Mutluluğu, en karanlık zamanlarda bile, sadece ışığı açmayı hatırlarsa bulur.
J.K.Rowling
Yaşamınızda zaman zaman güçsüz düştüğünüz anlar oldu mu? Telefon rehberinizi önce rastgele, ardından alfabetik sırayla ve büyük bir özenle incelerken bir şeyler paylaşabileceğiniz, insan sayısının sınırlı olduğu anları yaşadınız mı? Veyahut kendinizle baş başa kalırken içsel olarak çözmeyi amaçladığınız ancak üstesinden gelmekte zorlandığınız zamanlar oldu mu? O halde bu harfler yığınının anlamlı bir şeyler oluşturmaya çalıştığı tüm çaba sizin için
Hacıyatmazın sırrı nedir bilir misiniz?
Hacıyatmaz, yere nasıl bırakılırsa bırakılsın, dibinde bulunan ağırlık dolayısıyla hep dik bir duruma gelen bir oyuncaktır. Küçüklüğünüzde belki de bu oyuncakla defalarca oynadınız ancak bir türlü yatıramadınız. Farklı farklı stratejiler geliştirdiniz bu oyuncağın üstesinden gelmek için ancak bütün sonuçlarınız onu yatırmaya yarar sağlamadı.
Peki bu durum size bir şeyleri çağrıştırıyor mu? Psikolojik sağlamlık açısından buradan neyi edinebilirsiniz?
İnsanlar, yaşam şartları içerisinde birçok olumsuz olay ile karşı karşıya kalmaktadır. Bu olayların kişi üzerinde bırakmış olduğu etkiler aslında kişinin psikolojik sağlamlığını belirlemekte. Bu olaylar karşısında bazı kişiler hacıyatmaz oyuncağındaki gibi gelen tüm darbelere karşı hiçbir şekilde yatmamakta ve her türlü durumda pozisyonunu korumaktadır. Ancak bazı kişiler ise, bu olaylar karşında psikolojik açıdan sağlamlığı sağlamakta güçlük çekmektedir.
Peki nedir bu psikolojik sağlamlık?
Psikolojik sağlamlık kavramının öncelikle tanımına bakıldığı zaman, oldukça zor koşullara rağmen, kişinin bu olumsuz koşulların üstesinden başarıyla gelebilme ve uyum sağlayabilme yeteneği şeklinde olduğu vurgulanmaktadır (Öz ve Yılmaz, 2009). Örneğin yaşamında değer verdiği herhangi bir kişi veya nesnenin kişi üzerindeki bırakmış olduğu olumsuz etki sonucu kişinin bu duruma karşı göstermiş olduğu reaksiyon olarak görülebilir. Hayatında çok değer verdiği bir insanın kanser gibi zorlu bir hastalığa yakalanması durumunda, kişinin göstermiş olacağı sağlamlık hali olarak da ifade edilebilir. Aynı durum kanser hastalığına yakalanmış kişi için de geçerlidir. Yaşama sıkı sıkıya bağlı insanlarla güzel ilişkileri bulunan bireyin, bir anda zor bir hastalığa yakalanması bunun karşısında göstermiş olduğu sağlamlık durumu şeklinde de ifade edilebilir.
Bu noktada psikolojik sağlamlığı etkileyen iki kavram ön plana çıkmaktadır. Bunlar risk faktörleri ve koruyucu faktörler şeklindedir.
Risk faktörleri, olumsuz bir durumun ortaya çıkma olasılığını artıracak ya da olası bir problemin süregelmesine neden olacak etkiler olarak tanımlanmıştır (Kirby ve Fraser, 1997; Akt. Terzi, 2008). Risk faktörleri kişinin psikolojik sağlamlığını zedeleyecek durumların kişinin yaşamında sıklıkla yer alması şeklinde görebilir.
Koruyucu faktörler ise, risk altında olmanın olumsuz etkilerini azaltmaya hizmet eden ve bireyin gelişimsel ihtiyaçlarını karşılamasına yardımcı olan değişkenleri ifade etmektedir (Mangham, McGarth, Reid, ve Stewart, 1999; Akt., Terzi, 2005).
Her ikisinin varlığı da psikolojik sağlamlığa etki etmektedir. Bu noktada kişinin koruyucu faktörleri risk faktörlerine göre daha fazla ise kişinin sağlamlık düzeyinde bir artış meydana gelmektedir. Örneğin baştaki kanser hastamızı ele aldığımızda, kişinin koruyucu faktör bağlamında, destekleyici bir çevresinin bulunması, ailesinin bulunması ve kişinin içsel olarak bu hastalığa karşı geliştirmiş olduğu düşünce kalıpları kişinin koruyucu faktörleri olmakta ve sağlamlık durumuna olumlu şekilde katkı sağlamaktadır. Aynı durumun tersi ise risk faktörleri şeklinde de yorumlanabilir.
Buradan hareketle psikolojik sağlamlık temelde bireyin yaşamında gerçekleşen olayların kişiyi etkileme derecesine göre göstermiş olduğu sağlamlık durumudur. Yaşamınızda birçok olumsuz olay yaşamış olabilirsiniz. Bu noktada sizler bu olaylara karşı göstermiş olduğunuz sağlamlık hali ile yaşamınızı şekillendirmektesiniz. Psikolojik açıdan her daim sağlam kalabilmeniz dileğiyle.
Ferhat Yıldız
Psikolojik Danışman
