Unutmak, günlük hayatımızda hepimizin yaşadığı veya yaşayacağı bir durumdur. Bazen mutfağa yönelip buzdolabını açtığınızda ne alacağınızı unuttuğunuz zamanlar oldu mu? Veya ocakta yemeği unuttuğunuz? Arkadaşınızı aramanız gerekirken onu aramayı unuttuğunuz oldu mu peki? Evet, bu ve buna benzer birçok durumu ya yaşadınız ya da şahit oldunuz. Bu anlarınızı bir düşünün, ne hissettiniz o anlarda? İnsan kendisine kızabiliyor, üzülebiliyor hatta gülebiliyor değil mi? Neden böyle olduğunu düşündüğümüzde de unutmanın birçok sebebi vardır aslında. Yoğun iş temposu, çok önemsemediğiniz bir durum olması, araya farklı olayların girmesi, bir işi yapmak istemediğiniz için ona direnç göstermeniz ve beyninizin size güzellik yaparak onu unutmanızı sağlaması gibi sebeplerle unutabiliyoruz. Evet, bazı durumlarda siz farkına varmadan o işi yapmaya direnç gösterdiğinizde beyniniz o olayı size bir anlığına unutturur.
Unutkanlığın ileri boyutuna bakacak olursak ise devreye beyin hücreleri giriyor. Yani hafıza kaybı, demans (bunama) gibi unutkanlığın ileri boyutları, beyin hücrelerinin ölümüne bağlı olarak bellekte yaşanan bozulmalardır. Bilişsel fonksiyonlarda azalma şeklinde gelişen bu nörolojik duruma Alzheimer hastalığı denilmektedir. Damansın yaygın bir türü olan Alzheimer, beyin hücrelerinin yok olmasına bağlı olarak düşünce, hafıza, davranış fonksiyonlarında azalmaya sebep olmaktadır. Yaşın ilerlemesiyle birlikte yavaş yavaş ortaya çıkan bu hastalığın ileri safhasında kişi günlük ihtiyaçlarını bile karşılayamaz duruma gelmektedir. Yaşın ilerlemesiyle birlikte her bireyde beyin hücreleri ölmektedir ancak Alzheimer hastalarında bu süreç daha hızlı gerçekleşmektedir. Uzun yıllardan beridir bu hastalık üzerine çeşitli araştırmalar yapılmış olunsa da nedeni tam olarak henüz bilinmemektedir. Ancak bu hastalığa sebep olacak bazı risk faktörleri de şu şekilde açıklanmıştır:
– İleri yaş (en önemli faktör)
– Genetik geçmiş ( ailede Alzheimer öyküsünün bulunması)
– Geçmişteki depresyon yaşantısı
– Geçmişte yaşanmış kafa travmaları
– Bazı hastalıklara sahip olmak ( kalp krizi geçmişi, yüksek kolesterol ve tansiyon, diyabet, obezite)
– Uyku bozukluğu, yetersiz beslenme, yetersiz fiziksel aktivitenin varlığı(Türk Nöroloji Derneği, 2020)
Alzheimer hastalığının belirtilerine bakacak olursak ise bilindiği üzere en önemli belirtisi unutkanlıktır. Hasta, yakın geçmişini, kişi ve olayları hatırlamamaya başlar. İlkin ufak şeyleri unutmaya başlar; marketteyken alacağı ürünü unutmak, ocağın altını kapatmayı unutmak gibi. Ama zamanla bu unutkanlığı artar ve koyduğu eşyanın yerini unutma, yakın geçmişini hatırlamama, yemek yediğini unutma, çocuklarının, torunlarının hatta kendi adını bile hatırlamamaya kadar ilerleyebilir. Hasta yakın geçmişi hatırlamaz ancak hayatının 30-40 yıl öncesini, gençliğinde yaşadığı bir olayı net bir şekilde hatırlayabilir (Türk Nöroloji Derneği, 2020).
