Değişen yaşam koşulları, artan ihtiyaçlar, yaşanan ekonomik zorluklar, kariyer sahibi olma ve daha iyi şartlarda yaşam sürme isteği gibi ihtiyaçlar kadınları iş hayatına itmiştir. Kadının çalışması, hele ki çocuklu bir kadınsa, bu durum beraberinde bazı zorlukları da getirmiştir. Bu zorluklar; annenin çalıştığı saatlerde çocuğun bakımı, işten yorgun ve gergin gelen annenin çocuğuna ayırdığı vaktin süresi ve kalitesi, anne-çocuk arasındaki iletişim, çocuğuyla yeteri kadar ilgilenemediğini düşünen annenin suçluluk duyması gibi durumlarda kendini göstermektedir (Utaş-Akhan ve Batmaz, 2011).
Peki “ annenin çalışması çocuğu nasıl etkiler?” diye soracak olursak öncelikle şunu ifade etmekte fayda var; araştırmalar bebeğin duygusal benliğinin olduğunu ve gebeliğin son aylarından itibaren duyduklarını hele ki hissettiklerini kaydettiğini göstermektedir. Yani çocuk sevilip sevilmediğini, istenen çocuk olup olmadığını kaydeder. Anne ile bebek arasında kurulan duygusal bağı kaydeden çocuk, anneye ihtiyaç duyar, onu “ güvenli limanı” olarak görür. Bu yüzden uzmanlar doğumdan sonraki birkaç yılın özellikle de ilk 4 yılın çok önemli olduğunu vurgulamaktadırlar. Annenin çocuğuna gösterdiği ilginin, sevginin, onun ihtiyaçlarını anında karşılamasının, ona sarılmasının, onunla oyun oynamasının çocuğun kişilik gelişimi açısından çok önemli olduğunu belirtmişlerdir. Çalışan annelerde, annesinden uzaklaşan çocuk “ güvenli limanı”nı kaybetmiş hisseder ve kendisini tehlike altına zanneder. (Tarhan, 2000). Bu durum da çocuğun benliği ve kişiliği üzerinde olumsuz etkilere sebep olabilir. Bu yüzden ilk 4 yıl anne, çocuğuyla sağlıklı bir iletişim içerisinde olup sağlıklı bir bağ kurabilmelidir. Özellikle çocuğun temel ihtiyaçlarını anında karşılayabilmelidir.
Kısaca çocuğun anneyle kurduğu iletişimin ve geçirdiği zamanın çocuğun temel algısı ve kişilik gelişimi açısından önem arz ettiğini ifade ettik. Peki çocukla çok zaman geçirmek çocuğun gelişimi açısından kesinlikle olumludur, diyebilir miyiz? Şöyle ki önemli olan çok zaman geçirmek değil kaliteli zaman geçirmektir. Santrock (1983), Stewart ve Friedman’nin (1987) yaptığı araştırmaya göre çalışmayan annenin tüm gün evde olması ve çocuğun bakımı ve disiplinine fazla enerji ve zaman harcamasının ve sadece çocuğun ihtiyaçlarının karşılandığı bir bakımda anne-çocuk ilişkisinin yıpranmasına sebep olduğu görülmüştür. Buna karşın çalışan anne işten geldikten sonra çocuğuyla daha çok ilgilenerek yokluğunu telafi etmeye çalışmaktadır. Hem ev işlerini yapmakta hem de çocuğuna zaman ayırıp onu dinleyip onunla farklı etkinlikler yapmaktadır. Çocuğuyla olduğu zamanını daha verimli ve dolu dolu geçiren anne, çalışmasının çocuk üzerindeki olumsuz etkilerini bu şekilde azaltmış olmaktadır (Akt., Aktaş-Arnas,1994).
