Ebeveynler, çocuklarının özgüvenlerini genellikle ilkokul, ortaokul ve lise dönemlerinde sorgular ve bunu geliştirmeye yönelik faaliyetlerde bulunmaya çalışırlar. Birçok gelişim alanında kritik dönem sayılan erken çocukluk döneminde özgüven gelişimi de kritiktir ve bu dönemde atılan tohumlar çocukların ileriki yaşlarında meyve vermektedir. Anne ve babaların bu dönemde çocuklarına verdiği ilgi ve sevgi ile çocukta hem aileye hem de başkalarına karşı güven duygusunun oluşması sağlanır. Özgüvenin gelişimi için ise ailenin gösterdiği ilgi ve sevginin yanı sıra anne ve babanın etkin bir şekilde varlıklarını göstermesi, çocuğun çevresindeki diğer bireylerin davranışları ve bu kişilerle kurulan iletişimlerin sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu durumda çocuklarda olumlu kendilik algısı ile birlikte özgüven oluşumu sağlanacaktır.
Özgüven, kişinin kendisini değerli hissetmesine ilişkin yargısıdır (Bandura, 1997; Akt. Kaya ve Taştan, 2020). Bu alanda çalışmalar yapmış diğer bir bilim insanı Humphreys’ e (2000) göre özgüven ‘’sevilebilir olma duygusu’’ ve ‘’yeterli olma duygusu’’ olmak üzere iki boyuttan meydana gelmektedir (Akt. Kaya ve Taştan, 2020). Çocukta özgüven gelişimi ise çocuğun yaptıklarının yetişkinler tarafından onaylanması ile oluşan; hayatta karşılaştığı zorluklarla baş ederken kendi gücüne, yeteneğine ve zekasına dayanarak zorlukların üstesinden gelebilmesi ile oluşmaktadır (Sayar, 2003; Akt. Mutluer, 2006). Çocuğun eylemleri teşvik edilmez ve desteklenmezse bu duygunun gelişimi engellenmekle birlikte çocuk çevresindekilere karşı güvenini yitirebilir. Çocuğun özgüveninin desteklenmesi, her söylediğinin onaylanması, her isteğinin yapılması anlamından çok uzaktır. Bu noktada çocuğun özgüvenini yitirmesine neden olabilecek veya özgüvenin artmasını sağlayacak uygulamalar konusunda dikkat edilmesi gereken hususlar vardır.
Bunlardan ilki anne babanın çocuğa model olmasıdır. İlk çocukluk döneminde birçok öğretiyi model alarak öğrenen çocukların anne babaların tepkilerini bir aynanın yansıtması gibi doğrudan almasıyla benlik gelişimi sağlanır. Bu durumda anne babanın gösterdiği tutum ve davranışlar özgüvenin gelişiminde önemli rol oynamaktadır. Örneğin çocuğun yaptıklarının sürekli olarak beğenilmemesi, eleştirilmesi ve yaptıklarına değer verilmemesi çocuğun yetersizlik duygusunun oluşumuna neden olmaktadır. Çocuk övülürken veya takdir edilirken kullanılan dile dikkat etmek gerekmektedir. Çocuğa bir alanda ne kadar başarılı olduğu söylendiğinde o işi daha mükemmel yapma çabası, çocuğun daha fazla kaygı duymasını sağlayacaktır.
Diğer bir önemli faktör çocukla kurulan iletişimdir. Anne babaların çocuğu karşılıksız kabul ve empatik bir anlayışla dinlemesi çocuğun özgüven gelişimi için gereklidir. Sağlıklı kurulan ilişkiler, kişilik bütünlüğünü sağlayarak hem insanlara hem de kendine yönelik bir güven oluşmasına yönelir. Çocukla kurulan iletişimde onları sürekli öven mükemmeli arayan ve tepelerinde dolaşan, ‘’helikopter ebeveynler’’ olmak, çocukların kendilerini dünyanın merkezinde görmelerine ve çocukların sosyal duygusal sorunlar yaşamalarına neden olmaktadır.
Çocukların yaşadıkları ortamın kurallarının öğretilmesi ve bu kuralların tutarlı bir şekilde verilmesi de çocuğun çevresine karşı güven duygusunun oluşumunu sağlar. Bununla birlikte çocuklara yapabilecekleri sorumluluklar verilmesi, kişilerarası iletişimde çocuklar cesaretlendirilmeli fakat zorlanmamalıdır. Bu uygulamaların devamlı olarak yapılması önemlidir. Çocuğun özgüven duygusu bir defada oluşan bir duygu değildir; düzenli olarak sürekli bir şekilde desteklenmelidir (Mutluer, 2006).
Özgüvenin eksikliği çocuğun gelişimini nasıl olumsuz etkiliyorsa özgüvenin fazlalığı da hem çocukluk döneminde hem de ileriki dönemlerde çocukların kişilerarası ilişkilerinde problemler yaşamalarına ve gerçekçi bakış açısından uzaklaşarak kendileri için doğru kararlar almakta zorlanmalarına neden olmaktadır (Sarı, 2016). Özgüven konusundaki bakış açısı; kendi kendilerine yetebilen, sorumluluklarını yerine getirebilen, ihtiyaç duyduğu zaman ebeveyn desteğinin verilmesi şekilde olmalıdır.
KAYNAKÇA
Kaya, N. Ve Taştan, N. (2020). Özgüven üzerine bir derleme. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 297-312.
Mutluer, S. (2006). Özgüven Oluşmasında Manevi Değerlerin Rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
Sarı, E. (2016). Çocuklarda Özgüven Gelişimi. Antalya: Net Medya Yayıncılık.
GÖRSEL KAYNAKÇA
https://www.sassymamasg.com/parenting-advice-experts-self-confidence-kids-boost-self-esteem/
Ayşe Sena ÇELİK
Okul Öncesi Öğretmeni & Aday Psikolojik Danışman
