Neye odaklanırsan onu daha fazla görürsün ilkesinden yola çıkan çözüm odaklı kısa süreli danışma yaklaşımı problemler yerine çözüme odaklanması, birkaç görüşmede problemlerin çözümüne yardımcı olmasından dolayı umut veren bir yaklaşımdır. Bu yaklaşımın temel amacı, danışanın “sorun üzerinde konuşmak” yerine “çözüm üzerinde konuşmak” yöntemini uygulamasına yardımcı olmaktır (Ünal, 2020). Bunu kolaylaştırmak için bir dizi tekniğin geliştirildiği görülmektedir. Bu teknikler şöyle sıralanabilir: 1) geleceği okuma tekniği (the crystal bail technique), 2) ilk oturum görevini formüle etme (the formula first-session task), 3) iltifat etme (givmg compliments) 4) ev ödevi (homework) 5) derecelendirme soruları (scaling questions) 6) mucize soru (the miracle question). (Doğan, 1999).
- Geleceği Okuma Tekniği (The Crystal Bail Technique): Danışanın kendisini artık sorununun olmayacağı gelecekteki bir durum içinde düşünmesi için düzenlenmiştir (Murdock, 2016). Bu teknik sayesinde danışan sorunu çözüldüğünde yaşamının nasıl olacağına ilişkin fikir sahibi olur. Bu amaçla ilk görüşmede genellikle şu soru sorulur: “Sorun çözüldüğünde sen ve diğer kişiler için durum nasıl olacak?”
- İlk Oturum Görevini Formüle Etme (The Formula First-Session Task): Şikâyetleri pek açık ve seçik olmayan danışanlar için düzenlenmiştir. Bu teknik, danışanın her durumda gelecek için olumlu beklentiler kurmasına ve amacını netleştirmesine yardımcı olmaktadır. Danışana genellikle birinci görüşmenin sonunda şu yönerge verilir: “Bugün buradan ayrıldıktan sonra gelecek hafta boyunca devam ettirmek istediğin eylemlere ilişkin gözlemde bulun.” (Doğan, 1999).
- İltifat Etme (Giving Compliments): İltifat, danışanın başarılarını ve güçlü yönlerini onaylamak demektir. İltifatın birkaç türü bulunmaktadır. Doğrudan iltifat, terapistin danışanın cevabını olumlu değerlendirmesi ya da olumlu tepki vermesidir, örneğin, “Onu düşünmüş olduğun için çok zeki olmalısın!” Dolaylı iltifat ise danışan hakkında olumlu bazı şeyler ima eden bir sorudur. Örneğin, “Ev halkının bu denli rahat olmasını nasıl sağlayabildin?” Son olarak danışan bizzat kendisine öz-iltifatta bulunabilir: “Okula devam ettiğim için bazı çalışmalar da yapmam gerektiğine karar verdim.” (Doğan, 1999).
- Ev Ödevi (Homework): Halihazırda işleyen çözüm yolunu daha çok uygulamaya ilişkin basit bir iştir. Genellikle iki türlü ev ödevi vardır. Birisi, işleyen çözüm yollarına daha çok başvurarak sürdürmektir. Diğeri ise işlemeyen çözüm yolları olduğunda bazı farklı şeyleri denemektir. Bu bağlamda ev ödevi mantıklı ve makul olmalı; aynı zamanda danışan için bir anlam ifade etmelidir. Bu teknikler, süreci kısa tutmak ve danışanı yaşantılarının olumsuz yönleri üzerinde yoğunlaşmaktan uzaklaştırmak için olabildiğince en kısa sürede devreye sokulur.
