Sosyal kaygı, dünyada en sık görülen üçüncü mental problemdir(Bano, Ahmad ve Ali, 2012). Sosyal kaygı, sosyal ortamlarda küçük düşme korkusu ve bundan dolayı sosyal etkileşimden kaçınma halidir(Bano, Ahmad ve Ali, 2012, Iancu, Bodner ve Ben-Zion, 2014). Başkaları tarafından kötü değerlendirilme korkusu, topluluk içeren sunum, yarışma gibi aktivitelerde performans endişesi, yeni insanlarla tanışma korkusu, bir şey yiyip içerken izlenme korkusu sosyal kaygı belirtilerinden bazılarıdır(Erözkan, 2011, Seema ve Venkatesh-Kumar, 2017). Bu korkular ilerlerse kişiyi bu durumlardan ve her türlü sosyal etkileşimden kaçınmaya sevk edebilir. Şimdiye kadar birçok araştırma sosyal kaygının öz saygı seviyesi ile güçlü ilişki içinde olduğunu göstermiştir.
Öz saygı kişinin kendini değerlendirme şeklidir. Öz saygı, çocuklukta aile takdirine bağlı gelişir. Ergenlikte ise; akranlar tarafından kabul görme, öz değerin belirlenmesinde önemli rol oynar. 12 ve 18 yaş arasında öz saygı, başkalarının kişi hakkındaki olumlu ve olumsuz değerlendirmelerine dayanır(Bano, Ahmad ve Ali, 2012). Çocuklukta ve ergenlikte gelişen öz saygı, ileriki dönemlerde kaygıyı önlemek ve azaltmak adına koruyucu rol oynar(Bos, Muris, Mulkens ve Schaalma, 2006).
Açık ve gizli olmak üzere iki çeşit öz saygı vardır. Açık öz saygı, kişinin kendini tanımlama durumu iken; gizli öz saygı kişinin otomatik düşünceleridir(Bos ve ark. 2006). Bu düşünceler bilişsel şemalar gibi istemsiz oluştuklarından dolayı bir kişinin açık ve gizli öz saygı seviyeleri birbirinden farklı olabilir. Bu uyuşmazlık farklı problemler doğurabilir. Örneğin narsizmin temel mekanizmaları arasında yüksek açık öz saygı fakat düşük gizli öz saygı vardır. Sosyal anksiyete hem açık hem de gizli öz saygı düşüklüğünü barındırır.(Jong, Sportel, Hullu ve Nauta, 2012).
Sosyal kaygıda, olumsuz değerlendirilme korkusu vardır ve beyin bu korkulan durumlarla ilgili negatif zihinsel görüntüler oluşturur.(Pictet, 2014). Yani öz saygı ve sosyal kaygının psikolojik, bilişsel, fizyolojik ve duygusal yönleri vardır(Kocovski ve Endler, 2000). Ayrıca kaygı ve depresyon yüksek oranda birbirlerine eşlik eder. (Jong ve ark., 2012). Düşük öz saygı ile beraber görülebilen yüksek öz eleştiri; sosyal fobi, majör depresyon, panik atak ve obsesif kompulsif bozukluk gibi patolojik problemlere yol açabilir(Iancu, Bodner ve Ben-Zion, 2014).
Birçok araştırmada sosyal kaygı ve öz saygının negatif korelasyon gösterdiği görülmüştür(Bano, Ahmad ve Ali, 2012)(Mustafa, Melonashi, Shkembi, Besimi ve Fanaj. 2015, Seema ve Venkatesh-Kumar, 2017, Iancu, Bodner ve Ben-Zion, 2014, Fathi-Ashtiani, Ejei, Khodapanahi ve Tarkhorani 2007). Bu durum, kişinin öz saygısı ne kadar düşükse, o kadar yüksek sosyal kaygı deneyimlendiği şeklinde açıklanabilir.
Şimdiye kadar yapılan araştırmada genel algı ve beklenti kadınların daha yüksek sosyal kaygıya sahip olduğu yönünde olsa da çoğunlukla bu farkı ortaya koyan anlamlı bir sonuç bulunamamıştır(Jong ve ark., 2012, Seema & Venkatesh-Kumar, 2017, Bano, Ahmad & Ali, 2012).
Öz saygı ve sosyal kaygı üzerine farklı yaş grupları ile birçok araştırma yapılmıştır. Bu kavramlar, hayatın her döneminde (çocukluk, ergenlik, genç yetişkinlik ve yetişkinlikte) önemli role sahiptir. Aynı zamanda öz saygı ve sosyal anksiyete; depresyon (Jong ve ark., 2013), öz yeterlilik ve öz eleştiri (Iancu, Bodner ve Ben-Zion, 2014), olumsuz değerlendirilme korkusu (Kocovski ve Endler, 2000), kaygı duyarlılığı ve kişiler arası duyarlılık (Erözkan, 2011) ve zihinsel görüntü oluşturma (Pictet, 2014) gibi kavramlarla yakın ilişki içindedir. Kaynaklar
Bano, N., Ahmad, Z. R., Ali, A. Z. (2012). Relationship of Self Esteem and Social Anxiety: A Comparetive Study Between Male and Female Adolescents, Pakistan Journal of Clinical Psychology, 11(2), 15-23.
Bos, A. E. R., Muris, P., Mulkens, S., Schaalma, H. P. (2006). Changing self-esteem in children and adolescents: A roadmap for future interventions. Netherlands Journal of Psychology, 62, 26-33.
Erözkan, A. (2011). Investigation of Social Anxiety with Regards to Anxiety Sensitivity, Self-Esteem, and Interpersonal Sensitivity, Elementary Education Online, 10(1), 338-347.
Fathi-Ashtiani, A., Ejei, J., Khodapanahi, M. K., Tarkhorani, H. (2007). Relationship Between Self-Concept, Self-esteem, Anxiety, Depression and Academic Achievement in Adolescents. Journal of Applied Sciences, 7, 995-1000. http://dx.doi.org/10.3923/jas.2007.995.1000
Ianchu, J., Bodner, E., Ben-Zion, I. Z. (2015). Self esteem, dependency, self efficacy and self criticism in social anxiety disorder, Comprehensive Psychiatry, 58, 165-171.
Jong, P. J., Sportel, B. E., Hullu, E., Nauta, M. H. (2012). Co-occurrence of social anxiety and depression symptoms in adolescence: differential links with implicit and explicit self-esteem?. Psychological Medicine, 42, 475-484. doi:10.1017/S0033291711001358
Kocovski, N. L., Endler, N. S. (2000). Social Anxiety, Self-Regulation, and Fear of Negative Evaluation, European Journal of Personality, 14, 347-358.
Mustafa, S., Melonashi, E., Shkembi, F., Besimi, K., Fanaj, N. (2015). Anxiety and self-esteem among university students: comparison between Albania and Kosovo, Procedia – Social and Behavioral Sciences, 205, 189 – 194.
Pictet, A. (2014). Looking on the bright side in social anxiety: the potential benefit of promoting positive mental imagery, Frontiers in Human Neuroscience. https://doi.org/10.3389/fnhum.2014.00043
Seema G. B., Venkatesh-Kumar G. (2017). Self-esteem and social anxiety in adolescent students, Indian Journal of Positive Psychology, 8(3), 435-438. http://www.iahrw.com/index.php/home/journal_detail/19#list
Görseller
https://wyomingwolfpackpress.com/1487/news-features/living-with-anxiety/
Feride Zeynep Sayın
Yeditepe Üniversitesi
Aday Psikolog
