Pek çok ebeveyn çocuğunun bazı davranışlarının azalmasını bazılarının ise artmasını ister. Ebeveynlerin çocuklarında artmasını istedikleri davranışların başında ise çocuğun kitap okuma alışkanlığı gelir. Çocuğunun kitap okumamasından şikayet eden ve çocuğunun kitap okuma davranışının artmasını isteyen pek çok ebeveyn buna örnek verilebilir. Peki söz konusu ebeveynlerin çocukları neden kitap okumamaktadır ve ne olursa kitap okumaya başlayacaklardır? Neden sorusuna tek bir cevap vermenin zor olmasının yanında nasıl sorusuna verilebilecek cevaplar vardır. Çocukların ne olursa kitap okuyacakları sorusuna verilebilecek cevaplardan biri “Model alma yoluyla.” olacaktır.
Model alma temelini sosyal öğrenme kuramından alır. Bandura’nın geliştirdiği bu kurama göre bir modelin davranışının bir diğer kişi tarafından yeniden sergilenmesi söz konusudur. Burada model olan kişinin davranışı, yeniden sergilenmek için bir belirleyici olarak hizmet eder. İnsanlar davranışlarını uygun sosyal modellere göre şekillendirirler (Bandura ve Walters, 1959). Sosyal öğrenme kuramına göre model almada sosyal ve bilişsel etkenler davranış üzerinde belirleyici role sahiptir. Kişinin belli bir davranışı öğrenmesi için o davranışı gözlemlemesi ve zihnine kaydetmesi gerekmektedir. Bu şartlar gerçekleştiğinde kişi davranışı sergileyebilir. Bir davranışın model alma yoluyla öğrenilmesi için o davranışın işlevsel olması şart değildir. İşlevsel olmayan bir davranış da model alınarak öğrenilebilir (Bandura, 1969).
Model almaya verilecek basit bir örnek ablasının kendi masasını her gün düzenlediğini gören küçük kardeşin de kendi masasını düzenlemeye başlamasıdır. Küçük çocuk, bu davranışı ablasından görerek öğrenmiş, model almış ve o da masasını düzenlemeye başlamıştır. Çocuğunun kitap okumadığından yakınan ebeveynler için de örnek durumlar mevcuttur. Anne ve babanın işten yorgun şekilde eve döndüğü, yemeklerini yedikten sonra televizyonun başına geçtiği ve tüm akşamı bu şekilde geçirdiği akşamlar çoktur. Peki ülkemizde kaç evde günün boş saatlerinde örneğin akşamları özel olarak zaman ayırılarak kitap okunmaktadır? Ebeveynler çocuklarının kitap okumasını, kitap okuma alışkanlığı edinmesini ve kitap dostu birer birey olarak yetişmesini istiyorlarsa yapmaları gereken şeylerin başında kitap okumak gelmektedir. Teknolojinin hızla geliştiği ve çocukların ekran maruziyeti sürelerinin giderek uzadığı bu çağda ebeveynlerin çocukları için yapması gereken televizyon izlemek ya da saatlerinin çocuğu sosyal medyada geçirmek değildir. Ebeveynler bu şekilde davrandığında çocuğun da ısrarla tablette oyun oynamak istemesi ya da televizyon başında saatlerini harcama konusunda ısrarcı olması kaçınılmaz olacaktır. Günde belirli bir zamanı ailecek kitap okumaya ayırmak çocuğa bir okur olarak model olmak için oldukça yarar sağlayacaktır.
Kaynaklar
Bandura, A. (1969). Social Learning Theory of Identificatory Process from Handbook of Socialization Theory and Research, 213-257.
Bandura, A. ve Walters, R.H. (1959). Adolescent Aggression. New York: Ronald.
Büşra TUNÇ
Psikolojik Danışman
