Her birey yaşamı boyunca birtakım zorluklarla karşılaşmaktadır; bu durumda bireylerin yaşamın olumlu yönleri olduğu gibi olumsuz yönlerinin de olabileceğini kabul ederek duruma uyum sağlayabilme yetenekleri önem kazanmaktadır.
İnsanlar, yaşamlarının belirli dönemlerinde karşılaştıkları problemlerin bir kısmına uyum sağlayabiliyorken bir kısmına uyum sağlayamamakta ve bunun sonucunda çeşitli ruhsal hastalıklar yaşayabilmektedirler. Uyum sağlanamayan durumlarla baş etmede psikolojik esneklik daha da önemli olmaktadır. “Psikolojik esneklik; bireyin bağlam ile etkileşime geçtiğinde anlık deneyimlere kasıtlı olarak açık, esnek ve yargısız bir duruş sergilemesi olarak tanımlanabilmektedir” (Uygur, 2018). Yani psikolojik esnekliğin temelinde yaşantılara açık olma vardır; sabit fikirliliği ve kalıp yargıları bir kenara bırakarak gelişim odaklı ilerleme söz konusudur. Buna uygun bir yaşam sürdüren birey; “şimdiki zaman”a yönelik tepkilerde bulunur, öz-farkındalığa sahiptir, stres ve çatışma ile daha kolay baş edebilmektedir. Yaşamını bu doğrultuda sürdüremeyen bireyler ise kendine ait yargılar geliştirerek stres ve kaygıya yol açan çeşitli problemlerle karşılaşmaktadırlar.
Bireyin yaşamında karşılaştığı engellenmeler, çatışmalar, kontrol edemediği olaylar, travmaya neden olan olaylar, bilinçaltına itilen olaylar gibi içsel ve dışsal faktörler sonucunda stres ve kaygı ortaya çıkmaktadır ve bu durum organizmanın iç dengesini bozmaktadır. Dengeyi sağlamaya yönelik yapılan davranışlar çoğu zaman kısa süreli ve bilinçsizce gerçekleşmektedir.
Bilinçsizce yapılan başa çıkma yöntemlerinden en önemlisi savunma mekanizmalarıdır. Düşük psikolojik esnekliğe sahip bireyler, stres ve kaygının etkisindeyken “nevrotik savunma mekanizmaları”nı kullanmaktadır; bu da gerçekliğin çarpıtılmasına ve problemin geçici olarak çözülmesine yol açmaktadır. Yüksek düzeyde psikolojik esnekliğe sahip bireyler; mizah, yüceltme, bilinçli bastırma, önceden görme gibi sağlıklı ve uyum sağlayıcı nitelikteki “olgun savunma mekanizmaları”nı kullanarak içsel olaylarla daha kolay mücadele edebilmektedirler. Duygularının farkında olduklarından bilinçli eylemlerde bulunarak problemlere kalıcı çözümler getirebilmektedirler.
Yüksek düzeyde psikolojik esnekliğe sahip bireylerin gerek eğitim gerekse iş hayatında başarılı olma olasılıkları daha yüksek olmaktadır. Bu bireyler, çözüm odaklı yaklaşımlarıyla kişisel gelişimlerini hızlandırmakta ve yaşadıkları problemleri yıkıcı hale getirmeden normalleştirmektedirler; bu da başarıya ulaşma sürecindeki engelleri daha kolay aşmalarını sağlamaktadır. Yeni yaşantılara açık olmaları, onlara sunulan fırsatları özgürce değerlendirebilmelerini sağlamaktadır. Herhangi bir durum karşısında yaşadıkları hayal kırıklığı da bu bireyleri üst düzeyde sarsmamakta; bunun sonucunda kolaylıkla “an”a uyum sağlamayı başarabilmektedirler.
Olaylara geniş perspektiften bakabilme becerisine sahip olmak da yüksek psikolojik esnekliğin bir göstergesi olabilmektedir. Robbins (2016); geniş perspektiften bakabilme becerisinin dayanıklılığı artırıcı gücünü, başkalarının sınırlandırma olarak sınıflandırabileceği deneyimleri avantaja dönüştürme şeklinde tanımladığı “yeniden çerçevelendirme” kavramı ile ortaya koymaktadır. Birey, olaylara geniş ve olumlu bir bakış açısı ile yaklaştığında olaylar hakkında farkındalık kazanmakta ve problemleri ile kolayca baş edebilmektedir.
Bireyde gelişen bu farkındalık ve sorumluluk duygusunun yön verdiği “psikolojik esneklik”, ona kendini daha güçlü hissettirerek baş etme yeteneğinin diğer yaşam alanlarına yayılmasında destekleyici bir faktör olmaktadır. Yüksek psikolojik esnekliğe sahip birey, yaşadığı problem karşısında “varoluşsal boşluk” olgusuna kapılmadan probleme farkındalık ve sorumluluk duygusuyla yaklaştığında duruma kolaylıkla uyum sağlayabilmektedir; böylelikle içsel denetimli ve ıraksak düşünmeyi benimseyen bir birey olarak yaşantısını sürdürebilmektedir. Bu da bireyin yüksek psikolojik esneklik sayesinde fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan daha kaliteli bir yaşam sürdürebilmesini sağlamaktadır.
Kaynakça
Robbins, A. (2016). Sınırsız Güç. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Uygur, S. S. (2018). Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Esneklik Düzeylerinin Yordanmasında Duygusal Şemaların Rolü. The Journal of Academic Social Science Studies(70), 135-151.
Görsel Kaynakça
https://kidshelpline.com.au/teens/issues/building-resilience
https://hbr.org/2018/02/to-handle-increased-stress-build-your-resilience
Özge ÇANKAYA
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Aday Psikolojik Danışman
