Çocuk, yaşamına doğumla başlayıp ergenliğe kadarki süreç içinde devam eden ve ergenlik çağından önceki birey olarak tanımı yapılmaktadır. Aile ise çocuğun ruhsal ve bedensel olarak huzurlu, sağlıklı ve mutlu bir yaşamı devam ettirebilmesi için ihtiyacı olan bakımı, korunmayı, ilgiyi sevgi dolu bir ortamda sunan gelişimini desteklemekle sorumlu olan en küçük yapı taşıdır. Çocuğun korunması, kişiliğinin gelişimi çocuğa gerekli ilgi ve desteğin sağlanması konusundaki anahtar rollerine rağmen aileler zaman zaman bu ideal ortamı sunmayı başaramazlar.
Bu ideal ortamda çocuklar yetiştirilme sürecinde çeşitli risk faktörleri ile karşı karşıya kalmaktadır. Çocuğun ihmal ve istismar edilmesine neden olan faktörleri iç ve dış stres faktörleri olarak gruplamak mümkündür. Dış stres faktörleri olarak bazı ekonomik, sosyal, çevresel ve kültürel özellikler iç stres faktörleri olarak ise anne babanın kişilik yapısı, çocuğun özellikleri ve çevreye bağlı olarak çocuktan olduğundan fazla istekte bulunulması çocuğun ihmal ve istismarına yol açabilir.
Çocukluğun erken dönemlerinde çocuğun risk faktörleri arasında şiddet görmesi henüz olgunlaşmakta olan beyni olumsuz etkileyebilir ve yaşı kaç olursa olsun bütün çocuklar uzun süre şiddete maruz kaldıklarında sağlık sorunlarıyla karşılaşabilir. Son yıllarda insan psikolojisi alanında yapılan birçok çalışma ruhsal bozuklukların temelinde yatan neden olarak çocukluktaki örselenme yaşantılarına odaklanmış, çocukluk çağında yaşanan duygusal travmaların ileriki yıllarda kişilik bozuklukları, depresyon, madde kullanımı, antisosyal davranış bozuklukları gibi birçok ruhsal sorunla ilişkisini ortaya koymuştur. (Brown ve Anderson, 1991, s. 56).
Çocuğun devam eden yaşamı boyunca kişiliğinin oluşmasında, duygusal ve ruhsal sorunların meydana gelmesinde aile tutumları önemli bir şekilde neden oluşturmaktadır. Ailede ebeveynleri tarafından çocuklara uygulanan fiziksel istismar/ihmal davranışlarını çocukların isteklerini önemsememek, çocuğun sağlık durumlarını görmezden gelmek, çocuğun eğitim ve oyun haklarını elinden almak, zarar verecek durumlarda çocuğu denetimsiz bırakmak gibi örnekler gösterilmektedir. Anneleri tarafından çocuklara uygulanan duygusal ihmal davranışları çocuklarına sevdiklerini belli etmeme, çocuğu gereksiz yere ağlatmak, çocuğun duygusal ihtiyaçlarını önemsememek, bağırma-azarlama, çocuklarını evde yalnız bırakma, korkutma, tehdit etme, kötü söz söyleme, evde çocuk yokmuş gibi davranma, odaya kapatma, olarak sıralanmaktadır.
İhmal ve istismar davranışı aktif olma durumuna göre ayırt edilmektedir.İhmal davranışı istismar davranışına göre daha pasif ve anlaşılması daha güçtür. Anne-baba kenditutumları ile farkında olmadan çocuğu çoğu zaman birden fazla türde istismar ve ihmal davranışına maruz bırakmaktadır. İstismar ve ihmal edilen çocuklarda depresyon belirtileri, davranış bozukluğu, öğrenme güçlükleri, sıklıkla alkol ve bağımlılık yapan maddeleri kullanma gelecekte başkalarına ve kendine şiddet (intihar) uygulama, konuşmada gecikme, okulda başarısızlık, düşük öz saygı ve benlik kavramlarının zayıf olması ve gelecek konusunda beklentilerinin düşük olması gibi olumsuzluklar görülebilmektedir.
Her çocuk bir fidan, bir tohumdur. Bambu, tohumu ekildikten 5 yıl sonra toprak yüzüne çıkıp fidan haline gelmektedir. Daha sonra ise hızlıca boyları uzayan sağlam birer fidana dönüşmektedirler. Bambu yetiştiricileri bambu tohumunu ektikten sonra beş yıl kadar bir sürede özenle sulamışlar, gübrelemişler ve bakımını yapmışlardır. 5 yılın sonunda toprak yüzeyine çıkan bambu fidanı kısa bir süre içinde 27 metre boya ulaşmıştır. Nasıl bir fidan dikilip, tohum ekildiğinde bakıma, ilgiye, sabra ve özenle yetiştirilmeye ihtiyacı varsa çocuğunda kendini güvende hissetmeye, şefkat görmeye, sevgi ve ilgi içinde yetişmeye gereksinimi vardır. Bambu fidanı gibi her birey çocukluk yaşantısında ailesinden yeterli ilgi ve bakımı görüp, çevresindeki önemli kişiler tarafından gelişimi desteklenirse ileride ruh sağlığı düzgün, topluma faydalı kişiler haline dönüşecektir.
Merve Nur KAN
Psikolojik Danışman
