İlişkilerde bağlanma hakkında neler düşünüyorsunuz? Partnerinize karşı gerçekten bağlı mısınız? Birçok insandan şu cümleleri duymuşsunuzdur: Seviyorum ama bağlanmaktan korkuyorum, ben asla birine bağlanamam, bana göre bağlanmak diye bir şey yok vb. Acaba bağlanma gerçekten yok mu yoksa bağlanma var ama sizin bağlanma stiliniz mi farklı? Hadi gelin hep birlikte inceleyim.
İlk olarak Bowlby’nin 1950’li yıllarda ortaya koyduğu bağlanma kuramını inceleyecek olursak bağlanma, anne ya da bakım veren ile çocuk arasında kurulan bağdır. Kurulan bu bağ sayesinde çocuklar ihtiyaçlarını karşılayabilir, yakınlık ilişki kurar, kendilerini güvende hisseder ve güvenle birlikte rahatlama gerçekleşir. Bowlby (1950) bağlanma stillerini kendi içinde ayırmıştır: Güvenli, kaygılı ve kaçınan. Güvenli bağlanan çocukların anneleri ile olumlu ilişki içerisinde oldukları, annelerinin ihtiyaçlarını zamanında karşıladıkları gözlenmiştir. Kaygılı bağlanan çocuklarda ise annenin çocuğun ihtiyaçlarına tutarsız tepki verdikleri, kimi zaman ihtiyaçlarını karşılamadıkları gözlemlenmiş. Aynı zamanda bu çocuklar anneleri ortamdan uzaklaştığında büyük bir kaygı, kızgınlık duyarlar, başkaları ile iletişimi reddettikleri ve annesi döndüğünde ise sakinleşmelerinin zor olduğu gözlemlenmiştir. Kaçınan bağlanan çocuklarda ise çocuk anneden ayrıldığında ve anne döndüğünde tepkisiz kalmaktadır. Bu çocukların anneleri incelendiğinde ise çocuk ile soğuk ve mesafeli ilişkiler kurduğu gözlemlenmiştir (Bowbly, 1950; Akt., Sümer ve Güngör, 1999).
Hazan ve Shaver(1987)’da bu doğrultuda yetişkin bağlanma kuramını ortaya koymuştur ve bu kuramı şöyle tanımlamaktadırlar. Çocukluğumuzda gerçekleştirdiğimiz bağlanma stillerinin yetişkinlikte de devam ettiği sadece şekil değiştirdiği gözlemlenmiştir. Artık bağlanma nesnesi anne değil bir başkasıdır. Yetişkin bağlanma kuramı da kendi içerisinde üçe ayrılır: güvenli, kaygılı-kararsız ve kaygılı kaçınan. Güvenli bağlanan bireylerin özgüvenleri yüksektir, girişken bir yapıları vardır ve ilişki kurmakta sorun yaşamazlar. Kaygılı-kararsız bağlanan bireylerin ise özgüvenleri düşüktür, reddedilme ve terk edilme korkusu yaşarlar. Kaygılı-kaçınan bireyler ise yakın ilişkiler kurmaktan kaçınırlar ve kendilerini açmaktan hoşlanmazlar (Hazan ve Shaver, 1987; Akt., Sümer ve Güngör, 1999).
Peki bağlanma stiliniz hep bu şekilde mi kalır? Yani çocuklukta bakım veren kişi ile aranızda kurulan bağ kaderiniz mi? Son zamanlarda yapılan araştırmalar aslında bu durumun kaderimiz olmadığını ve bağlanma stilimizin değişebileceğini söylüyor. 70 heteroseksüel katılımcı ile yapılan bir araştırmada ilk olarak katılımcılara ilişkileri hakkında anket doldurtulduktan sonra çiftlerin yarısına yakınlıklarını arttırcı aktiviteler sunulmuştur. Partnerlere birbirleri ile ilgili sorular sorulmuştur (hatırladığın en utanç verici an nedir? vb.). Diğer yarısına ise daha az kişisel sorular sorulmuş ve bireysel etkinlikler yapılması sağlanmıştır. Araştırmanın sonunda kaçınmacı bağlananların daha olumlu düşünmeye başladıkları görülmüştür. Üstelik bunun için birlikte zaman geçirmeleri de gerekmiyor. Süreç sonunda deneye katılanların günlükleri okunduğunda partnerleri hakkındaki güzel anıları içeren ve en ufak paylaşımları bile hatırlamaları sonucu kaçınmacı bağlanan insanların süreç içerisinde daha olumlu baktığı ve kaygılarının azaldığı gözlenmiştir (Stanton, Campbell ve Pink, 2017).
Sonuç olarak ilişkilerde bağlanma vardır ancak bu bağlanmanın türü kişilerin geçmiş yaşamlarına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Bağlanma stillerinin oluşumunda ise bebeklik döneminde bakım verenle bebek arasındaki ilişki önemlidir. Bunun yanı sıra çeşitli yaşantılar sonucu insanların bağlanma stili değişebilir ve ilişkilere karşı daha olumlu bir bakış açısı geliştirebilirler.
KAYNAKÇA
Sümer, N. ve Güngör, D. (1999). Yetişkin bağlanma stilleri ölçeklerinin Türk örneklemi üzerinde psikometrik değerlendirmesi ve kültürlerarası bir karşılaştırma. Türk Psikoloji Dergisi, 14(43), 71-106.
Stanton, S. C., Campbell, L. ve Pink, J. C. (2017). Benefits of positive relationship experiences for avoidantly attached individuals. Journal of personality and social psychology, 113(4), 568.
Görseller:
http://www.hulyamacit.com/ba-lanma-kuram-n-n-g-zden-ge-irilmesi.html
https://www.armente.com/baglanma-teorisi-gelisim/.
Sultan Yaşar
Aday Psikolojik Danışman / Ege Üniversitesi
