Kardeşler arasındaki kıskançlık genel olarak 2-6 yaş arasında kendini gösteren çocuğun kendini dünyanın merkezinde hissettiği ve paylaşma duygusunun henüz gelişmediği bir dönemde görülür. Çocuk, kardeşinin doğmasıyla birlikte ebeveynlerini paylaşmak istemez. Kardeşinin varlığını kendini tehlikede hissettirecek bir tehdit olarak görerek yoğun kaygı ve korku duyguları yaşayabilir. Kardeş kıskançlığını oluşturan ortam toplumdur ve çocuğun sevdiği bireyleri kapsar (Michalski ve Shackelford, 2002; Akt. Şipal, Toka ve Yeğengil, 2012).
Kardeş ilişkileri içinde sevgi ve kin duygularının birlikte varlık göstermesi oldukça normal bir durumdur. Ancak ebeveynler kardeşler arasındaki bu ikircikli durumu pek kabul etmek istemezler. Hal böyleyken de ebeveynlerin tutumları; kardeş kıskançlığına ilişkin kaygıları, endişeleri, korkuları çocuklara yansıtarak gelişimsel olarak normal olan durumun anormal bir hal almasına neden olabilmektedir. Ebeveynlerin kardeş kıskançlığı adına yapması gereken şey bu duygunun normal olduğunu kabul etmek bastırmadan yok saymadan çocuğa ya da çocuklarına yol gösterici bir tutum sergilemektir.
Doğru Bilinen Yanlışlar / Eksik Bilinen Doğrular
- ‘Kardeşler birbirleriyle iyi geçinmelidir’ algısı kardeş kıskançlığına yönelik yanlış tutumlardan biridir. Ebeveynler bu durumu kabul etmek istemezler çünkü aile bireylerinin aralarındaki kan bağından dolayı birbirleriyle uyumlu ve sevgi içinde yaşamasını isterler. Normal gibi görünen bu durum aslında çocuklar üzerinde baskıya sebep olarak kardeş kıskançlığını daha da körükleyebilir. Kardeşlerin birbirini sevmek gibi zorunluluklarının olmadığını kabul etmek kardeşler arasındaki ilişkiyi akışına bırakmak kardeş kıskançlığını azaltmaya yardımcı olabilir.
- Kız çocukları da erkek çocukları gibi kardeşlerini kıskanabilir. Toplumumuz kız çocuklarının daha şefkatli, merhametli, anaç gibi özellikler taşımasına yönelik tutumlara sahiptir. Koruyucu olmak, merhamet, şefkat gibi duygular sadece kız çocuklarında değil erkek çocuklarında da görülen duygu durumlarıdır; yani bu duyguların yaşanması insan olmakla ilgilidir.
- Ebeveynler kardeşler arasındaki kıskançlığın yaş farkının artmasıyla azalacağına ya da aradaki yaş farkının az olmasıyla, peş peşe gelen çocuklar arasında kardeş kıskançlığının olmayacağına dair yanlış düşüncelere sahiptirler. Ancak kardeşler arasındaki rekabet, anne ve babayı paylaşamama yaş farkı kaç olursa olsun kendini gösterebilmektedir. İkizlerle yapılan araştırmalar ikiz bebeklerin anne ve babalarının sevgisini ve ilgisini paylaşmak istemediklerini birbirleriyle rekabet halinde olduklarını göstermiştir (Michalski ve Shackelford, 2002; Noller, 2005; Akt. Şipal, Toka ve Yeğengil, 2012).
- Kardeş kıskançlığında ebeveynlerin mükemmeliyetçi tutumları da etkili olabilmektedir. Şöyle ki kardeşler arasındaki ilişkileri güçlü ve sağlıklı ilerletmek adına hiç hata yapmamaya çalışan ve olası bir hata karşısında ise kendini yetersiz hisseden anne ve babalar kardeş kıskançlığından kendilerini sorumlu tutmaktadırlar. Ancak hayat her zaman kontrol edilebilir olmadığından çocukların yanlış yaptıkları her davranışın sonucunu da ebeveynler üstlenmek zorunda değildir.