Elbette ki annenin çalışmasının çocuk üzerindeki etkileri birçok faktöre bağlıdır. Annenin işi, çalışma ortamı, işin anneye verdiği stres , gerginlik ve yorgunluk düzeyi, annenin eğitim düzeyi, asıl çalışma sebebi, evdeki çocuk sayısı, anne işteyken çocuğun bakımının nasıl olduğu, bakan kişinin özelliği, anne işten geldikten sonra çocuğa ayrılan vaktin kalitesi vb. durumlar çocuğun etkilenme düzeyini etkilemektedir. Peki bu faktörler hep olumsuz sonuçlar mı doğurmaktadır? Bunu, çocuklar açısından değerlendirecek olursak, çalışan bir anneye sahip olmak, çocuğun kendi benliğini algılamasında, kendisine hedefler koymasında daha olumlu etkiye sahiptir. Şöyle ki çalışan anneye sahip çocuk “büyüyünce ne olacaksın” sorusunu çalışmayan anneye sahip çocuklara oranla daha çok düşünüp kendilerine daha fazla hedefler koyabilmektedirler. Özellikle kız çocukları için bu durum daha çok söz konusudur. Kızlar, çalışan annelerini daha güçlü, bağımsız görerek onları rol model alırlar. Stewart ve Friedman (1987), Dworetzky’nin (1990) yaptığı araştırmaya göre çalışan anneye sahip kızların annesi çalışmayan kızlara göre sosyal ve akademik açıdan daha çok başarı elde ettikleri görülmüştür. Annelerine hayranlık duyan bu kızlar kendilerine hedefler koymakta daha güdüleyici olmaktadırlar (Akt., Aktaş-Arnas, 1994). Ayrıca çalışan anne, çocuklarını birçok konuda destekleyip cesaretlendirmektedir, çocuklar bu şekilde zamanla kendi ihtiyaçlarını kendisi karşılar hale gelir. Çalışan anneye sahip çocukların çevreye daha çabuk uyum sağladıkları görülmüştür. Ancak yukarıda da belirtildiği gibi bazı durumlarda tüm gün evde çocukların ihtiyaçlarına odaklanan, onların her sorumluluğunu üstlenen anne, zamanla çocuğuyla verimli ve kaliteli bir ilişki içerisine giremeyip çocuğunun bağımlı, pasif bir kişilik geliştirmesine sebep olacaktır. Bu tarz anneler çocuğuna yeteri kadar zaman ayıramadığını, onu ihmal ettiğini düşünüp suçluluk duyarak işten eve geldiğinde tüm vaktini çocukla geçirmeye, çocuğun her istediğini alarak ve yaparak şımarık ve bağımlı bir birey olarak büyümesine de sebep olabilir. Bazen de tam tersi bazı anneler çalıştığı süre zarfında çocuğunun disipline edemediğini düşünüp aşırı baskı uygulayarak kendince çocuğunu koruduğunu düşünmektedir. Bu da çocuğun ya pasif ya da isyankâr bir kişiliğe sahip olmasına sebep olabilir (Aktaş-Arnas, 1994).
Buradan yola çıkarak şunu ifade edebiliriz ki şartlar ne olursa olsun çocukla çok vakit geçirmek değil de kaliteli, doyurucu vakit geçirmek daha önemlidir. Çünkü çocukların tek ihtiyacı olan şey sevgi ve ilgidir. Olumlu bir iletişim kurulan ve sevilen çocuk şartlar ne olursa olsun sağlıklı bir kişilik geliştirip sağlıklı bir birey olacaktır.
KAYNAKÇA
Aktaş- Arnas Y. (1994). Çalışan Anne ve Çocuğu. Yaşadıkça Eğitim Dergisi, 36, 7-12.
Tarhan, N. (2000). Çalışan Anneler ve Çocukları. https://www.nevzattarhan.com/calisan-anneler-ve-cocuklari.html adresinden edinilmiştir.
Utaş-Akhan, L. ve Batmaz M., (2011). 0-6 Yaş Grubu Çocuğu Olan Çalışan Annelerin Çocuk Bakımı ile İlgili Karşılaştıkları Sorunların ve Sorun Çözme Yaklaşımlarının İncelenmesi. İ.Ü.F.N. Hem. Dergisi (2011) Cilt 19, 3, 161-169.
GÖRSEL KAYNAKÇA
http://dogrucocukegitimi.blogspot.com/2015/09/calisan-anneler-ve-cocuklari.html
http://www.guncelmakaleler.com/calisan-anne-ve-cocuk-psikolojisi/
http://www.egitimdanismanim.com/anne-sevgisi-ilac-gibi/
Gülsüm YILMAZ
Psikolojik Danışman
