Uluslararası anlamda, lisans eğitiminden sonra psikiyatri hemşireliği/ ruh sağlığı ve hastalıkları hemşireliği ana bilim dalında yüksek lisans programını tamamlayarak üst düzey bir eğitim alan hemşireler uzman psikiyatri hemşiresi/ruh sağlığı ve hastalıkları hemşiresi olarak adlandırılmaktadır (Çam, 2014). Uzman psikiyatri hemşiresi unvanına sahip olan hemşireler psikiyatri hemşireliği doktora programı/ ruh sağlığı ve hastalıkları hemşireliği doktora programlarında 4 yıllık eğitimini tamamlayan uzman psikiyatri hemşireleri ise psikiyatri hemşireliği alanında bilim doktoru unvanına sahip olurlar.
Türkiye’de 1954 yılından beri geçerli olan Hemşirelik Kanunu’nda 2007 tarihinde yapılan değişiklik sonucu lisansüstü eğitimle uzmanlaşma kabul edilmiştir. Psikiyatri hemşireliği alanında yüksek lisans eğitimini tamamlayan hemşirelerin büyük çoğunluğu eğitim kurumlarında akademisyen olarak görev yapmaktadır (Yılmaz ve Özcan, 2016).
Psikiyatri hemşireliği birey, aile ve toplumun ruh sağlığının geliştirilmesinde, ruhsal hastalık ve acı çekme yaşantısını önlemede ya da hastalıkla baş etme ve gerekirse bu yaşantılardan anlam bulmada profesyonel bir hemşirenin yardım ettiği kişiler arası bir süreçtir.
Ruh sağlığı ve hastalıkları hemşireliğinin amacı, toplumda verimli bir yaşam sürmesi için gerekli potansiyeli elde etmek ve geliştirmek üzere gösterdiği çabada psikiyatri hastasına destek olmaktır. Psikiyatri hemşireliği uygulamalarında ve hastaya yaklaşımda temel olan felsefe ise şöyledir;
Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliğinin Felsefesi
- Her birey değerlidir, kendini geliştirmek, sağlıklı olmak ister.
- Her bireyin değişme potansiyeli vardır.
- Her birey biyo-psiko-sosyal alanlarıyla bir bütündür ve alanlardan birinde ortaya çıkan bir sorun diğerlerini de etkiler.
- Tüm insanların karşılanması gereken ortak temel gereksinimleri vardır, hemşirelik bakımı birey, aile ve toplumun gereksinimlerine temellenir.
- Bireyin ortaya koyduğu her davranışın bir anlamı vardır.
- Birey, sorunlarla baş etme gücüne sahiptir ve hastalık durumları bireylerin gelişimi için bir fırsattır.
- Birey karar verebilme ve bunları uygulayabilme gücüne sahiptir, bakımı ile ilgili kararlara katılmalıdır (Bakımın temel amacı, hastayı bağımsızlaştırmaktır).
- Tüm insanlar eşit haklara sahiptir ve bu haklar korunmalıdır.
- Ruh sağlığı sağlık hizmetlerinin yaşamsal bir parçasıdır.
- Bireyde var olan gelişim ve değişim potansiyeli kişiler arası ilişki yoluyla arttırılabilir.
Psikiyatri hemşiresinin yönetici, konsültan, hizmet içi eğitim, klinik uygulayıcı, araştırıcı, program değerlendirici, birincil bakım sağlayıcı, hasta ve acil sağlık bakım sisteminin diğer üyeleri arasında liyezon (bağlantı kuran) rolleri vardır. Psikiyatri hemşiresinin liyezon rolü şöyle açıklanabilir; fiziksel hastalıkları nedeni ile hastanelere başvuran bireylerde var olan fiziksel hastalıklarının yanında aynı zamanda ruhsal sorunlar eşlik ettiğinde bu tedavi sürecinin klinikler arası işbirliği içerisinde ele alınmasıdır. Bazı eğitim ve araştırma hastanelerinde konsültasyon liyezon psikiyatri (KLP) birimleri ve konsültasyon liyezon psikiyatri hemşireliği (KLP Hemşireliği) birimleri bulunmakta ve aktif hizmet vermektedirler. Gelişmiş ülkelerde hemşireler terapist rollerini başarıyla uygulamakta ve giderek yaygınlaştırmaktadırlar. Ülkemizde ise psikiyatri hemşirelerinin çoğunluğu terapi eğitimi almadıkları için ve yasal olarak bağımsız bir biçimde terapi uygulama hakları desteklenmedikleri için terapist rolünü yaşama geçirememişlerdir (Halter, 2014; Yılmaz ve Özcan 2016; Çam 2014; Özbaş ve Buzlu 2011).
Kaynakça
Çam O. Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Bakım Sanatı Kitabı. İçinde; Ruh Sağlığı ve Hastalıklarına Genel Bakış. Editörler; Çam O, Engin E. İstanbul Tıp Kitapevi 1. Baskı 2014; 5-19.
Halter MJ. (2014). Varcarolis’ Foundations of Psychiatric Mental Health Nursing. A Clinical Approach. Seventh Edition. evolve.elsevıer.com. e-textbook.
Özbaş D, Buzlu S. Geçmişten günümüze psikiyatri hemşireliği. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi 2011; 19(3): 187-193.
Yılmaz M, Özcan A. Psikiyatri Hemşireliğinin Geleceği. Mersin Üniversitesi Saglık Bilimleri Dergisi. 2016; (9)1: 53-59.
Görsel:
https://hemsirekitabi.com/ruh-sagligi-ve-psikiyatri-hemsireligi/
https://hemsiresite.blogspot.com/2021/02/toplum-ruh-saglg-hemsiresi-gorev-yetki.html
Kübra TOHUMCU
Uzman Psikiyatri Hemşiresi