Diğer belirtiler arasında davranış ve psikiyatrik bozuklukları sayabiliriz. Davranış ve psikiyatrik bozukluklar hastalığın ilk zamanlarında görülmeye başlansa da hastalık ilerledikçe düzeyi ve sıklıkları atabilir ve bu durum hastaları ve bakım vereni zor duruma sokabilir. Çünkü Alzheimer hastalarının ruh halleri nedensiz, aniden değişebiliyor, aniden ağlama, çabuk sinirlenme, sürekli yemek yeme, kendi kendine konuşma, halüsinasyonlar görme gibi. Bu durumlar onları başkalarına daha çok bağımlı ve muhtaç hale getirebiliyor. Hastalar zamanla konuşmada güçlük yaşayabilir, kelimeleri ifade ederken zorlanabilirler. Bazen söylemek istedikleri nesnelerin isimlerini unutabilir onların kullanım amaçlarını söyleyebilirler. Örneğin, sandalye yerine üzerine oturduğumuz şey diyebilirler. Zaman ve mekân algıları da karışabileceği için ayları, günleri, bulundukları veya gidecekleri mekânları karıştırabilirler. Günün saatini, evin içindeki odaları, her zaman gittikleri mekânları unuttukları için karıştırabilirler(Acıbadem, 2019).
Alzheimer hastaları zamanla başkalarının yardımı olmadan günlük aktivitelerini yerine getirmede zorlanırlar. Eşyalarını farklı yerlere koyma, tuvaletin yerini unutabildikleri için altına kaçırma, yemek yemeyi unutma gibi durumlar yaşadıkları için birilerinin yakından bakımına muhtaç hale gelebilirler. Aynı zamanda bu hastalarda, kaygı ve depresyon oranları artabilir, halüsinasyonlar görebilirler (Türk Nöroloji Derneği, 2020).
Alzheimer hastalığının tedavisine bakacak olursak ise kesin bir tedavisi yoktur. Ancak hastalığın beraberindeki semptomları azaltmak için bazı ilaçlar önerilmektedir. İlaç tedavisinin yanında uzmanlar, psikolojik destek, egzersiz çalışmaları, beslenme tarzında düzenleme, ergoterapi, bellek çalışmaları, kişi, yer ve zamana yönelik çalışmalar, biyografi ve hatırlama, müzik, duyu, aromaterapi ve evcil hayvan terapisi gibi ek tedaviler de önermektedirler. Ayrıca uzmanlar daha hareketli, düzenli egzersizin olduğu bir yaşam tarzı benimsemek, sağlıklı beslenme, bol sebze ve meyve tüketimi, sürekli zihinsel aktiviteler yapmak, kafa travmaları oluşturabilecek riskleri en aza indirmek(kask takmak, emniyet kemerini bağlamak gibi), sigara ve alkol gibi kullanımları bırakmak veya azaltmak gibi düzenlemelere gidilerek Alzheimer hastalığı riskinin azaltılabileceğini belirtmektedirler (Acıbadem, 2019).
Size biri bir gün her şeyi, herkesi unutacaksınız, hiçbir şeyi hatırlamayacaksınız derse büyük ihtimalle acısıyla, tatlısıyla yaşadığınız hayatınızı “unutmak istemiyorum” dersiniz, değil mi? Bu yüzden bir gün her şeyi unutabileceğimiz ihtimaline karşın bugün sevdiklerimizle güzel anılar yaşayabilmek dileğiyle…
KAYNAKÇA
1- Acıbadem Web ve Yayın Kurulu. 2019. Alzheimer ve Yaşlanma. Erişim adresi: https://www.acibadem.com.tr/acibadem-de/alzheimer-ve-yaslanma/
2- Türk Nöroloji Derneği, 2020. Alzheimer Hastalığı. Erişim adresi: https://www.noroloji.org.tr/menu/94/alzheimer-hastaligi
GÖRSEL KAYNAKÇA
- Görsel: https://www.medicalpark.com.tr/alzheimer/hg-2172
- Görsel: https://www.medimagazin.com.tr/guncel/genel/tr-demansin-ortaya-cikma-yasi-yok-genclerde-de-gorulebilir-11-681-85280.html
Gülsüm YILMAZ
Psikolojik Danışman
