Bazı yörelerde yüksek sesle bağıran, ağlayan, aşırı tepki veren kadınlara “isterik” deniliyor. Bu tür kadınlar, çok fazla cinsellik isteyen kadınlarmış gibi düşünülür. Aslında olan ise kelimenin isteri değil histeri olması ve sadece kadınlarda görülmemesidir. Histeron kelimesi eski Yunanda “rahim” anlamına gelirdi. Buradan yola çıkarak histerinin, artmış kadın cinselliği olduğu düşünülürdü. Ancak histeride söz konusu olan cinsellik, artmış değil bastırılmış cinselliktir ve kadınlarda görülmekle beraber erkeklerde de görülmektedir. Bir kişilik bozukluğu olan histrionik kişilik, genç erişkinlik döneminde başlayan, farklı değişkenlerin etkisiyle ortaya çıkan, aşırı duygusallık ve ilgilenilme arayışı içerisinde olma durumudur (Semerci, 2005).
Histerik bireylerin kişilik özelliklerine baktığımızda, sürekli başkalarının kendisini övmesini, güzel/yakışıklı bulmasını, her yaptığını onaylamasını isterler. Her şeyi abartarak yaptıklarından ‘rol yapıyor’ izlenimi oluştururlar. Bütün ilgiyi üstünde tutmaya çalışır, bu yüzden aşırı tepkiler verme, yüksek sesle gülme veya ağlama, ani duygu değişiklikleri yaşama, zengin görünme, abartılı davranma gibi durumlar gösterirler. Her zaman sosyal görünmeye çalışırlar. İlgi üzerinde olmağında da aşırı rahatsız olurlar (www.psikolojik.gen.tr.com). Bu kişilerin duyguları, düşünceleri, davranışları sürekli değişim gösterir. Engellenmek ve reddedilmeyi istemezler. Canayakın , samimi ve yardımsever görünürler, bu sayede sürekli övgü almak isterler. Kadın histerik hastalar cilveli, erkek olanlar ise başkalarını öven, baştan çıkartıcı özelliklere sahiptir. İlgiye karşı doyumsuz olduklarından çok kolay yalan söylerler. Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) tarafından yayınlanan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı( DSM)’ında da bu bozukluğun sınıflaması yer almaktadır.
DSM-5’ e göre histrionik kişilik bozukluğu tanısı için aşağıdaki kriterlerden en az 5’inin bireyde bulunması gerekmektedir:
1-İlgi odağı olmadığı durumlarda rahatsız olma
2-Başkalarıyla iletişimin çoğu zaman uygunsuz bir şekilde cinsel yönden baştan çıkarıcı davranışlarla belirli olması
3-Hızlı değişen ve yüzeysel kalan duygular sergileme
4-İlgiyi çekmek için fiziksel görünümü kullanma
5-Aşırı düzeyde başkalarını etkilemeye yönelik ve ayrıntıdan yoksun bir konuşma biçimi olması
6-Gösteriş yapma, yapmacık davranma ve duygularını aşırı bir abartı ile gösterme
7-Telkine yatkın olma, kolay etkilenme
8-İlişkilerin olduğundan daha yakın olması gerektiğine inanma.
Histrionik kişiler tarafından yakın ilişki içerisine girememe problem olarak algılanır. Bu kişiler ilgi göremediklerinde rahatsız olduklarından, toplu taşıma gibi yerlerde bu imkanı bulamadıklarında gürültü çıkarma, yakınındakiyle tanışıp yüksek sesle konuşma gibi dikkat çekici davranışlarda bulunurlar. Bu kişiler bir ortamda otururken ani duygu değişimleri yaşarlar. Gülerken ağlayıp, ağlarken birden gülebilirler. Sürekli ilgiyi üzerine çekmeye çalıştıkları için zengin görünmeye çalışır; açık, dekolteli, dikkat çekici kıyafetler giyerler. Başkasının ilgilenmesini sağlamanın en kolay yolu flört etmek olduğu için bu kişiler sürekli birileriyle flört ederler. Burada beğenip beğenmemelerine aldırmaksızın başkalarıyla cinsel birliktelik de yaşarlar (Şahin, 2009). Doyumsuz, fırtınalı ilişkileri, abartılı tarzlarıyla farklı algılanabilirler. Bu kişiler başkalarına kolayca inanan bağımlı kişilerdir. Bu yüzden aldatılmaları da çok kolay olur. Kolayca hayal kırıklığına uğradıkları için intihar girişimleri de yaşayabilirler (Semerci, 2005).
Histrionik kişilik bozukluğunun temelini çocukluk çağında yaşananlar oluşturmaktadır. Annenin ayartıcı ve kışkırtıcı davranışları, babanın hoşgörüsüz ve mesafeli davranması ve babanın ilgisini çekmek için başvurulan flörtçü davranışlar ve sonrasında ise bastırılan cinselliklerin ortaya çıkardığı bir kişilik bozukluğudur. Genetik etkinin az olduğu düşünülmektedir. Daha çok kadınlarda görülmektedir. Bu kişiler, bireysel ya da grup psikoterapi uygulayarak tedavi edilebilir. Bazı durumlarda ilaç tedavisiyle de desteklenebilir (www.psikolojik.gen.tr.com).
KAYNAKÇA
- Amerikan Psikiyatri Derneği (2014). Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı(5. Baskı) .( Çev. Köroğlu, E.). Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
2.Histrionik kişilik bozukluğu.(2018, Kasım).Psikolojik gen. Erişim adresi: https://www.psikolojik.gen.tr/histrionik-kisilik-bozuklugu.html
- Semerci, B.( 2005,16 Haziran). Histrionik Kişilik. www.sabah.com.tr
- Şahin D.(2009). Kişilik Bozuklukları. Klinik Gelişim. 22(4):45-55
GÜLSÜM YILMAZ
Psikolojik Danışman