- Birçok ebeveyn çocuğu kardeşiyle kıyaslamanın kardeşler arasındaki bağların zayıflamasına sebep olduğunu bildiği halde örnek alsın, bir daha olumsuz davranışlarda bulunmasın vb. sebeplerle kıyas yapmaktan kendini alamamaktadır. Ancak bu durum çocukların dünyasında ebeveynlerin düşündüğü gibi karşılık bulmaz aksine aradaki bağların gerilmesine, kıskançlığın artmasına sebep olmaktadır. Bunun yerine çocuktan istenilen/beklenilen davranış ‘ablan/ağabeyin hiç senin gibi oyuncaklarını ortada bırakıyor mu? Ne olur sanki birazcık onun gibi olsan?’ demek yerine ‘oyuncakların salonda dağılmış, onları toplayıp yerine koymanı istiyorum’ şeklinde açık bir şekilde ifade edilmelidir.
Kardeşini Kıskanıyor mu?
Çocukların kardeşlerinin olmasına verdikleri tepkiler çeşitlidir. Kimi çocuk tepkisini ‘Bu kardeşi istemiyorum, hiç doğmasaydı daha mutlu olurdum’ şeklinde sözlü olarak gösterirken kimi çocuk, bu duruma altını ıslatarak bebek gibi konuşarak, anne babanın yanında uyumak isteyerek kimi çocuk ise kardeşine vurarak, saçını çekerek gösterir. Tepkiler ne denli çeşitli olursa olsun kardeşler arasındaki rekabet kaçınılmazdır ve ebeveynlerin yol göstericiliğine ihtiyaç vardır.
- Kardeş kıskançlığı yaşayan çocuğa zaman tanımak gerekir. Tüm aile bireyleri uyum, kabul ve alışmaya yönelik zamana ihtiyaç duyarlar. Bundan dolayı ‘Hemen birbirlerini sevsinler, sorunsuzca oyuncaklarını paylaşsınlar, her zaman iyi anlaşsınlar’ düşüncesinden ziyade ebeveynler çocuklarına zaman tanıyarak bunların oluşmasını sağlayabilirler.
- Kardeşlerin anne ve babalarıyla ayrı ayrı geçirdiği özel vakitler oluşturularak kardeş kıskançlığı asgari düzeye indirgenebilir. Bu özel zamanlar sayesinde çocuk anne ve babasının yakın ilgisini, sevgisini hissederek kardeşinin varlığından dolayı geri plana itilmediğini ve kardeşine karşı kıskançlık, öfke, kızgınlık gibi duyguları daha az hissedeceği söylenebilir.
- Koşulsuz sevgi kardeş kıskançlığında en önemli noktalardan biridir. Ancak ebeveynler kardeşlerden biri diğerine olumsuz davranışlarda bulunduğu zaman onları ‘Kardeşinin saçını çektin, bugün park yok sana/çizgi film izleyemezsin/en sevdiğin pastayı yapmayacağım’ şeklinde sevdiği şeylerden mahrum bırakarak çocuğun bir daha böyle bir davranışta bulunmasını engellemeye çalışmaktadırlar. Ancak çocuğun doğuştan hakkı olan sevgi böylesi koşullara bağlanarak verilmediğinde çocuğun daha hırçın, uyumsuz olmasına sebep olacaktır. Çocuk sevgiyi istenilmeyen bir durum karşısında da görebilmelidir. Hırçın, kızgın, asabi davranan çocuğun sevgiye daha çok ihtiyaç duyduğu fark edilmeyen bir
KAYNAKÇA
Şipal, R. F., Toka, N. ve Yeğengil, C. (2012). Okul Öncesi Dönemde Aralarında Yaş Farkı Olan ve İkiz Kardeşler Arasındaki Kıskançlığın Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi. Eğitim Ve İnsan Bilimleri Dergisi, 3(5), 55-68.
GÖRSELLERİN KAYNAKÇASI
https://pin.it/b4x7pq5sg4fagn adresinden erişildi.
https://pin.it/5emiw7xlmo7jcz adresinden erişildi.
Merve AKBABA
Psikolojik Danışman
