Pearson ve Nelson(1997), iletişimi iki veya daha fazla kişi arasında gerçekleşen anlama ve paylaşma süreci olarak tanımlamışlardır(Pearson ve Nelson, 1997 akt. Korkut, 2005). Bizler de günlük hayatta birçok insanla, birçok ortamda, birçok şekilde bu anlama ve paylaşma sürecinde bulunuyoruz. Ancak kimi zaman anlatmak istediklerimizin tam olarak anlaşılmadığı ya da beklediğimizden farklı tepkilerle karşılaştığımız durumlar olmuştur. Özellikle çiftler arasında şu ve benzeri sözleri sıkça duymuşsunuzdur “Artık beni anlamıyor, ne yapsam suçlu ben oluyorum.” Bunun birçok sebebi olabilir. O gün çok yorucu bir gün ya da siz veya karşı taraf hasta olabilir. Ancak bu gibi durumlar geçici durumlardır. Bugünler dışında da sık sık yanlış anlaşıldığınızı, bir anda kendinizin veya karşı tarafın suçlu hissettiği ya da hiç olmayacak durumlarda kendinizi tartışma içerisinde buluyorsanız belki de duygu ve düşünce ifade etme yöntemlerinizde problemler vardır ve yeterince etkili iletişim kuramıyor olabilirsiniz. Peki etkili iletişim nedir? Etkili iletişim, iletilmek istenen mesajın mesajı alan kişi tarafından mesajı verenin iletmek istediği anlamda alması olarak tanımlanır(Johnson ve Johnson, 1997; Akt., Korkut, 2005).
Etkili iletişim kurmanın çeşitli yöntem ve aşamaları vardır. Ben dili de bunlardan birisidir. Ben dili denildiğinde akıllara ilk olarak insanın sürekli kendinden bahsetmesi, kendini övmesi gibi durumlar gelebilir ancak ben dili kişinin o an karşılaştığı durumla ilgili duygu ve düşüncelerini ifade etme yöntemlerinden biridir (Sabancı, 2015). Ben dilinin kullanımı, işlevlerini ve örneklerine geçmeden önce “Sen” dilinden bahsedip aralarındaki farklara değinmenin daha faydalı olacağını düşünüyorum. Sen dilinin özelliklerine geçmeden bir örnek verip zihninizde canlandırmak istiyorum. Çocuk babasıyla oyun oynamak istiyor ancak baba işten yeni geldiği için kendini yorgun hissediyor ve çocuğa şunları söylüyor: “ Her akşam aynı şey, tutturuyorsun oyun oynayalım diye! Benim yorgun olabileceğim hiç aklına gelmiyor değil mi? Yaramaz ve şımarık bir çocuk gibi davranıyorsun.” Bu örnekte de görüldüğü gibi sen dili karşıdakine suçlanıyormuş ve yargılanıyormuş hissi verir. İstenilmeyen davranışa karşı olumsuz bir eleştiri mesajı içerir. Kurulan cümleler ikinci tekil şahıs olan “sen” e göre çekimlenir. Yapılan davranışa ya da hissedilen duyguya göre değil kişiliğe yönelik bir ifade vardır. Karşıdakini suçlayıcı bir tavırda bulunulduğu için karşıdakini savunmaya iter ve bazı durumlarda istenilmeyen tartışmalara ve öfke nöbetlerine sebep olabilir.
Aynı cümleyi bir de ben dili ile kuralım. “Bu akşam çok yorgun hissediyorum. İstersen oyun oynamayı başka zamana erteleyelim.” Örnekte de görüldüğü gibi ben dilinde kurulan cümleler kişinin duygu ve düşüncelerini içerir. Bütün sorumluluk cümleyi kuran kişiye aittir. Karşıdaki insanın kişiliğine dair bir saldırı içermemektedir. Karşıdaki kişiye ne düşündüğümüzü ya da hissettiğimiz aktarıp bizi daha rahat anlamasını sağlamaktadır. Ben dilini kullanmak için birey kendini iyi tanımalıdır. O an ne hissettiğini ya da düşündüğünü tanımlayıp karşısındakine doğru şekilde aktarmaya çalışmalıdır.
Ben dilinin faydalarına gelecek olursak, ben dilini kullanmak suçlayıcı ve yargılayıcı olmadığı için karşımızdaki ile işbirliği yapmamıza yardımcı olur. Olası çatışmaları önler ya da çatışmaların daha da büyümesini engeller. Sorunların yapıcı ve kısa sürede çözülmesini sağlar.
KAYNAKÇA
Kasırga, Ö. (2018, Şubat 13). Müthiş Psikoloji. http://www.muthispsikoloji.com/sen-dili-yerine-ben-dili/ adresinden alındı.
Korkut, F. (2005). Yetişkinlere yönelik iletişim becerileri eğitimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(28), 143-149.
Kuyumcuoğlu, R. (2015, Eylül 7). https://www.uplifers.com/iliskilerde-ben-dilini-kullanmak-neden-onemlidir/ adresinden alındı.
Sabancı, G. T. (2015, Eylül 8). Aktüel PDR. https://www.aktuelpdr.net/ben-dili-ile-konusmak.html adresinden alındı.
Sultan Yaşar
Aday Psikolojik Danışman / Ege Üniversitesi
