Türkiye’nin neredeyse her bölgesinde yaşayan Romanların kök olarak nereden geldiği konusu tartışmalıdır. Bir grup sosyal bilimci Hindistan’dan, bir grup ise mübadele sırasında Yunanistan’dan geldiklerini iddia etmektedir. Alt gruplarında Rom, Lom ve Dom olarak ayrılan Romanlar Türkiye’de önemli bir etnik gruptur. Yaşadıkları coğrafi bölge, dilleri, dinsel inanışları, istihdam kolları ve yaşam tarzları açısından birbirlerinden farklılık göstermektedir (Parsova, 2018). Mesleki açıdan “çiçekçi”, “bohçacı”, “kalaycı”, “sepetçi” vb. şeklinde kendi içlerinde ayrılmaktadır. Romlar Trakya ve Ege, Domlar Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu, Lomlar ise Kuzey Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinde yaşamaktadır. Belirtilen farklılıkların yanında Roman grupların benzer özellikleri eğitim, işsizlik, yoksulluk, erken evlilik, konut sıkıntısı, çocuk işçiliği gibi olguların oldukça fazla olduğudur. Belirtilen olguların Roman gruplarda oldukça fazla olmasının en önemli sebebi yaşadıkları ortamda hak ihlallerine ve ayrımcılığa uğramalarıdır. Öncelikle toplumda “çingene” olarak adlandırılan Romanlar üzerinde, tehlikeli ve yaklaşılmaması gereken bir grup algısı vardır. Bu durum da Roman grupların toplumla kaynaşmasını engellemektedir. Yaşadıkları ayrımcılık iş bulmalarını, eğitimlerini devam ettirmelerini, barınmalarını ve daha birçok yaşamsal durumlarını etkilemektedir.
Roman çocuklarının eğitim durumlarına, okul devamlılıklarına bakıldığında ortaya oldukça olumsuz bir tablo çıkmaktadır. Eğitime devam etmemede ekonomik yetersizlik olgusu belirgindir. Birçok roman çocuk ailesine destek olmak için çalışmaktadır. Bunun yanında karşılaştıkları bir diğer problem hem akranları hem de çalışanlar tarafından olumsuz tutumlar ve tavırlardır. Kendilerine karşı olumsuzluğu hisseden çocuklar okuldan ve eğitim hayatından uzaklaşmaktadır.
Roman gruplar arasında en yaygın bir diğer olgu yoksulluktur. Bunun sebebi ise yaşadıkları sosyal dışlanmadır. Sosyal dışlanma sıkça yoksullukla ilişkilidir. Burada yoksulluktan anlatılmak istenen Romanların emek piyasasıyla olan sağlıksız ilişkisidir. Dolaşarak, güvencesiz, kısa süreli işlerde çalışan Romanlar düzensiz gelirleriyle yoksulluğu sürekli olarak yaşamaktadır. Devlet yardımıyla geçinme durumu da oldukça fazladır. Yoksulluğun getirdiği bir başka problem ise barınmadır. Düzenli geliri olmayan Romanlar toplumun “getto” adı verilen mahallelerinde yaşamaktadır. Barındıkları yapılar genellikle eski ve yıkılmaya müsait olup, yaşamaya elverişli değildir. Yoksulluk, eğitimsizlik, dışlanma olguları beraberinde erken yaşta evliliği de getirmektedir. Erken yaşta evlenme Roman gruplar arasında normal olarak kabul görmektedir. Özellikle Roman çocuklar 15-16 yaşlarında evleneceklerini bildikleri için eğitim hayatından vazgeçmektedir. Evliliğin ailelerini ekonomik açıdan rahatlatacağını düşünmektedirler (Başak Ekim Akkan, 2011).
Romanlar yaşadıkları dışlanma, ayrımcılık ve hak ihlalleriyle sonsuz bir döngünün içinde yaşamaya devam etmektedir. Farklılıkları göz önünde bulundurularak sosyal entegreye ihtiyaç duymaktadırlar. Ayrıca bilimsel açıdan Roman gruplara yönelik araştırmalar da çok azdır. Araştırmaların azlığı görünürlüğü de etkilemektedir. İnsanlar arasında sorun olarak görülen erken yaşta evlilik, temizlik, suç işleme, küfürbazlık, tehlikeli olmaları gibi hususlar sadece Romanlarla sınırlı olmayıp sosyal yapının her katmanında fazlaca görülmektedir. Romanlar toplumsal yapının ayrılmaz bir parçası ve zenginlidir. Bu zenginliğin işlevsel ve verimli hale getirilmesi için sınıfsal mimlemelerden vazgeçilmeli, bir arada yaşayabilme anlayışı toplumsal boyutta ve devlet nezdinde perspektif haline getirilmelidir.
Kaynakça
Başak Ekim Akkan, M. B. (2011). Sosyal Dışlanmanın Roman Halleri. İstanbul: Punto Baskı Çözümleri.
Parsova, G. (2018). Araçsal ve İnşacı Yaklaşımlarla Roman Etnik Kimliği. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4-5.
Görsel Kaynak
https://listelist.com/cingene-ne-demek/
https://www.milliyet.com.tr/zeugma-cingene-kizi-nedir–cingene-kizi-mozaigi-tarihcesi-molatik-9541/
Esra Liya Özsoy
Sosyal Hizmet Uzmanı/ Yüksek Lisans Öğrencisi
