Feminist Terapi’ nin temelleri diğer psikolojik danışma ve terapi kuramları gibi psikolojiye değil, felsefeye dayanır. Temellerinin dayandığı ‘’feminizm’’ kültürel ve sosyal değişim aracılığıyla cinsiyete dayanan ataerkil düzeni ve eşitsizlikleri ortadan kaldırmayı amaçlayan felsefeler bütünüdür (Brown, 1994). Bu bağlamda, Feminist Terapi’ nin temel amacı, kadının toplum içinde sosyal ve politik güç kazanıp, kendi yaşamı üzerinde kontrolü ve olumlu değişim yaşamasını sağlamaktır (Kızıldağ ve Voltan- Acar, 2000).
Feminist Terapi ilkeleri bu yaklaşımın anlaşılmasında etkili olmakta ve kurama geniş bir bakış açısı sunmaktadır (Valentich, 1996; Akt., Kızıldağ ve Voltan- Acar, 2000). Feminist Terapi’ nin ilkeleri şu şekilde sıralanabilmektedir:
- Birey politiktir: Feminist Terapi, danışanın toplumsal ve politik kökenleri olduğuna inanır. Bireylerin davranışlarının temelindeki toplumsal normlara, kültürel ve geleneksel olarak dayatılan rollere odaklanır (Corey, 2015).
- Kişisel ve sosyal kimlik birbiriyle bağlantılıdır: Danışanların en iyi şekilde anlaşılması için onların sosyokültürel bağlamlarını anlamak önemlidir (Corey, 2015). Birey sosyal çevresinden ayrı düşünülmeyeceği için bu ögelerin bireyi etkilememesi mümkün değildir. İşlevsel olmayan sosyo-kültürel öğelerin değiştirilmesini sağlamak Feminist Terapi’ nin önemli amaçlarındandır (Kızıldağ ve Voltan- Acar, 2000).
- Stres ve ruh sağlığı kavramları yeniden formüle edilmiştir: Feminist Terapi kabul görmüş stres ve ruh sağlığı tanımlarını reddeder. Psikolojik stresin bir hastalık olmadığı aksine adaletsiz sistemler ile ilgili bir iletişim aracı olduğuna inanır (Worell ve Johnson, 1997).
- Feminist terapist bütünleştirilmiş bir şekilde bastırılmışlığın analizini gerçekleştirir: Feminist terapistler sadece kadınların yaşamış olduğu baskılara değil her türlü baskıya karşı çıkarlar (Worell ve Remer, 2003).
- Psikolojik danışma süreci eşit düzeyde ilişki ilkesine dayanır: Feminist Terapi’ de güce verilen değer önemlidir. Terapötik ilişki eşit düzeyde ilişkiye dayanmaktadır (Corey, 2015). Danışanların kendileri hakkında uzman ve değerli bir bilgi kaynağı olduklarına inanılır (Worell ve Johnson, 1997; Worell ve Remer, 2003).
- Kadınların bakış açısı değerlidir: Kadınların bakış açıları onların karşılaştıkları güçlükleri anlamakta son derece önemlidir (Kızıldağ ve Voltan- Acar, 2000).
- Terapötik ilişkiyi güçlendirmek için kendini açma dikkatli kullanılmalıdır: Bu ilke iki açıdan ele alınabilir. İlki, Feminist Terapi Enstitüsü’nün (1999) “Feminist Terapi için Etik Kodlar” adlı yayınında bir feminist terapist terapötik süreç içinde danışana yardım ederken kendini açabilir, ifadesidir. Diğeri ise terapistin kendini açarken danışanın durumunu dikkate alması ve eğer ona yardım edebilecekse kendini açmayı kullanmasıdır (Voltan Acar, 2008; Akt., Kızıldağ ve Voltan-Acar, 2000).
- Kadının zayıf yanlarından çok güçlü yanları vurgulanmalıdır: Terapötik ilişkide danışanın güçlü yanlarının vurgulanması, danışan için güdüleyicidir ve olumlu değişimin hızlı bir şekilde gerçekleşmesini sağlar (Kızıldağ ve Voltan-Acar, 2000).
- Kadınların bağımsızlık duygusu ve farkındalığı artırılmalıdır: Kadınların toplum içinde ikinci sınıf vatandaş olmaktan çıkıp, kendi bireyselliklerini fark etmelerini sağlamak için terapi sürecinde bu durumu sağlayacak ögeler üzerinde durmayı ifade etmektedir (Voltan Acar, 2004; Akt., Kızıldağ ve Voltan-Acar, 2000).
Feminist terapi bu temel ilkelere bağlı olarak (1) saygılı, işbirlikçi bir terapötik ilişki kurma, (2) sunulan sorunları keşfetme, (3) amaçları düzenleme, (4) cinsiyet ve güç dinamiklerini danışanlara görünür kılma, (5) cinsiyet inançlarının ve varsayımlarının yeniden incelenmesi, (6) gücün dengelenmesi ve (7) terapinin özetlenmesi aşamalarını izler. Danışma sürecinde kullanılmak üzere Feminist terapistler birçok teknik geliştirmiş aynı zamanda geleneksel yaklaşımlardan aldıkları teknikleri Feminist Terapi modeline uyarlamışlardır (Kızıldağ, 2020). Bu teknikler:
- Kendini açma: Feminist terapistler danışma sürecinde kendini açmayı danışan ve psikolojik danışman ilişkisini dengelemek, kadınların ortak deneyimlerini normalleştirmek, danışanları güçlendirmek ve bilgilendirerek onay almak için kullanırlar (Corey, 2015).
