İnsan sosyal bir varlık olduğu için çevresindekilerle sürekli iletişim içerisindedir. Bu iletişimin sağlıksız olması bireyin günlük hayatını idame ettirmesinde sıkıntılara yol açabilir. İletişimin sağlıksız olmasının sebeplerinden biri bireylerin atılganlık düzeyleriyle ilgilidir. İlk olarak atılgan davranışın iki ucu olan çekingen ve saldırgan davranış ele alınabilir.
Bireyler kendi haklarına sahip çıkmadan başkalarının haklarına öncelik vererek davranışlarda bulunursa çekingenlik sergilemiş olunur. Bu durum bireylerin kendi oldukları gibi davranmalarının, isteklerine ulaşmalarının önüne geçmektedir. Adeta başkaları için yaşıyormuş konumuna gelebilirler. Neticede bireyin hayattan keyif alması zorlaşabilir. Pasif bireyler çoğunlukla suskun kalmayı tercih ederler ya da ‘ben önemli değilim’, ‘bana aldırmayın’, ‘duygularım önemli değil’ gibi sözel ya da sözel olmayan ifadeler kullanmaktadırlar. Özgüvenleri az olduğu için duygu, düşünce ve inançlarının başkalarınınkine göre daha az önemli olduğu düşüncesinde olurlar. Çok sık özür dilerler. Başkalarından bir şey istemekte ya da hayır demekte güçlük çekerler (Bal, 2003).
Bunun tam zıddı olarak saldırganlık ise kişi başkalarının çıkarlarını hep göz ardı ederek, sadece kendi isteklerine odaklanır. Başkalarına saygı duymaz. Bu davranış biçiminde de bireyler çevresindeki insanlarla ciddi iletişim sorunlarıyla karşı karşıya kalır. Saldırgan kişilerin temel düşüncesi “ Hayatta her şey zor, ama ben önemliyim, mutluluğumu ve başarımı engelleyecek herkese zarara verebilirim.”dir. Saldırgan bireylerin genel özelliklerini özetlemek gerekirse: despot, bencil, zorba, saldırgan, duygusuz, incitici, doğrucu, ön yargılı, suçlayıcı, cezalandırıcı ve kuşkucudur (Lindenfield, 1997; Akt., Onur, 2006).
Atılganlık; bireyin benliğine onuruna haklarına sahip çıkması, görüş duygu ve düşüncelerini pasif kalmadan, saldırgan da olmadan dürüstçe ve doğrudan ifade etmesi demektir. Atılganlık bireyin isteklerini mutlaka elde etmesi anlamına gelmez. Kişinin kendi inanç ve gereksinimlerine saygı duyduğu kadar, başkalarının inanç ve gereksinimlerine de saygı duyması demektir (Özcan, 2006).
Atılgan davranma, kişinin toplumsal konumunu güçlendirme ve başkaları üzerinde daha etkileyici olmayı sağlama gibi konularda önemli bir rol üstlenmektedir. Atılgan davranış biçiminin; kişinin kendisine duyduğu güven duygusunu arttıran, diğer bireyler üzerinde saygı uyandıran, güvene dayalı ilişkiler kurma şansını arttıran, kişiye yaşamındaki olayların kontrolünün kendi elinde olduğu duygusunu veren bir özelliği vardır (Arslantaş, Adana ve Şahbaz, 2013; Akt., Gültat, 2018).
Lazarus (1973, s: 697; Akt., Göktürk, 2009), atılgan davranışın birbirini tamamlayan dört özelliği olduğunu belirterek, bu özellikleri şöyle sıralamıştır;
- Hayır diyebilme yeteneği
- İsteyebilme, ricada bulunabilme yeteneği
- Olumlu ve olumsuz duyguları ifade edebilme yeteneği
- Bir davranışı başlatabilme, sürdürebilme ve sona erdirebilme yeteneği.
Bireyin bu 4 yeteneğe sahip olması atılgan davranmasında etkili olmaktadır. Kişi kendi duygu ve düşüncelerini söylediğinde yargılanmadan dinleniyorsa, istemediği şeyler için hayır dediği zaman saygıyla karşılanıyorsa atılgan davranması daha kolay olmaktadır. Ayrıca bireylere atılganlık eğitimi verilerek atılgan davranmaları sağlanabilir. Atılganlık eğitimi ile kişi kendine güvenen, başkalarının haklarına saygı göstererek kendi haklarını koruyan birey haline dönüşmektedir. Böylelikle de kişi sosyal yaşantısında sağlıklı iletişim kurarak kendini rahatça ifade edebilmektedir.
KAYNAKÇA
Bal, Ü. (2003). Hastanede çalışan hemşire ve diğer bayan sağlık personelinin benlik saygıları ve atılganlık düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Gültat, B. (2018). 7. Sınıf ergenlere yönelik atılganlık becerileri geliştirme programı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Gündoğdu, C., Tüfekçi, Ş. ve Çelebi, E. (2016). Gençlik merkezlerine üye olan gençlerin atılganlık düzeylerinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(1), 1-9.
Onur, N. (2006). Lise öğrencilerinin bağlanma stilleri ile atılganlık düzeyleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Görsel Kaynakça
- https://aklinizikesfedin.com/atilgan-insanlar-catismalari-boyle-cozer/
- https://www.iienstitu.com/blog/etkili-iletisim-kurmak-sanattir
Beyza Özeskici
Psikolojik Danışman
