Güçlü İlişki Evi Modeli’ni (The Sound Relationship House Theory) John ve Julie Gottman geliştirmiştir (The Gottman Institute, 2022). Bu model aynı zamanda Gottman Çift Terapisi’nin ampirik temelini oluşturmaktadır (Navarra ve Gottman, 2019). Güçlü İlişki Evi hiyerarşik olarak sıralanmış yedi basamaktan ve güven ve bağlılık olmak üzere iki ağırlık taşıyan (Gottman ve Gottman, 2015) yan duvardan oluşmaktadır (Navarra ve Gottman, 2019).
Birinci basamağı sevgi haritaları oluşturmaktır. Bir sevgi haritası kişinin partnerinin iç dünyasına ait yol haritasıdır (Gottman ve Gottman, 2015). Burada önemli olan kişinin, partnerinin psikolojik dünyasını ne kadar iyi bildiğidir (Navarra ve Gottman, 2019). Sevgi haritaları oluşturmak için partnerlerin birbirlerine açık uçlu sorular sorarak birbirlerinin iç dünyalarını tanımaları gerekmektedir (Gottman ve Gottman, 2015). Açık uçlu sorularla partnerler birbirlerinin duygu, düşünce ve fikir dünyalarını tanımaktadırlar. Partnerler soru sormanın yanında bu sorulara verilen cevapları hatırlayarak ve daha fazla soru sorarak sevgi haritalarının oluşmasını ve güçlenmesini sağlamaktadırlar (Navarra ve Gottman, 2019).
Modelin ikinci basamağı ilgi ve beğeniyi paylaşmaktır. Partnerlerin günlük yaşamın farklı anlarında birbirlerine olan sevgi ve saygılarını ifade ederek sevgi ve beğeni/hayranlık/takdir sistemi oluşturmalarını ifade etmektedir (Gottman ve Gottman, 2015). Partnerler birbirlerine saygı duyduklarını ifade ettiklerinde ve birbirlerini takdir ettiklerinde birbirleri için değerli ve önemli olduklarını hissetmektedirler (Navarra ve Gottman, 2019).
Üçüncü basamak uzaklaşmak yerine birbirine yönelmektir. Kişinin partnerinin duygusal bağ kurma isteğini fark ederek ondan uzaklaşmak yerine ona yönelmesini ifade etmektedir (Gottman ve Gottman, 2015). Duygusal bağ ihtiyacı, kişinin partnerinin ilgisini çekecek bir soru sorması olabileceği gibi sohbet etme, destek, empati, yakınlık gibi farklı konulardaki istekleri de içerebilmektedir. Önemli olan diğer kısım, partnerin bunlara verdiği cevaplardır (Gottman ve Gottman, 2017). Kişinin, partnerinin duygusal bağ kurma girişimlerini görmezden gelmesi ya da bunlara olumsuz yaklaşması yerine olumlu karşılık vermesi “duygusal banka hesabı”na yatırım yapmalarını sağlamaktadır (Navarra ve Gottman, 2019). Modelde bahsedilen ilk üç basamak ilişkideki “arkadaşlığın” üç temel kısmını oluşturmakta (Gottman ve Gottman, 2017), “arkadaşlık sistemini” ifade etmektedir (Navarra ve Gottman, 2019).
Modelin dördüncü basamağı olumlu bakış açısıdır. Olumlu duyguların üstün gelmesine izin vermeyi, partnerin tarafsız ya da negatif davranışlarını kişisel olarak algılamamayı ifade etmektedir. Eğer yukarıda sayılan ilk üç basamak iyi işlemiyorsa olumsuz duygular baskın hale gelir ve bunun yanında partnerin nötr davranışları dahi negatif olarak algılanabilir (Gottman ve Gottman, 2015). İlk üç basamağın iyi işlemesi “duygusal banka hesabı”na yatırım yapıldığı anlamına gelmektedir. Bu durumda partnerler daha fazla mizah duygusuna sahiptir, çatışmaları yönetmekte, olumsuz etkileşimleri onarmakta daha başarılıdır ve birbirlerini daha olumlu algılamaktadır (Navarra ve Gottman, 2019).
