcı, 2018).

Bireylerin karşılaştıkları bu tarz olumsuz yaşantılarla daha başarılı bir şekilde mücadele etmeleri psikolojik sağlamlık düzeyleriyle alakalıdır (Öz ve Yılmaz, 2009).

Psikolojik Sağlamlık

Psikolojik sağlamlık; bir bireyin risk durumlarının getirdiği olumsuzluklar karşısında etkili bir şekilde başa çıkabilmesi ve olumlu sonuçları elde edebilmesi olarak tanımlanmaktadır (Aydın ve Egemberdiyeva, 2018).

Psikolojik sağlamlık kavramının Latincesi ‘resilience’ şeklinde ifade edilmekte ve bu kelime de ‘resilire’ kelimesinden gelmektedir. Resilire (to rebound); çarpıp geri sıçrama, geri gelme anlamlarında kullanılmaktadır (Masten, 2014; Akt., Balcı, 2018).

Psikolojik Sağlamlık ve Yılmazlık

Türkçe literatürde psikolojik sağlamlık ve yılmazlık kavramlarının sıklıkla birbirinin yerine kullanıldığı görülebilir. Türk Dil Kurumu’nun ifadesine göre yılmazlık kavramı, bir işten gözü korkup vazgeçmeyen, yılmayan anlamına gelmektedir. Yine Türk Dil Kurumu’na göre sağlamlık kavramı, dayanıklı, yıkılmaz, kolay bozulmaz, zarar görmemiş ve bozulmamış şeklinde tanımlanmaktadır. Bu tanımlamalara göre de bireyin yaşadığı risk ya da tehdit durumları ve sonrasında ortaya çıkan süreçteki tutumunu sağlamlık kavramının karşıladığı ifade edilebilir (Balcı, 2018).

Yine literatür incelendiğinde psikolojik sağlamlık kavramının tek bir tanımı olmadığı da görülmektedir. Ancak farklı tanımlamalar bu kavramın belli başlı özelliklere sahip olduğunu da gösterir niteliktedir. Bu ortak noktalar listelendiğinde şöyle bir liste oluşabilir (Öz ve Yılmaz, 2009);

– Psikolojik sağlamlık olgusu dinamik bir süreçtir ve geliştirilebilir,

– Zorlu yaşam olayları sonucunda etkili bir şekilde başa çıkabilme ve duruma uyum sağlayabilme gücünü ifade etmektedir,

– Psikolojik sağlamlık kavramı zorlu yaşam olayları sonucunda etkili bir şekilde başa çıkıp yeni durum içinde de başarılar sağlayabilmeyi içermektedir.

Psikolojik Sağlamlık Gelişimini Etkileyen Faktörler

Psikolojik sağlamlığın gelişimi için risk ve koruyucu faktörler etkin rol oynamaktadır. Risk faktörlerinin yarattığı olumsuz etkilerin azaltılması için koruyu faktörlerin bulunması gerekmektedir (Öz ve Yılmaz, 2009).

Risk faktörleri (Balcı, 2018);

– Erken doğum,

– Düşük benlik saygısı,

– Zayıf fiziksel ve zihinsel sağlık,

– Yakın çevreyle sağlıklı olmayan ilişkiler,

– Bakım veren kişilerin kaybı,

– Yoksulluk, kötü yaşam koşulları,

– Ailevi sorunlar,

– Toplumsal şiddet, savaş ve toplumsal travmalar.

Koruyucu faktörler (Balcı, 2018);

– Bilişsel beceriler ve zeka düzeyi,

– Olumlu benlik algısı,

– Empati ve mizah gelişimi,

– Yüksek öz yeterlik algısı,

– Olumlu aile ortamı,

– Avantajlı sosyoekonomik durum,

– Elde edilen başarılar,

– Sağlıklı kişiler arası ilişkiler.

Psikolojik sağlamlık oluşumunu etkileyen faktörlerin bilinmesi, yaşanabilecek sorunlarla baş etme becerisi için önleyici çalışmalar yapılmasını sağlayacaktır (Aydın ve Egemberdiyeva, 2018).

Mutluluğun Psikolojik Sağlamlık ile İlişkisi

Psikolojik sağlamlık ile ilgili yapılan araştırmalarda bu durumun mutluluk ile yakından ilişkili olduğu da ifade edilmektedir. Mutluluk insanın doğasında yer alan ve yaşanmadığında devamlı aranılan bir duygudur. “İnsanoğlu varoluşundan bu yana mutluluğu anlamaya, tanımlamaya ve yakalamaya çalışmıştır” (Kangal, 2013). İnsan davranışlarının da nihai amacı ve insanların temel ihtiyaçları olan olgularından biri de mutlu olmaktır. Çabalar sonucunda da ulaşılan mutluluk insanlar üzerinde birçok olumlu etki yaratmaktadır (Aydın ve Egemberdiyeva, 2018).

Hepimizin yaşamayı arzu ettiği duygu olan mutluluğun önemli bir kaynağı psikolojik sağlamlığın gelişimidir. Yapılan çalışmalarda da psikolojik sağlamlığın mutluluğu anlamlı düzeyde yordadığı tespit edilmiştir (Aydın ve Egemberdiyeva, 2018).

Mutlu olma amacıyla devam ettiğimiz hayatımızı psikolojik sağlamlığımızı yüksek düzeye getirerek ilerletmeliyiz. Bu adımı atmak mutluluğumuz için önemli bir adımdır ve adımın atılmaması halinde de mutsuzluk beraberinde gelecektir. Olumsuz yaşantılar yaşadığımızda alacağımız psikolojik danışma hizmeti sağlamlılığımızı olumlu anlamda etkileyecek ve sorunlarla daha etkili bir şekilde başa çıkmamıza destek olacaktır.

           Emrah BİNGÜL

Psikolojik Danışman