Teknolojik gelişmeler ve bu gelişmelere kolay erişilebilirlik, kişiler arası ilişkileri şekillendirmekte, aile ve toplum yapısına etki etmektedir. Geçmişten günümüze farklılaşan bu gelişmeler anne-baba tutumlarını da değiştirmiştir (Çetinkaya ve Sütçü, 2016). Dijital teknoloji ile büyüyen çocuklarını gören ebeveynler bazı kaygılar yaşamaktadırlar. Hatta çocuğunun bağımlı olduğunu düşünen ebeveynler onlara nasıl yaklaşacağını, neler yapması gerektiğini bazen bilememektedirler. Anne-babaların bu şekilde kaygılanmaları çok normal. Çünkü internet ve teknolojiye bağımlı olan bir çocukta ciddi olumsuz etkiler söz konusudur. Bunlar:
– Yalnızca birkaç dakika diyerek saatler harcamak ve harcanan zaman konusunda çevresindekilere yalan söylemek
– Uzun süren bilgisayar kullanımından dolayı fiziksel ve psikolojik şikâyetlerin başlaması
– İnsanlarla internet üzerinden konuşmayı tercih etmek ve bu yüzden arkadaş ilişkilerinin bozulması
– Yeme ve uyku bozuklukları
– Akademik başarıda düşüklük
– Kişisel, aile ve arkadaş ilişkilerinde sorunlar yaşama vb. (TBM, 2017).
Peki, çocuğunun teknolojik araçlara, oyuna veya internete bağımlı olduğunu düşünen anne-babalar ne yapabilirler?
– Öncelikle ebeveynler çocuğunun neye maruz kaldığını bilmeli, en az çocukları kadar teknoloji kullanımı hakkında bilgi sahibi olabilirler. Teknoloji bağımlılığının ne olduğunu, bir bireyin hangi durumlarda bağımlı olabileceğini, bağımlılığın doğurabileceği sonuçları bilmeleri faydalı olacaktır.
– Bilgisayar, internet ve oyunlar hakkında bilgi sahibi olunmalıdır. Çocuklarının hangi yaşta bunlarla tanışması gerektiğini ve hangi programların, uygulamaların ve oyunların çocuğunun gelişimine ve düzeyine uygun olduğu araştırılabilir ve ona göre davranılabilir ( Tarı-Cömert ve Kayıran, 2010).
– Ailelerin, teknoloji kullanımı konusunda kısıtlayıcı bir tavır takınmadan önce çocuğunu bağımlılığa iten sebepleri araştırıp öğrenmesi ve çocuğuyla olumlu bir iletişim içerisinde olması önemlidir. Çocuk, ilgi alanları veya kaygı ve sorunları hakkında anne-babasıyla rahatlıkla konuşabilmesi için teşvik edilebilir.
– Çocuk ve ergenlerin internete giriş ve çıkış saatleri için bir takip çizelgesi oluşturulabilir ve bu kurallara uymaları sağlanılabilir. Ödevleri için bilgisayarla çok zaman geçirmek zorunda kalan çocuğa, belli aralıklarla mola vermesi ve kol, bacak, boyun ve belini belli hareketlerle dinlendirmesi gerektiği öğretilmesi önemlidir. Yapabileceği tek aktivitesinin bilgisayar ve internet olmadığı gösterilerek arkadaşlarına ve sosyal ortamlara( sinema, tiyatro, kütüphane, sportif faaliyetler gibi) da zaman ayırması için özendirilmelidir. Bilgisayar, internet ve oyunların dışında da hobiler edinmeleri ve kitap okuma alışkanlığı edinmeleri için teşvik edilebilirler (Cengizhan, 2005).
– Aileler çocukların oynadıkları bilgisayar oyunları hakkında bilgi sahibi olup oynanan oyunların üstün ve eksik yönleri çocukla birlikte tartışabilir. Anne-babalar teknolojiyi veya bilgisayar oyunlarını çocuğun yaramazlık yapmaması, kendisine engel olmaması veya onları oyalamak adına bir araç olarak kullanmaması da önemlidir. Hatta çocuğuna zaman ayırıp, onunla bu bilgisayar oyunlarını kontrollü bir şekilde oynayabilir (Tarı-Cömert ve Kayıran, 2010).
– Çocuklarının hangi siteye girdiklerini, ne tarz oyunlar oynadıklarını takip etmeli, pornografik, şiddet içerikli veya kumar oynanan sitelere girdiğini tespit ettiklerinde çocuk veya ergen azarlanmamalı ve cezalandırılmamalı, bu sitelerin kendisine ne gibi zararlar vereceği, karşılaşılabilecek risklerin neler olduğu karşılıklı konuşularak çocuğa öğretilmelidir (Tarı-Cömert ve Kayıran, 2010).
– Hem yetişkinlerin hem de çocukların internetin zararlarından korunabilmeleri için pek çok yöntem vardır. Bu yöntemlerden biri de Güvenli İnternet Hizmeti’dir. Bu hizmet, internetin güvenli kullanımına yönelik şikâyet ve isteklerin artması sonucu ortaya çıkmıştır. Çocuk ve Aile Profili olmak üzere iki profil de hizmet sunmaktadır ve ücretsizdir. Profiller ailelere önleyici ve koruyucu pek çok konuda alternatifler sunmaktadır. Bireyleri pornografik siteler, uyuşturucu madde ticareti ve reklamı yapan siteler, şiddet içerikli ve terör propagandası yapan siteler gibi yıkıcı ve olumsuz içerikli sitelerden korunmayı hedeflediği gibi teknolojik cihazları zararlı yazılımlardan da koruyabilmektedir. Güvenli İnternet Hizmetini talep eden ailelerin abone oldukları internet şirketlerine bu hizmeti almak istediklerini arayarak ya da SMS atarak bildirmeleri yeterlidir (internet.btk.gov.tr).
KAYNAKÇA
1- Cengizhan . (2005). Öğrencilerin bilgisayar ve internet kullanımında yeni bir boyut:’İnternet bağımlılığı, M.Ü. Atatürk eğitim fakültesi eğitim bilimleri dergisi, 22, 83-98.
2- Çetinkaya L. ve Sütçü S. S. (2016). Çocukların gözüyle ebeveynlerinin bilişim teknolojileri kullanımlarına yönelik kısıtlamaları ve nedenleri. Turkish online journal of qualitative ınquiryTOJQI). 7(1), Ocak 2016: 79-116 ,DOI: 10.17569/tojqi.58102.
3- Güvenli İnternet Hizmeti (2019, Haziran). Erişim adresi http://internet.btk.gov.tr/guvenli-internet-hizmeti-detay-64.html
4- Tarı-Cömert I. ve Kayıran S.M. (2010). Çocuk ve ergenler internet kullanımı. Çocuk dergisi,0(4):166-170, 2010,doi:10.5222/j.child.2010.166
5- Türkiye Bağımlılıkla Mücadele Eğitim Programını (2017). Teknoloji bağımlılığı. Erişim adresi: http://tbm.org.tr/
GÖRSEL KAYNAKÇA
- https://www.cybermagonline.com/siber-zorba-olma-farkinavar
- https://www.vodafone.com.tr/Internet/Guvenli-Internet.php
Gülsüm YILMAZ
Psikolojik Danışman