Modelin beşinci basamağı çatışmayı yönetmektir. Bu basamakta partnerin etkisini kabul etmek, problemlerle ilgili diyalog kurmak, kendini fizyolojik olarak rahatlatmak yer almaktadır (Gottman ve Gottman, 2015). Çiftlerin yaşadıkları sorunların %69’unun kalıcı olduğu bulgusu dikkate alınarak bu modelde çatışmayı çözmek yerine çatışmayı yönetmek kavramı kullanılmaktadır. Çatışma doğal ve kaçınılmaz olduğundan ve ayrıca partnerin duygularını anlamayı sağlaması gibi olumlu yönlere de sahip olduğundan çatışmayı ortadan kaldırma amacı güdülmemektedir (Navara ve Gottman, 2019). Mutlu çiftlerin çatışma yönetiminde; çatışma sırasındaki nezaket, birbirini suçlamaktan kaçınma, birbiri üzerindeki etkileri kabul etmek, sakinleşmek ve uzlaşmak ve olumsuz etkileşimleri onarmak yer almaktadır. Bununla birlikte çatışma sırasında olumlu etkileşimlerin olumsuzlara oranı beşte birdir (Navarra ve Gottman, 2019). (Navarra ve Gottman, 2019).
Modelin altıncı basamağı hayalleri gerçekleştirmektir. Partnerlerin birbirlerinin yaşamdaki hayallerine saygı göstermelerini ifade etmektedir (Gottman ve Gottman, 2015). Partnerler umutlarını, hayallerini, gerçekleştirmek istediklerini ifade edebilecekleri güvenli bir ortam oluşturmaktadırlar. Hayallerin paylaşılması ve partnerlerin birbirlerini desteklemesi sevgi haritalarının güçlenmesinin yanında yakınlığı ve güveni de arttırmaktadır (Navarra ve Gottman, 2019). Modelin yedinci basamağı ortak anlam yaratmaktır (Gottman ve Gottman, 2015). Bu Güçlü İlişki Evi’nin “çatı katı”dır (Gottman ve Gottman, 2017). Partnerler birlikte ortak anlam ve amaç duygusunu olduğu bir hayat kurmaktadır ve bu sadece mutlu olmayı içermemektedir (Gottman ve Gottman, 2017). Çiftler ilişkide anlamlı ritüeller oluşturarak, birbirlerinin yaşamdaki rollerini destekleyerek, ortak amaç ve değerler oluşturarak ortak anlam sistemi yaratmaktır (Gottman ve Gottman, 2015). Bu sayede ilişkideki bütünlük, bağ ve istikrar artmaktadır (Navarra ve Gottman, 2019).
Modelin ilk yan duvarını güven oluşturmaktadır (Navarra ve Gottman, 2019). Kişi partnerinin düşünce ve davranışlarında sadece kendisinin değil onun da yararını düşündüğünden ve buna göre davrandığından emin olduğunda güven oluşmaktadır. Böylece kişi diğer partnerin kendisinin yanında ve arkasında olduğuna dair güvende hisseder (The Gottman Institute, 2022). Modelin ikinci yan duvarı bağlılıktır. Burada çiftler saygı duyulduklarını ve değer verildiklerini hissederler. Çiftler “içinde olmak istediğim ilişki bu” inancına sahiptirler. Bağlılığın oluşması için partnere değer vermek ve onu başkalarıyla karşılaştırmaktan kaçınmak gerekmektedir (Navarra ve Gottman, 2019). Bağlılık, yaşamın partnerle sürdürüleceğine, ilişkideki ortaya çıkabilecek olumsuzluklar için de partnerlerin birlikte çaba göstereceğine dair inancı ve buna göre davranmayı ifade etmektedir. Bu durum partnerin olumsuz niteliklerine odaklanmak ve onu diğerleriyle olumsuz şekilde karşılaştırmak yerine onun olumlu niteliklerine değer vermek ve partneri diğerleriyle olumlu şekilde karşılaştırarak ona minnettar olmak anlamına gelmektedir (The Gottman Institute, 2022).
Güçlü İlişki Evi Modeli sağlıklı bir ilişkide bulunan özellikleri tanımlamıştır. Modelde de görüldüğü gibi ilişkilerin sağlıklı şekilde sürdürülebilmesi için pek çok etkeni göz önüne almak gerekmektedir. Güçlü İlişki Evi Modeli temelinde düşünüldüğünde bu etkenler çiftlerin birbirleriyle olan arkadaşlıklarından ortak anlam duygusuna sahip olmalarına kadar uzanmaktadır. İlişkileri daha iyi tanımak ve gerekli görülen alanlarda değişiklikler yapmak için sunulan modelden yararlanılabilir.
Büşra Tunç
Psikolojik Danışman
