Her birey öz-farkındalığını geliştirdiği konularda kendine sınırlar çizebilmektedir; bunlar bireyin yaşam çerçevesini oluşturmakta ve varlığını ortaya koyucu nitelikte olmaktadır.
Kişisel sınırlar, bireylerin günlük yaşantılarında gizlilik ve özerklik hissetmek için ihtiyaç duyduğu fiziksel, duygusal ve zihinsel sınırlardır (Yetiş, 2018). Bireyin varlığını gerçekçi bir şekilde ortaya koyabilmesi ve varoluşuna ilişkin doyumu sağlayabilmesi için sınırlarını belirleyip koruması gerekmektedir.
Sınırlar, ilk olarak ailede öğrenilmektedir; bu yüzden ebeveyn tutumu oldukça önem kazanmaktadır. Olumlu ebeveyn tutumuna sahip ailelerde yetişen çocuklar, ailenin belirlediği sınırlar içerisinde özgür olduğundan, yetişkinliğinde de kişisel sınırlarını çizebilmekte ve seçim yapabilecek gücü kendinde görebilmektedir. Olumsuz ebeveyn tutumuna sahip ailelerde yetişen çocuklar ise, genelde kendini tanımayan, karar vermekte güçlük yaşayan, bağımlı bir kimlik geliştiren ya da içe dönük bireyler olarak yetişkin yaşamında da sınırlarını çizememekte ve iç çatışmalar yaşamaktadır. Sınırlar korunamadığında da yersiz bir suçluluk ve kaygı hissi oluşmaktadır. Birey, bu hissi sürekli yaşadığında ve aşamadığında düşük benlik saygısı geliştirebilmektedir. Düşük benlik algısına sahip bireyler, kendi varlıklarına saygı duymayarak kendilerini değersiz görebilmektedir. Bu da egonun işlevini olumsuz yönde etkilemektedir; örneğin bir birey, sınavına çalışması gerektiğini bildiği halde arkadaşını kırmamak için sinema davetini kabul ettiğinde, bunu kendi seçimi olduğu için değil arkadaşı için fedakârlık yaptığından onaylamaktadır. Bunun sonucunda yersiz bir suçluluk hissederek yaptığı etkinlikte de huzursuz olmaktadır; sürekli bu gibi durumları yaşayıp sorguladığında kendi varlığına da saygısını kaybetmektedir.
Bireyin kendi varlığına saygısını kaybetmemesi için öncelikle sınırlarını koruyup koruyamadığının farkında olması gerekmektedir. Başkalarını memnun etmek için bazı değerlere karşı çıkmak, izinsiz dokunulmayı kabul etmek, yargılayıcı sözler karşısında sessiz kalmak gibi durumlar sınırların korunamadığını göstermektedir; sınırların korunamadığını gösteren en yaygın durumsa “hayır diyebilme” becerisinin kazanılmamış olmasıdır. Bireyin hayır diyememesi, fikirlerini özgürce ifade edemediğinin bir göstergesi olmakta ve onun kendi varlığına ya da kişisel sınırlarına saygı duymadığını göstermektedir. Öz-saygı eksikliği de bireyin olduğu kişiden memnun olmadığı anlamına gelmektedir. Kişisel sınırların korunamadığı bu gibi durumlarda birey, sürekli çevresinden onay ya da kabul beklemekte, özgüvenini geliştirememekte, haklarını savunamamakta ve sonunda kendine yeterli gelememektedir.
Sınırların belirgin ve net olduğu bir yaşam ise bireyi psikolojik açıdan da iyi hissettirecektir; bu yüzden sınırların yaşamın erken dönemlerinde belirlenmesi önem kazanmaktadır. Sınırları net ve paylaşımın yoğun olduğu aile yaşantıları, güvenli bağlanma ilişkisi, güçlü kimliğe sahip model, sağlıklı arkadaşlık ilişkileri, düzenli ve disiplinli bir eğitim yaşantısı buna eşlik etmektedir. Yaşamdaki genel sınırlandırmaları aşarak kendi sınırlarını oluşturabilen birey kendini daha güçlü hissedecek ve sorumluluk duygusu güçlenecektir. Bu güç, bireyin yaşam amacını gerçekleştirmesinde önemli bir motivasyon aracı olacak ve öz-kontrol becerisi artacaktır. Kendi sınırlarını açık bir şekilde belirleyen birey, diğerlerinin sınırlarının farkında olarak hareket ettiğinden bu durum onun empati yeteneğini de güçlü kılacak ve sağlıklı bir iletişim ortamı oluşacaktır.
Tüm bunlarla birey; fiziksel, psikolojik ve sosyal boyutta sağlıklı bir yaşam sürdürecek ve kendi hayatını kontrol edebilmenin doyumunu sağlayacaktır.
Kaynakça
Yetiş, N. (2018). Sağlıklı Sınırlarla, İçine Sinen Başarıyı Nasıl Yakalarsın? Erişim tarihi: 18.10.2019 http://www.nilgunyetis.com/2018/03/04/saglikli-sinirlarla-icine-sinen-basariyi-nasil-yakalarsin/ adresinden alındı.
Görsel Kaynakça
https://tur.healthyliving-healthnetwork.com/4203792-personal-boundaries-definition-how-to-build-advice-of-psychologists adresinden alındı.
http://psihologkrasnodar.ru/tag/барьер/ adresinden alındı.
Özge ÇANKAYA
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Aday Psikolojik Danışman
