“Konuşmak bir ihtiyaç ise dinlemek bir sanattır” diyor Van Goethe. Dinlemek bir sanat ise kaçımız sanatçıyız?
“Herkes, gerçekten dinleyeni arıyor ama kimse birbirini dinlemiyor” desek belki de günümüz dünyasını özetlemiş oluruz ve buna çok fazla insan itiraz etmez çünkü aynı dertten muzdarip olanların sayısı az değildir. Günlük hayatta konuştuğumuz kişinin bizi dinlemediğine dair örneklere sıklıkla rastlarız. Dinlesin diye karşımızdakine bir şeyler anlatırız; konuşma ilerledikçe bir bakarız ki karşımızdaki konuştuklarımıza çok da kulak asmadan kendini ifade etmekle meşgul. Bunu fark ettiğimizdeyse kızgınlık, hayal kırıklığı, bezmişlik gibi duygular hissetmemiz olası. Bu örneğin tam tersini yaşadığımız zamanlar da vardır. Gerçekten dinlenildiğimiz, konuşmanın sonunda rahatlamış hissettiğimiz iletişim durumlarından bahsediyorum. Bunlar değerli ve özel… Dinlemeyi sanat yapan özelliklerden biri de sohbeti değerli hâle getirmesidir belki de. Bu sanatın önemi ise anlatmakla bitmez. Bu nedenle dinleme konusunun üzerinde durulmalıdır.
İletişimin başlangıcı sayılan dinleme; anlatıcıdan gelen mesajları işitmeyle başlayan ve yorumlamakla seyreden aktif ve karmaşık bir zihinsel süreçtir. Sadece işitmeden ibaret olmadığından dolayı da kişinin bu eylemi seçme özgürlüğü vardır (Epçaçan, 2013). Birey, günlük hayatında birçok sözlü uyarıcıyla karşılaşır. Fakat bunların hepsini dinlemiş olmaz. Karşılaştığı uyarıcıları bazı sebeplerle (uyarıcının dikkat çekmesi, uyaranın ilgisi gibi) seçer ve dikkatini yönlendirir. İşte bu noktada dinlemekten bahsedilebilir (Emiroğlu ve Pınar, 2013). Fakat dinlemek tek tip değildir. Temelde iki tür dinlemeden bahsedilebilir. Bunlar: Etkili dinleme ve etkisiz dinlemedir. Olması istenen dinleme türü etkili dinlemedir. Etkili dinleme, içinde birden çok türü (katılımcı dinleme, edilgin dinleme, yorumlayıcı dinleme…) barındırsa hepsinin ortak noktası üç kuralı barındırmalarıdır. Bu kurallar:
- Konuşan kişiye ve anlattıklarına odaklanmak,
- Konuşan kişinin yaşadıklarını ve anlattıklarını anlamaya çalışmak,
- Anladığımızı bu kişiye hissettirmektir (Cihangir, 2016).
Dinlemenin toplumda istenmeyen türü ise etkisiz dinlemedir. Etkisiz dinleme, iletişimi güç hâle getirir. İletişimde, yukarıda bahsedilen kuralların olmaması veya iletişim engellerinin bulunması durumunda dinleme etkisizleşir. İletişim sırasında karşıdakine öğüt vermek, yargılamak, tahlil etmeye çalışmak, konuyu değiştirmek, sürekli kendinden bahsetmek, alay etmek iletişim engelleridir. Bu engeller ise karşıdakinin olumsuz duygular hissetmesine neden olur. Ayrıca aradaki muhabbeti kalitesizleştirir. Günlük hayatta bu engellere takılmak normaldir. Herkes yaşar. Önemli olan bu engellerin farkına varıp önüne geçmeye çalışmaktır (Cihangir, 2016).
Etkili dinleme tercih edilip etkisiz dinlemeye oranla daha fazla kullanılmaya başlandığında sağlıklı iletişim sağlanır, karşıdaki birey anlaşıldığını hisseder, konuşmacının anlattığı sorunlara çözüm bulunabilir, bireylerde farkındalık artar. Bu nedenle bu konu önemsenmelidir.
Toplumumuzda dinlemenin doğuştan geldiği, geliştirilemeyeceği yönünde yanlış bir inanç vardır. Etkili dinleme hayatın her döneminde kazanılabilir. Başta aile ortamı daha sonra da eğitim kurumları bu konuda önemli rollere sahiptir (Emiroğlu ve Pınar, 2013). Aile ortamında ve eğitim kurumlarında dinlenildiğini hisseden çocuk da dinleyecektir. Bu şekilde gelişim gösterecektir. Ayrıca eğitim kurumlarında dinlemeyle ilgili etkinlikler yapılmalı; dinlemenin dinamiği öğrencilere ve velilere anlatılmalıdır.
KAYNAKÇA
Emiroğlu, S. ve Pınar, F. N. (2013). Dinleme becerisinin diğer beceri alanları ile ilişkisi. Literature and History of Turkish or Turkic, 8(4), 769-782.
Epçaçan, C. (2013). Temel bir dil becerisi olarak dinleme ve dinleme eğitimi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 331-352.
Cihangir-Çankaya, Z. (2016). Kişilerarası ilişkiler ve iletişimde dinleme. İçinde A. Kaya (Ed.), Kişilerarası ilişkiler ve etkili iletişim (ss:94-108), (Altıncı baskı). Ankara: Pegem Akademi.
GÖRSEL KAYNAKÇA
Görsel 1: https://www.dusuncemektebi.com/d/190064/konusmak-ve-dinlemek-meselesi-uzerine
Görsel 2: https://tr.lovepik.com/image-500882063/hear.html
Şeyma KÜÇÜK
Psikolojik Danışman
