Geri bildirim, günlük hayatımızda yer alan ve öğrenme süreci açısından önemli olan bir kavramdır. Basit haliyle geri bildirim, davranış hakkında bilgi vermedir (Wiggins, 2012). Geri bildirim sayesinde birey, davranışı hakkında bilgi alır ve amacına ulaşmak için gerekli düzenlemeleri yapabilir. Okulda performans ödevi alan bir öğrencinin performansına ilişkin takip etmesi gereken adımlar hakkında hiçbir geribildirim almadığını ele alalım. Böyle bir öğrencinin çalışmasının amacına ulaşmasını beklemek güçtür. Oysa geri bildirim alan bir öğrenci çalışmasını/çalışmalarını düzenleme fırsatı yakalayıp (varsa) eksikliklerini gidererek amacına ulaşabilir. Geri bildirim alan bireyin amacına ulaşma ihtimali, geri bildirimin verilmediği durumlara göre daha yüksek olur. Geri bildirim pozitif veya negatif olabilir. Geri bildirimin belli, açık ve uygun zamanda verilmesi öğrenci başarısına katkı sunar (APA, 2015). Üç kavramın önemi tek tek şu şekilde açıklanabilir: Geri bildirim belli ve özel şekilde verilmelidir çünkü geri bildirim verirken genel ifadeler kullanmak öğreneni amaca ulaştırmaktan uzaklaştırabilir. Geliştirilmesi gereken kısmı tam anlamıyla bilen bir kişinin gerekli düzenlemeleri yapıp amacına ulaşma ihtimali daha yüksektir. Geri bildirim verilirken açık bir dil kullanılması neyin ne olduğunun öğrenen tarafından tam olarak anlaşılmasını kolaylaştırıp öğrenenin amacına ulaşmasına olumlu yönde katkı sağlayabilir. Geri bildirimin zamanlaması önemlidir. Çünkü performanstan çok sonra verilen geri bildirimin etkisi buna bağlı olarak azalır. Performanstan kısa bir süre sonra geri bildirim verilmesi, geri bildirimin etkililiğini artırır. Zor sayılabilecek bir soruyu çözen öğrenciye söylenen ‘aferin’ geri bildirim değil övgüdür.
Geri bildirim denilince akla övgü gelmesine rağmen övgü geri bildirimden farklı bir kavramdır. Zor sayılabilecek bir soruyu çözen öğrenciye ‘derslerine gereken özeni gösterdiğini görüyorum, gösterdiğin emeğin karşılığı olarak bu soruyu adımları doğru bir şekilde takip edip çözdün’ demek, hem performansı getiren sürecin önemsenmesini sağlayacak hem de başarının devamlılığının neye bağlı olduğunun öğrenen tarafından fark edilmesini sağlayacaktır. Ya da çalışma kitabının 4. sorusunu yanlış yapan bir öğrenci düşünelim. Öğrenciye bu soruyu yanlış yapmışsın, yeteri kadar çalışmıyorsun. Kendine çeki düzen ver demek yerine, ‘‘Kavramları açıklamada daha yeterli cümleler kurabilirsin. Kavramlara yeniden çalışarak eksik olduğun noktaları kapatabilirsin.’’ demek hem yanlışın ne olduğunun anlaşılmasını sağlayacak hem de amaca götüren davranışın ne olabileceği konusunda yol göstererek öğrencinin öğrenme sürecinde aktif olarak yer alıp davranışlarını düzenlemesini sağlayacaktır. Geri bildirim öğretmenler tarafından öğrencilerin performansları hakkında bilgi sunmak amacıyla kullanıldığı gibi, psikolojik danışmada –özellikle grupla psikolojik danışmada- bireye/bireylere davranışları hakkında bilgilendirici mesajlar vermek amacıyla da kullanılır. Son olarak grupla psikolojik danışmada geri bildirimi ele alalım. Grup sürecinin başında direnç gösteren bir danışan, çalkantılı geçen geçiş aşamasından sonra eylem aşamasında kendini rahatlıkla açabilecek düzeye gelmiştir ancak danışan bütün bunların farkında olmadan geçirdiği gelişim sürecinin önemini fark etmezse grupla danışmanın etkililiğini de yeterince fark edemeyebilir. Oysa danışanın gelişim sürecine ilişkin ‘‘Geçen haftalarda kendinden daha az söz ederken her geçen hafta yaşantılarına ilişkin daha fazla paylaşımda bulunduğunu fark ediyorum. Mert’in grup içindeki gelişim süreci hakkında sen ne demek istersin Buse?’’ dediğimizde hem danışanın farkındalığını artırmış oluruz hem de gruptaki bir başka üyenin danışan hakkında geri bildirim vermesini sağlayarak geri bildirimin sadece lider-üye arasında verilen bir paylaşım süreci olarak anlaşılmasını da engellemiş oluruz. Geri bildirim sürecine katılan kişilerin sayısı arttıkça geri bildirimin çeşitliliği ve verimliliği aynı oranda artacaktır. Grup lideri, geri bildirim verirken kullandığı dile özen göstermelidir. Davranışlarıyla örnek olmalıdır. Geri bildirimin kişiye değil davranışa yönelik olmasına dikkat etmelidir. Psikolojik danışmanlar, aldıkları eğitim ve gerçekleştirdikleri danışma oturumlarında sahip oldukları deneyimlerin de katkısıyla, öğretmenlere etkili bir geri bildirim vermede yardımcı olabilirler. Okul psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri kapsamında yer alan müşavirlik hizmetleri çerçevesinde, okul psikolojik danışmanları, öğretmenlere geri bildirim konusu ile ilgili bilgiler sunabilirler. Öğretmenler, uzmanlardan aldıkları bilgiler aracılığıyla öğrencilerin akademik başarılarını artırabilir, sınıfta pozitif bir atmosferin sağlanmasına katkı sağlayabilirler. Performanslarının sonucu hakkında etkili geri bildirim alan öğrenciler, akademik performansları yüksek, motivasyonları ve öz güvenleri yüksek şekilde öğrenimlerine devam edebilirler. Eğitim kurumlarında geri bildirimin kullanımı ile ilgili örnek çalışmalar yapılabilir. Yapılan çalışmalar paylaşılarak etkili geri bildirim modelleri oluşturulabilir.
Yararlanılan Kaynaklar:
- Akkaya, M. (2017). A review on feedback in education. Unpublished article.
- American Psychological Association, Coalition for Psychology in Schools and Education. (2015). Top 20 principles from psychology for preK–12 teaching and learning. Retrieved from http://www.apa.org/ed/schools/teaching- learning/top-twenty-principles.aspx
- Wiggins, G. (2012). Seven keys to effective feedback. 2012, 70(1), 11-6.
Görsel Kaynakça:
1- http://www.freepngimg.com/download/feedback/5-2-feedback-png-image.png
2- https://www.brainyquote.com/photos_tr/en/b/billgates/626252/billgates1.jpg
Mücahit AKKAYA
Psikolojik Danışman / Doktorant