- Derecelendirme Soruları (Scaling Questions): Danışandan 0’dan (en düşük) 10’a kadar bir ölçek üzerinde ya bir sorunu ya da bir çözümü değerlendirmesi istenir. Derecelendirme soruları danışanın bireysel görüşünü, diğer insanlara ilişkin görüşünü ve başkalarının kendi görüşünden etkilenip etkilenmediğini tartışmak için kullanılır (Sklare, 2015). Derecelendirme soruları danışanın değişmeyi ya hep ya da hiç şeklinde bir olgu olarak değil bir dizi küçük adım olarak algılamasını sağlar. Bu sorular, danışanın terapi sürecindeki gelişimini değerlendirmek için de kullanılmaktadır. Sorun derecelendirme sorusu genellikle şöyle sorulmaktadır: “0-l0’luk bir ölçek üzerinde, 0 senin için en kötü olan bir zamana karşılık gelirken 10 sorununun hiç olmadığı bir zamana karşılık gelmektedir. Bugün ölçeğin hangi noktasındasın?”. “Bu hafta sizi iki puan daha yukarı çıkarmayı sağlamaya yönelik olarak yapabilecekleriniz neler olabilir?” (Murdock, 2016).
- Mucize Soru (The Miracle Question): Bu teknik, danışanın gelecekteki çözümler üzerinde odaklanması ve amaçlarını netleştirmesi için kullanılır. Mucize soru genellikle şöyle sorulur: “Bu akşam uyuduğunda bir mucizenin gerçekleşeceğini ve bugün buraya getirdiğin sorunların çözüldüğünü varsay. Fakat uyuduğun için yarın uyanıncaya kadar bu mucizenin gerçekleştiğini fark edemezsin. Yarın mucizenin gerçekleştiğini ve sorunun çözüldüğünü belirten ne gibi bir farklılık olacak?” Danışanın hayal ettiği değişmeleri olabildiğince ayrıntılı bir şekilde betimlemesinin yararlı olacağını ileri sürmektedir. İlk iş, danışanın mucizesinin gerçekleşebileceğine ilişkin olasılığı görebilmesi için bu bilgiyi ortaya çıkarmaktır. İkinci iş ise mucizelere götüren davranışları sergilemesi için hangi adımları atabileceği konusunda danışana yardımcı olmaktır (Sklare, 2015).
Çözüm-odaklı model kuramsal olarak geçmişle şimdiki an veya sorunla çözüm arasında nedensel bir ilişkiyi kabul etmediği için şimdi ve gelecek üzerinde odaklanmaktadır. Uzak gelecekten çok, yakın gelecek üzerinde odaklanması, işlemeyen çözümlerden çok işleyen çözümler üzerinde durması ve en önemlisi sorundan çok çözüm üzerinde vurgu yapması, terapistin klinik yönelimine bakılmaksızın gerek psikolojik danışma gerekse psikoterapi için önemli bir çekiciliğe sahiptir (Doğan, 1999). Danışma başladıktan hemen sonra etkileri gözlenebildiği için, danışan davranış değiştirmek için yüksek düzeyde güdülenmektedir. Modelin uzun süreli alkol sorunları, evlilik sorunları, cinsel istismar, depresyon, psikiyatrik bozukluklar ve okul sorunlarına sahip danışanlarda başarılı bir şekilde uygulanabildiği ileri sürülmektedir (Doğan, 1999).
Kaynakça
- Doğan, S. (1999). Çözüm odaklı kısa süreli terapi: Kuramsal bir inceleme. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2 (12), 28-38. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tpdrd/issue/21432/229636
- Murdock, N. L. (2016). Psikolojik danışma ve psikoterapi kuramları (F. Akkoyun, Çev.). Ankara: Nobel.
- Sklare, G.B. (2015). Çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danışma (D.M. Siyez Çev.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık
- Ünal, M. (2020). Çözüm odaklı psikolojik danışma yaklaşımına dayalı grupla psikolojik danışmanın ruminasyon ve öğrenilmiş çaresizlik üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
Görsel Kaynakça
- https://www.uplifers.com/cozum-odakli-terapi-buyuk-degisimlere-giden-yol-kucuk-degisimlerden-gecer/
- https://www.kimpsikoloji.com/cozum-odakly-terapi-nedir-1111/
Sümeyye Nur KANDEMİR
Psikolojik Danışman
