Akran zorbalığı, fiziksel ve psikolojik yönden güçlü olan öğrencilerin, kendisinden daha güçsüz olan öğrencilere karşı gösterdikleri tekrarlayıcı ve sürekli bir örüntü oluşturan fiziksel, sözel ve sosyal saldırgan davranışlar bütünüdür (Ertan, 2012). Okullarda oldukça sık bir şekilde gözlemlenen akran zorbalığı okul ortamını çeşitli şekillerde etkilemektedir. Fiziksel, sözel, ilişkisel, sanal zorbalık olarak görülebilen akran zorbalığı gelişim çağındaki öğrencilerin psikolojilerini zedeleyici etkiye sahiptir. Öğrencilerin ruh sağlığı ve huzurlu bir okul ortamı için akran zorbalığının nedenleri ve yapısı detaylı bir şekilde incelenmelidir. Akran zorbalığının yapısı incelenirken öğrencilerin zorbalık durumunda olan rolleri incelenmelidir. Öğrenciler zorbalık durumundaki edindikleri rollere göre çeşitli kategorilere ayrılmaktadır. Zorba öğrenciler, zorbalığa maruz kalan öğrenciler ve izleyiciler olarak üç kategoriye ayrılan öğrencilerde fiziksel olarak akranlarından güçlü, özgüveni yüksek ve enerjik olarak saptanan kendinden güçsüz olarak gördüğü kişilere zedeleyici davranışlarda bulunan öğrencilere zorba öğrenciler denilmektedir. Mağdurlar yani zorbalığa maruz kalan kişiler ise zorbanın davranışlarına karşı koyamayan, düşük özgüvenli, fizik olarak daha güçsüz kişilerdir. Bu iki kategori dışında bulunan zorbalığa destek vermeyen ve zorbalığa da maruz kalmayan seyirci konumunda olan kişilere de izleyiciler denilmektedir. Zorbalık olayları incelendiğinde hangi öğrencinin neden o rolü benimsediğinin bilinmesi zorbalığın çözümüne dair planlı bir uygulama yapılmasına fayda sağlayacaktır. Zorba öğrenciler ve zorbalığa maruz kalan öğrenciler incelendiğinde maruz kalan öğrencilerde özgüven, çatışma çözme, kendini koruma becerilerinin yetersizliği, zorba öğrencilerde problem çözme, duyguları ifade etme, iletişim becerilerinde yetersizliklerinin görüldüğü göze çarpmaktadır.
Akran zorbalığına maruz kalan ya da maruz bırakılan öğrencilerdeki eksiklerin çözümünde ise çeşitli yollara başvurulabilmektedir. Okullarda bireysel psikolojik danışma, grupla psikolojik danışma, grup rehberliği bu çözüm yollarından birkaçıdır. Tabii ki tek çözüm yolu bunlar değildir. Eğitimde değişen anlayışla birlikte yaratıcı drama yöntemi de okul ortamında karşılaşılan sorunlara çözüm yolları sunabilmektedir. “Doğaçlama ve role bürünme gibi tiyatro ya da drama tekniklerinden yararlanılan bir grup çalışması içindeki bireylerin; bir yaşantı, olay, fikir, eğitim ünitesi, soyut kavram ya da davranışı eski bilişsel örüntülerin yeniden düzenlenmesi yoluyla gözlem, deneyim, duygu ve yaşantıların gözden geçirildiği ‘oyunsu’ süreçlerde anlamlandırılması, canlandırılması anlamına gelen yaratıcı drama yöntemi okullarda etkili olarak kullanılabilmektedir” ( Akoğuz ve Akoğuz, 2019).
Isınma, etkinlik, doğaçlama, oluşum aşamalarından oluşan yaratıcı drama yöntemiyle ana temanın akran zorbalığı olduğu planlar oluşturulabileceği gibi akran zorbalığına etkide bulunan özgüven, iletişim, hayır diyebilme, problem çözme, duyguları ifade etme, atılganlık, kendini koruma kavramları dahil edilerek de planlar oluşturulabilmektedir. Oluşturulan planlar okullarda kısa sürede birden fazla öğrenciye uygulanabileceği için oldukça ekonomiktir. Çoklu zeka kuramı temele alınarak oluşturulan yaratıcı drama yöntemi ile birlikte eğitimde bireysel farklılıklar da göz önünde bulundurulmaktadır. Bu sayede tüm öğrencilerin yaratıcı drama yönteminden faydalanması sağlanmaktadır. Bilişsel, duyuşsal ve psikomotor becerileri aynı anda geliştirilmesine odaklanan yaratıcı drama yöntemi ile hem öğrencilerin gelişimine olumlu bir katkıda bulunulmakta hem de okul ortamı istendik bir şekle bürünmektedir.
Yaratıcı drama yöntemi kullanılarak planlar oluşturmak ve bu planları uygulamak ise bir uzmanlık gerektirmektedir. MEB onaylı 320 saatlik kurslardan ve üniversitelerin tiyatro-drama bölümlerinden mezun olmak da drama lideri olabilmek için yeterlidir. Özellikle okul bünyesinde psikolojik danışmanın, yaratıcı drama yeterliliği olması rehberlik faaliyetlerini gerçekleştirirken büyük kolaylık sağlayacaktır.
KAYNAKÇA
Akoğuz, M. ve Akoğuz, A.(2019). Okul Öncesi ve İlkokul İçin Yaratıcı Drama Etkinlikleri. İstanbul: Final Kültür Sanat Yayıncılık
Ertan, D. (2012). Akran Zorbalığında Aileye ve Okula İlişkin Risk ve Koruyucu Faktörlerin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
Atakan Türkmen
Psikolojik Danışman
