Oyun, yenidoğan dönemiyle birlikte ortaya çıkan, bebeğin gelişiminin ve öğrenmesinin bütün yönlerine hitap eden, gelişim düzeylerine göre farklılık gösteren, büyüme ve gelişmeye önemli katkıları olan davranış örüntüleridir.
Bebekler yaşamın ilk yıllarından itibaren yaşadıkları çevreyi farklı duyu organlarıyla algılamaya çalışırlar. Bebeğin ilk oyunları da ilk bebeklik dönemi ile duyu organları vasıtasıyla ortaya çıkar. Yaşamının ilk aylarında bebekler, görerek duyarak koklayarak tadarak uyarıcılara tepki verirler. Önce büyük motor kasları sonrasında ise küçük motor kaslarıyla oyun oynamaya çalışırlar.
Bebeklerin bir objeyi kavrayarak oyun oynama davranışı 9-10 haftalık olduğunda gerçekleştiğinden oyuncak seçimi özellikle ilk aylarda bebek açısından oldukça önemlidir. Bu dönemdeki bebekler için oyuncak seçimindeki temel amaç duyu organlarını geliştirici ve harekete geçirici objeler olmasıdır. Yatağının kenarına asılan çıngıraklar, zilli aparatlar, renkli objeler bebeğin zihinsel ve duyusal gelişimini desteklemektedir.
OYUNCAKLARIN ÖZELLİKLERİ
Bebeklerin ilk aylarda görebildikleri renkler sınırlıdır. Bu yüzden de özellikle siyah, beyaz ve kırmızı renkli kontrastı güçlü objeleri, karanlığı ve ışığı algılayabilirler. Beyaz zemin üzerine siyah objelerin olduğu kontrast görüntüler, resimler, oyun objeleri, kumaşlar beyne daha hızlı sinyal göndererek bebeğin duyusal gelişimine destek olur.
Yaşamın ilk aylarında bebekler fazla uzağı göremezler. Görebildikleri en iyi mesafe 15-20 cm’dir. Bundan dolayı oyuncaklar bebeğin görebileceği mesafede olmalıdır.
Oyuncaklar çok sık yer değiştirmemelidir. Bunun yerine bebek ya da oyuncak ileri geri hareket ettirilerek hareket algısının geliştirilmesine yardımcı olunabilir. Hareket eden nesneler durağan nesnelere göre daha çok dikkat çekmekte ve bebek kendisiyle nesne arasında ilişki kurabilmektedir.
Oyun objelerinin batıcı ve kesici olmamasına dikkat edilmeli, yutabileceği büyüklükteki oyun objeleri kullanılmamalıdır. Oyun objeleriyle oynarken bebek mutlaka ebeveyn kontrolünde olmalı ve yalnız bırakılmamalıdır.
Oyun objeleri bebeğin bulunduğu döneme göre farklılık gösterse de kaşıyıcı özellikteki objeler bebekler tarafından daha çok tercih edilmektedir. Bu objeler, elleri ile kavramaya uygun, tahta, silikon ya da plastikten olabilir.
Bebekler oyun oynarlarken ara sıra pozisyonları değiştirilmelidir. Özellikle karın üstü durmaları başı taşıma, çevirme, dik tutma ve kas gelişimi açısından önemlidir. Bebeğin karnının altına koyulacak bir havlu ya da minder ile destek sağlanabilir.
Oyun ve oyuncak suyu da içerebilir. Bebekler, 9 ay gibi uzun bir süre anne karnında suyun içinde olduğundan su onları rahatlatıcı ve sakinleştirici etki yapacaktır. Bir şişenin ya da ağzı kilitli poşetlerin içine gıda boyaları, simler, boncuklarla birlikte koyulan su bebek için görsel bir şölen oluşturacak ve görme duyusunun gelişimine katkı sağlayabilecektir. Yine sprey şişesinin içine koyulan suyun bebeğe uzaktan hafifçe püskürtülmesi bebeğin su ile temasını sağlarken kumaşlara sıkılan su, kuruluğu ve ıslaklığı hissetmesine yardımcı olabilir.
OYUN OYNAYALIM MI?
- AY
Sık sık kucağa almak
Bol bol gülümsemek
Konuşmak (bebek konuşması gibi olmamalı)
Şarkı söylemek (kendi yaptığınız bir şarkı olabilir)
Farklı dokulardaki kumaşlara dokunmasını sağlamak
Kollarını ve bacaklarını hareket ettirmek
2. AY
Bebeğin ulaşabileceği yerlere farklı oyuncaklar koymak ve bunları almasını beklemek
Bebeği sırt üstü yatırıp yanına uzanmak (ebeveynini gören bebek hareketlenir, ona doğru dönmeye çalışır.)
Bebeği karın üstü yatırıp sağından ve solundan sesler çıkaran oyun objeleri kullanmak (başını hareket ettirmesini sağlayarak sesin kaynağını bulmaya çalışır)
Yukarıdan renkli, farklı dokularda, farklı şekillerde oyun objeleri sarkıtmak, bebeğin bu objelere sırasıyla dokunmasını sağlamak, objelerin isimlerini ve renklerini söylemek
3. AY
El ve ayak bileklerine renkli ve ses çıkaran oyun objeleri bağlamak (kol ve bacakları bu ayda çok hareketlidir)
Farklı ses çıkaran oyun objeleri kullanmak (farklı sesleri algılamasına yardımcı olur)
Bebeğin çıkardığı sesleri sohbet edercesine taklit etmek ve bebek ses çıkardığında dinlemek
Duvara ışık yansıtarak ellerle gölge oyunu oynamak
4. AY
Oyuncağı yere atmak ve şaşırmış gibi yapmak, ‘oyuncak nerede?’ diye sormak (bebek yere bakacaktır)
Duyu halısı yapmak; bir kartona ya da örtüye cd, tüylü kumaş, balon, yılbaşı süsleri vb. nesneler yapıştırarak bebeği karın üstü yatırmak (el-beyin arası alışverişi sağlamaya yardımcı olur. 4. aydan itibaren halı üzerindeki nesneler değiştirilerek kullanılabilir.)
Kilitli buzdolabı poşeti üzerine değişik figürler çizerek içine kağıt ve parmak boyası koyup bebeğin dokunma ve görme duyusunu harekete geçirmek
5. AY
Bebeği yüzüstü yatırıp farklı mesafelerdeki yerlere oyuncaklar koyarak almaya çalışmasını sağlamak (Bu ayda bebek ileri ve geri gitmeye başlar)
Mama sandalyesine oturtup kendine oyun oynamasını sağlayacak ilgi çekici oyuncaklar vererek tek başına oyun oynamasına fırsat vermek
Dışarı çıkmak, etrafı tanıtmak
6. AY
Bebeği karın üstü yatırarak emeklemesi için yanınıza çağırma
Çok dolu olmayan biberonu tutmasına yardımcı olmak
Birlikte kitap okumak (özellikle kalın sayfalı kitaplar tercih edilerek sayfaları birlikte açmaya çalışabilir, parmak kaslarının gelişimine yardımcı olunabilir)
BİRKAÇ OYUN MALZEMESİ ☺
GÖRSELLERİN KAYNAKÇASI
https://pin.it/3lJZ38i adresinden erişildi.
https://pin.it/67wCUl0 adresinden erişildi.
https://pin.it/2bDZdPv adresinden erişildi.
https://pin.it/3VWHMIG adresinden erişildi.
https://pin.it/21OAOBR adresinden erişildi.
Merve AKBABA
Psikolojik Danışman