- Yeniden çerçevelendirme ve yeniden etiketleme: Yeniden çerçevelendirme danışanın davranışına bakmak için referans çerçevesini değiştirmeyi ifade eder (Worell ve Remer, 2003).
- Cinsiyet rolü analizi ve cinsiyet rolü müdahalesi: Cinsiyet rolü beklentilerinin danışanın olumlu durumu veya acısı üzerindeki etkisini keşfeder ve gelecekteki cinsiyet rolü davranışlarıyla ilgili kararlar vermek için bu bilgiden yararlanır (Enss, 2000; Akt., Kızıldağ, 2020; Murdock, 2016). Danışanın cinsiyet rolü analizi yapıldıktan sonra cinsiyet rolü müdahalesi gerçekleşir. Cinsiyet müdahalesinde sosyal sorunların, kalıp yargıların, danışanın mevcut sorunlarını nasıl etkilediğine ilişkin danışana bir içgörü kazandırmak amaçlanır (Güçray, 2009; Akt., Kızıldağ, 2020).
- Güç analizi ve güç müdahalesi: Güç analizi bireyin gücüne ulaşmasındaki engelleri fark etmesi ve ulaştığında neler yapabileceğini anlaması için yapılır (Corey, 2015). Güç müdahalesinde ise kadın ve erkekler arasındaki güç eşitsizliği konusunda danışanların bilinçliliğini arttırmak ve sahip oldukları veya olabilecekleri güçleri değerlendirmelerine ve kendi yaşamlarını düzenlemelerine yardımcı olmak amaçlanır (Güçray, 2009; Akt., Kızıldağ, 2020).
- Kültür analizi ve kültür müdahalesi: Feminist Terapi, bireylerin kültürden bağımsız olarak düşünülemeyeceğini savunur. Bu nedenle feminist terapistler danışanın kültürünü bilmeli ve ona hakim olmalıdır. Böylece durumu değerlendirmesi, anlaması ve anlamlandırması daha kolay olacak, danışana da bu yönde destek olabilecektir (Sharf, 2012). Kültürel analiz sonunda terapistin bu bilgiden hareketle gösterdiği çaba da kültürel müdahale olarak ifade edilir (Kızıldağ, 2020).
- Bibliyoterapi: Bibliyoterapi terapist tarafından özenli bir şekilde seçilen ve danışanın bireysel deneyimlerini etkileyen sosyal etkilerini anlamaya yardımcı olan kitapları, makaleleri kapsar (Remer, Rostosky ve Wright, 2001).
- Güvengenlik eğitimi: Güvengenlik eğitimi, başkalarının hakkını ihlal etmeden kişiye kendi hakkını savunmayı öğretir (Murdock, 2016).
- Sosyal hareket ve savunuculuk: Feminist terapistler danışanlara bir tecavüz kriz merkezinde gönüllü olarak çalışma veya topluma cinsiyet meseleleriyle ilgili eğitim verme gibi faaliyetlere katılmayı teklif edebilir. Böylesi faaliyetlere katılmak danışanı güçlendirebilir ve kendi deneyimleriyle içinde yaşadıkları sosyo-politik bağlam arasındaki ilişkiyi görmesini sağlayabilir (Corey, 2015).
KAYNAKÇA
Brown, L. S. (1994). Subversive dialogues: Theory in feminist therapy. New York: Basic Book.
Corey, G. (2015). Psikolojik Danışma, Psikoterapi Kuram ve Uygulamaları. T. Ergene (Çev.). İstanbul: Metis Yayıncılık
Kızıldağ, S. (2020). Feminist terapi. İçinde Z. Karataş ve Y. Yavuzer (Ed.), Psikolojik danışma ve psikoterapi kuramları (ss: 489- 519). (üçüncü baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Kızıldağ, S. ve Voltan-Acar, N. (2000). Halide Edip Adıvar’ın “Vurun Kahpeye” adlı eserinin feminist terapi açısından değerlendirilmesi. Kadın/ Woman, 10 (2), 27- 44.
Murdock, N. L. (2016). Psikolojik danışma ve psikoterapi kuramları. F. Akkoyun (Çev.). Ankara: Nobel Yayınları.
Remer, P., Rostosky, S. ve Wright, M. (2001). Counseling women from a feminist perspective. İçinde E. R. Welfel and R. E. Ingersol (Ed.), Mental Health Desk Reference. New York: John Wiley and Sons.
Sharf, Richard S. (2012). Theories of Psychotherapy and Counseling: Concepts and Cases. UK: Cengage Learning.
Worell, J. ve Johnson, N. G. (1997). Shaping the future of feminist psychology: education, research, and practice. Washington, DC: American Psychological Association.
Worell, J. ve Remer, P. (2003). Feminist perspectives in therapy, (ikinci baskı). New York: Wiley.
Başak KILINÇ
Psikolojik Danışman
