“Güneşin ve ölümün yüzüne doğrudan bakamazsınız.”
Irvin YALOM
Güneş, içinde bulunduğu sistemin merkezinde yer alan ve dünya üzerinde ki hayatın var olmasını sağlayan bir yıldızdır. Onu çıplak gözle gözlemek ve ona yaklaşabilmek oldukça güçtür. Sürmüş olduğumuz yaşamın merkezinde de güneşe benzer bazı özelliklere sahip olan ‘ölüm’ olgusu yer almaktadır. Öyle ki ölüme yaklaşmak ve onu en açık haliyle anlamaya çalışmak da oldukça güçtür.
Psikoloji biliminde varoluşçu yaklaşım, merkezine ölüm olgusunu yerleştirmiştir. Yaşama ve yaşamın bireyde ne anlam ifade ettiğine vurgu yapan varoluşçu yaklaşım ölümü yaşamın vazgeçilmez bir gerçeği olarak nitelendirmektedir (Karahan ve Sardoğan, 2012).
Varoluşçu yaklaşım ölüm kavramına vurgu yaptığı için insanlar üzerinde olumsuz bir çağrışıma sebep olsa da bu yaklaşımın felsefesi yaşam ve yaşamın anlamı üzerinedir. İnsanların öncelik vermesi gereken konular yaşamda anlam bulmak, hedefler edinmek ve değerler sistemi oluşturmaktır (Karahan ve Sardoğan, 2012). Bireyin yaşamına dair seçeceği yollar ve oluşturacağı değerler sistemi onun özgür olarak yapacağı seçimler sonucunda belirlenecektir. Yaşamın anlamını bulma çabası bireyin kendi sorumluluğundadır. Bu çaba ancak onun özgür olması ile sürdürülecektir.
Yaşamın anlamını bulma konusundaki özgürlük ise bireyin başını döndüren bir olgudur. (Yazgan-İnanç ve Yerlikaya, 2015). Baş döndürücü olan özgürce anlam arayışı hoş olabildiği gibi bireye ciddi sıkıntılar da yaşatabilmektedir. Anlam arayış çabası beraberinde kaygıyı da getireceği için bu çabaların sağlıklı şekilde sürdürülmesi önem arz etmektedir.
Rollo May (1958), var olmanın anlamını bulabilmek için ‘var olmama’ (yok olma) kavramını anlayabilmenin gerekliliğine vurgu yapmaktadır. Çünkü yok olma yani ölüm bu yaşamın önemli bir gerçeğidir. Hiç kimse bu gerçekten kaçamamakta ve herkesin onunla bir şekilde yüzleşmesi gerekmektedir. İnsanlar ne kadar ölüm olasılığı ile yüzleşirse yaşam da o kadar anlamlı hale gelecektir (Akt., Yazgan-İnanç ve Yerlikaya, 2015). Çünkü yaşamının sonlanacağının farkına varan insan harekete geçecek ve elinden gelenin en iyisini yapmaya çalışacaktır. Zamanın sınırsız olmadığını bilen insan verimli olarak yaşamı için bir anlam bulabilmektedir (Karahan ve Sardoğan, 2012).
Varoluşçu yaklaşıma göre bir psikolojik danışma sürecinde de önemli olan varoluşçu felsefenin danışanlara aktarılmasıdır. Bu nedenle müdahale yöntemleri de insan varlığının felsefesi üzerine odaklanmıştır (Corey, 2015).
Varoluşçu psikolojik danışma yaklaşımını benimseyen bir psikolojik danışman süreçte diğer yaklaşımlardan da gelen teknikler arasından istediğini seçebilir. Bu seçimi ise kendi kişisel tarzını, danışanın ihtiyaçlarını ve hangi tekniğin uygulanmasına hazır olduğunu temel alarak yapmalıdır. Psikolojik danışman unutmamalıdır ki kullanılan teknikten öte kurulmuş olan terapötik ilişkinin niteliği çok daha önemlidir. Müdahale tekniği uygulamak yerine danışanın sübjektif gerçeğini anlamak ve ortaya çıkarmak tercih edilmelidir (Corey, 2015).
Varoluşçu felsefenin temelinde yaşam, yaşamın anlamı ve ölüm gerçeği gibi kavramlar yer aldığı için danışma sürecinde bu kavramlar üzerine çalışılması gerekmektedir. Amaç danışanın ölüme, dolayısıyla yaşama dair farkındalığını artırmaktır. Bu amaç kapsamında kullanılacak tekniklerden biri ‘varoluşçu şok terapi tekniği’dir. Bir diğer teknik olan ‘fantezi tekniği’ kullanılarak da danışanın yaşamına dair anlam arayış çabaları desteklenmektedir. Yaşamın ve anlamının farkına varan bireyler sorumlulukları kendi üstlerine almak şartıyla özgürce hareket etmeye ve daha sağlıklı bir yaşam sürmeye başlayacaklardır.
KAYNAKÇA
Corey, G. (2015). Psikolojik Danışma Kuram ve Uygulamaları. (T. Ergene, Çev.). Ankara: Mentis Yayıncılık. (Orijinal eser 2009 yılında basılmıştır.)
Karahan, T. F. ve Sardoğan, M. E. (2012). Psikolojik Danışma ve Psikoterapide Kuramlar. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Yazgan-İnanç, B. ve Yerlikaya, E. E. (2015). Kişilik Kuramları. Ankara: Pegem Akademi.
GÖRSEL KAYNAKÇA
https://www.kimpsikoloji.com/insancil-varoluscu-psikoterapi-egitimi/ adresinden erişildi.
https://www.istepsikolog.com/varoluscu-psikoterapi/ adresinden erişildi.
Emrah BİNGÜL
Psikolojik Danışman
