İhmal ve istismar konuları senelerdir süregelen üzerinde fazlaca araştırmalar yapılan, halen etkinliğini koruyan bir sorundur. Yapılan araştırmalar, ihmal ve istismara maruz kalan kitlelere ulaşmakla birlikte hazırlayıcı risk faktörlerini incelemiş, ihmal ve istismarın olası sonuçlarını ortaya koymuşlardır. Araştırmalarda ulaşılan kitlelerin çoğunluğunu çocuklar oluşturmaktadır. Bu noktada çocuklara ihmal ve istismara yönelik farkındalık eğitimleri verilmesi şart olmuştur. Aksi takdirde ihmal ve istismar konuları dramatik sonuçlara yol açmaya devam edecek ve çocukta yaşam boyu kalıcı izler bırakacaktır. Peki çocuklara kendilerini korumaları nasıl öğretilmelidir? Öncelikle dokunmanın iyi dokunma ve kötü dokunma olarak iki türlü olduğu, iyi dokunmaların kişiyi güvende ve emniyetli hissettirirken kötü dokunmaların mutsuz ve incinmiş hissettireceği çocuklarımıza açıklanmalıdır. Bununla birlikte kötü dokunmaların yabancılardan gelebileceği gibi çocuklarımızın güvendiği kişilerden de gelebileceği bilincinde olunmalıdır. Bu noktada ailelerin çocukları ile güven ilişkisi kurmaları oldukça önemlidir. Aileler çocuklarına onlarla her türlü sorunu paylaşabileceklerini aşılamalıdırlar. Böylelikle çocuklar yalnız hissetmeyecek ve herhangi bir istismar durumunu ailesinden güvendiği birine rahatlıkla anlatabileceklerdir. Bir sonraki aşama ise vücudumuzdaki özel bölgeleri ve buralara dokunulmasını reddetmeyi çocuklarımıza öğretmektir. Bunu yaparken fazla detayı olmayan bir insan resmi üzerinde vücudun özel bölgelerini çocuğumuza tanıtıp buralara bir başkası tarafından dokunulmaması gerektiği, eğer böyle bir durumla karşılaşırsa hayır, yapma, dur demesi, bağırması veya güvenli bir yere kaçması gerektiği çocuğumuza öğretilmelidir. Peki aileler ihmali nasıl fark edebilir? Çocuklar sık sık okuldan uzak kalıyorsa, vücudu aşırı derecede zayıf düşmüşse, kendine zarar veriyor, alkol uyuşturucu kullanıyorsa bunlar birer ihmal göstergesi olabilir. Tüm bunlarla birlikte çocuğunuz aşırı öfke yada aşırı uysallık gibi uç davranışlar sergiliyorsa, özgüven eksikliği varsa, okul başarısında düşüş görülüyorsa, fiziksel, duygusal ve sosyal gelişiminde gerileme veya gecikme gözleniyorsa çocuğunuzda duygusal istismar belirtileri görülüyor olabilir. Peki aileler fiziksel istismarı nasıl fark edebilirler? Çocuk aile üyelerine veya ona bakım sunan kişiye yönelik aşırı korku ve tepki gösteriyorsa, açıklanamayan ve tekrarlanan yara, yanık, darbe izleri, kırık/çıkık vb. varsa çocuğunuz fiziksel istismara maruz kalıyor olabilir. Yine çocuğunuzun cinsel bölge ve çevresi, ağızı ve dudakları çevresinde ağrı, şişme, kanama varsa, yaşının üstünde cinsel bilgiyi dolaylı yoldan konuşuyorsa, cinsel içerikli oyunlar oynuyorsa ve tüm bunları davranış yoluyla gösteriyorsa, yürürken ve otururken zorluk çekiyorsa, fiziksel temas veya yakınlıktan kaçınıyorsa, bebeksi davranışlar sergiliyorsa çocuğunuz cinsel istismara maruz kalıyor olabilir. Tüm bunlar çocukların bilinçlendirilmesiyle birlikte aile üyelerinin de ihmal ve istismar konularında bilinçlendirilmesini gerekli kılmaktadır. Peki aileler ihmal veya istismara uğrayan çocuğa nasıl yaklaşmalıdır? Öncelikle çocukların anlattıklarına inanın, çocuklar bu konuda yalan söylemezler. Çocukla güvenli bir yerde özel olarak sizi bir başkasının duyamayacağı bir yerde konuşmaya dikkat edin. Siz de çocuktan izin almadan ona dokunmayın. Sakince onu dinleyin, çocuğun korkup kaygılanmasına neden olacak abartılı tepkiler vermekten kaçının. Çocuğa yaşadığı olayları anlatması için destek olun fakat paylaşmadığı kısımlar için çocuğa baskı yapmayın. Bu durumun onun suçu olmadığını çocuğunuza söyleyin. Çünkü çocuklar bu tarz durumlarda kendilerini oldukça suçlu hissederler. Tüm bunlarla birlikte çocuğa, ‘sana inanıyorum’, ‘bunu bana söylemene sevindim’ gibi destekleyici ifadeler kullanın, ‘neden, nasıl olur, niçin’ sözcüklerini kullanmaktan kaçının. En önemlisi de kendi merakınıza yönelik sorular değil çocuğun duygularına yönelik sorular sorun. Tüm bu anlatılan süreçler çocuk ve ailesinin bilinçlenmesine yöneliktir. Tüm bu süreçler sonunda yasal işlemler başlatılır ve bildirimde bulunulur. Özetle, çocuklar, aileler ve toplum bu konularda bilinçlenirse ihmal ve istismara dur diyebiliriz.
Nevin DEDE
Psikolojik Danışman
