NEDEN BU KADAR KAYGILANDIĞINI ANLAMIYORUZ!

Günümüzde çocuk değiştirme anlayışı, geleneksel çocuk yetiştirme yöntemlerinden daha farklı bir boyuta ulaşmıştır. 21. yüzyıl becerilerine sahip çocukların yetiştirilmesi gerektiğini savunan eğitimciler, ailelere de bu konuda çeşitli eğitimler veriyor, çocukların daha bağımsız, yaratıcı, girişken, araştırmacı ve kaygı durumlarına karşı problem çözme becerilerine sahip olan bireyler yetiştirilmesi gerektiğini belirtmektedirler. Bu noktada eğitimcilere önemli görevler düşse de, çocuğun ilk öğretmeni olan ailenin daha önemli görev ve sorumlulukları vardır. Kişiliğin oluşumunda en önemli rolü üstlenen ailenin, çocuğa olumlu yaşantılar sunması sağlıklı ve dengeli bir çocuğun gelişimini sağlayacaktır.

Çocuğun kişilik gelişimi sürecinde gerek ailenin gerekse çevrenin etkisiyle yaşadığı olumsuz olaylar çocuğun gelişiminde negatif sonuçlara yol açabilmektedir. Bu sonuçların en yaygınlarından biri çocuklarda kaygılı kişiliğin gelişimidir. Kaygılı çocuk, çabuk üzülen veya çabuk heyecanlanan, kendini ifade edememenin zorluğu ile gerginlik ve tedirginlik yaşayan, başkalarına bağımlı olan birey olarak tanımlanabilir (Kozacıoğlu, 1986; Akt. Aral ve Başar, 1998).

Çocuklarda görülen en sık kaygı çeşidi ayrılma kaygısı olmakla birlikte kaygı;  kardeş kaygısı, okul kaygısı, arkadaş edinememe kaygısı gibi şekillerde de ortaya çıkabilmektedir (Sims ve Owen, 1993; Akt. Alisinanoğlu ve Ulutaş, 2003). Kimi bilim insanlarına göre ilk kaygı anı doğum sırasında annenin rahminden alınan bebeği ayrılma kaygısı olarak tanımlarken; diğerleri genellikle anne-baba tutumlarıyla kaygı çeşitlerinin ortaya çıktığını belirtmektedirler (Geçtan, 1995; Akt. Alisinanoğlu ve Ulutaş, 2003).

Çocuklar yaşadıkları kaygı, korku ve sıkıntıları yetişkinlere aktarmakta zorlanabilirler, bu nedenle ailelerin dikkat etmesi gereken noktalar vardır. Çocuğun uyku düzeninin gittikçe bozulması, içine kapanık bir çocuk haline gelmesi, annesinin yanından bir anlık bile ayrılmak istememesi gibi durumlar çocuğun yaşadığı kaygıyı belirtme durumları olarak sayılabilir (Yörükoğlu, 1991).

Çocuklarda korku boyutunda kaygıların nedenleri, gelişimsel olarak farklılıklar göstermektedir. Yeni doğanda, ani yüksek sesler, engellenemeyen uyaranlar gibi durumlar kaygıya neden olurken; bir yaşındaki bebeklerde yabancılar, yeni durumlar ve nesneler, anne-baba veya bakım verenden ayrılma durumları kaygıya neden olabilir. Bununla birlikte 2-6 yaş arası çocuklarda genellikle hayvanlar, karanlıktan korkma ve çocuğun zihninde yarattığı hayali karakterler çocukların kaygı duymasına neden olabilmektedir. Okul çağı çocuğu ise genellikle fiziksel yaralanmalardan ve tehlikelerden, sevdiği birini kaybetmekten kaygı duyabilmektedir (Atkinson, 1999; Akt. Turan-Cebeci, 2009).

Kaygı durumlarına müdahale olarak ebeveynlerin dikkat etmesi gereken noktalar vardır. Bunlardan biri, çocuğun yaşadığı kaygının ciddiyetini kavramak ve ona saygı duymaktır. Çünkü yetişkinlerce kaygı oluşturmayan bir durum bir çocuk için kaygı sebebi olabilir, bu yüzden empati yapmak önemlidir. Bununla birlikte çocuğun kaygı düşüncesini öğrenmek ve onunla birlikte sağlıklı sohbetler gerçekleştirmek, o kaygıya duyulan ciddiyetin boyutunu azaltabilmektedir. Kaygı durumunu şiddetli düzeyde olduğu çocuklarda, bir uzmana danışılmalı ve uzmanla birlikte tedavi planı uygulanmalıdır. Çocuğun kaygısına neden olan zihnindeki hatalı düşünceleri bir uzman yardımı ile çözümlenecektir.

KAYNAKÇA

Alisinanoğlu, F. & Ulutaş, İ. (2003). Çocukların kaygı düzeyleri ile annelerinin kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 28 (128), 65-71.

Aral, N. & Başar, F. (1998). Çocukların kaygı düzeylerinin yaş, cinsiyet, sosyo-ekonomik düzey ve ailenin parçalanma durumuna göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 22 (110), 7-12.

Turan-Cebeci, S. C. (2009). Tam Aileye ve Tek Ebeveyne Sahip Ailelerden Gelen 7-12 Yaşları Arasındaki Çocukların Bağlanma Stilleri ve Kaygı Durumları Arasındaki İlişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.

Yörükoğlu, A. (1991). Çocuk Ruh Sağlığı. İstanbul: Özgür Yayın.

Görsel Kaynakça

https://www.heysigmund.com/dealing-with-anxiety-in-children-calm-anxious-brain/ adresinden erişilmiştir.

https://aleteia.org/2019/07/24/3-tips-for-helping-your-kids-face-back-to-school-anxiety/ adresinden erişilmiştir.

Ayşe Sena ÇELİK

Okul Öncesi Öğretmeni & Aday Psikolojik Danışman