Kişilik gelişimi ve yapılanmasında temel, çocukluk döneminde atılır!
Çocuk yetiştirme anne karnında başlar. Bebekken şekillenir.
Anne baba tutumları, anne babanın çocuğunu yetiştirirken kullandığı tutum, davranış ve yöntemlerin bütünüdür. Benimsediğiniz tutum ve davranışlar çocuğunuzun psikolojik gelişimi açısından çok büyük önem taşımaktadır. İşte en sık karşılaştığımız anne baba tutumları ve çocuklar üzerindeki etkileri…
ÇOCUK EĞİTİMİ İLE İLGİLİ YAYGIN AMA YANLIŞ İNANÇLAR!
- Eşim çocuğa çok katı davranıyor, ben onu dengeliyorum.
- Ben çocuğumun en iyi arkadaşıyım.
- Çocuğum daima kendimden, eşimden önce gelir.
- Çocuğum hiç hata yapmamalı, hiç acı ve sıkıntı çekmemeli.
- Çocuğumu mükemmel bir şekilde yetiştirmeliyim.
- Ben de çocuktum, geçer.
- İyi anne-baba çocuğunu asla cezalandırmamalı.
- Çocuğumun her şeyi olmalı, hiçbir şeye ihtiyacı olmamalı.
- Çocuklar kendi hallerinde yetişmeli, müdahale etmeye gerek yok.
- Çocuğuma zaman ayıramıyorsam da bütün maddi ihtiyaçlarını karşılıyorum.
AİLE TUTUM MODELİ
- Sevgi; kabullenme, koruma, kollama sevecenlik gibi bütün olumlu duyguları içerir.
Diğer Olumsuz Aile Tutum Şekilleri
- Anne ve babanın tutumları arasında tutarsızlık
- Aile içindeki kardeşlere farklı tutumlar
- Aile içi kutuplaşmalar
Olumsuz Anne Baba Tutumları
Aşırı Koruyucu ve Kaygılı Anne Baba Tutumu
Bu tutumda; Anne baba çocuğun her davranışına müdahale eder, sürekli çocuğa yaşından daha küçükmüş gibi muamele edilir. Çocuğun kendini tanımasını ve yapabileceklerini fark etmesini engelleyen bir anne-baba tutumudur. Çocuğun bireyselleşme çabalarını engelleyen bir tutumdur. Anne – babanın çocuğa duydukları aşırı şefkat, disiplin sağlamalarına engel olur.“Çiçeğin de suya ihtiyacı vardır. Ama çok sularsanız ölür…”
Bu tutumla yetişen çocuklar;
- Bağımlı kişilik yapısı geliştirirler. Çocuk kendi başına karar vermede güçlükler yaşar. Çocuğun kendine güveni yoktur. Genelde tek başına bir işe başlama ya da sürdürme becerilerini gösteremezler.
Aşırı Baskıcı ve Otoriter Anne Baba Tutumu
Ailede katı bir disiplin anlayışı ve baskıcı bir tutum vardır. Çocuktan ailenin kurallarına koşulsuz uyulması beklenir. Aile içinde korku hakimdir ve çocuk korku ile büyür. Çocuğa söz hakkı verilmez. Çocuk yaptığı her hatada cezalandırılır,
Bu tutumla yetişen çocuklar;
- Saldırgan ve uyumsuz davranışlar görülür. Sürekli eleştirildiği için benlik saygısı geliştiremedikleri görülür. Hata yapmaktan korkan, hatalarını kabul etmeyen, bireylerdir.
Sınırsız Özgürlükçü Anne Baba Tutumu
Bu tutumu gösteren ailelerde çocuğa aşırı düşkünlük ve hoşgörü vardır. Aile çocuk ilişkisinde sınırlar ve kurallar belli değildir. Çocuk evde patrondur ve her istediği, anında yapılır. Çocuğun hakları sınırsızdır, nerede duracağını bilmez.
Bu tutumla yetişen çocuklar;
- Bencil, doyumsuz, kırılgan, her dediğinin anında olmasını isteyen, sabırsız bireyler olabilirler. Kuralsızlığa alışan çocuk, sosyal ortamlarda (okul gibi) kurallarla karşılaştığında uyum sağlamakta zorlanır.
Mükemmeliyetçi Anne Baba Tutumu
Bu tutumu benimseyen anne babalar çocuklarının akademik, sosyal, sanatsal, sportif her alanda kusursuz olmasını beklerler. Aile, beklentilerini karşılaması için çocuğu yoğun bir eğitim sürecine tabi tutar. Her şeyin en iyisini çocuktan beklerler. Çocuklarını olduğu gibi kabul etmezler. Çocuğun kaldırabileceğinden daha fazlasını ona yüklerler.
Bu tutumla yetişen çocuklar;
- Kendi doğal içgüdüleri ve kurallar arasına sıkışıp kalmıştır. Sürekli bir iç çatışma içindedir. Fikirleri genellikle çok katıdır.
Tutarsız Anne Baba Tutumu
Anne babanın tutumu belirli değildir. Anne ya da babadan birinin izin verdiğine diğeri izin vermez. Aile aynı davranışa farklı zamanlarda farklı tepkiler gösterebilir.
Bu tutumla yetişen çocuklar;
- Ne zaman ve nerede ne yapacağını bilemez. Çocuk anne veya babanın tepkisini tahmin edemez ve bu nedenle kendini güvende hissetmez. Çocuk çevresindeki insanlara güvenmeyen, her şeyden şüphelenen, kararsız bir kişilik yapısı geliştirebilir.
Olumlu Anne Baba Tutumu
Demokratik Anne Baba Tutumu
Anne ve baba çocuğa koşulsuz kabul gösterir. Anne baba çocuğa sevgi ile yaklaşır ve çocukla ilgilenir. Aile çocuğa rehberlik yapar. Ancak karar çocuğa aittir. Anne baba çocuk için iyi bir modeldir. Çocuğun ilgileri ve seçimleri önemsenir. Aile ile ilgili alınacak kararlarda çocuğa fikri sorulur. Ailede güven ortamı vardır. Koyulan kuralların nedenleri çocuğa anlatılır. Aile kendi davranışlarıyla çocuğa olumlu örnek olur.
Bu tutumla yetişen çocuklar;
- Sosyalleşmiş, işbirliğine hazır, arkadaş canlısı, duygusal ve sosyal açıdan dengeli bir bireydir.
Sonuç olarak anne ve babanın tutumu çocukların gelişiminde, kişilik oluşumunda çok büyük öneme sahiptir. Çocuk yetiştirirken, çocuklara rol model olurken şunu asla unutmamalısınız: Çocuk sizden ne görürse onu yapacaktır. Siz demokratik, hoşgörülü, insan sevgisi ile dolu, anlayışlı olur ve öyle davranırsanız, çocuğunuz da aynen size benzeyecek ve ilerde sizin gibi davranacaktır.
Peki siz hangi anne baba tutumunu uyguluyorsunuz/uyguladınız? Ya da hangi anne baba tutumu ile yetiştirildiniz ve bu yazıyı okuduktan sonra nasıl bir tutum ile çocuklarınızı yetiştirmeye karar verdiniz?
G. İrem KUMRU
Okul Öncesi Öğretmeni
