Oyun, erken çocukluk döneminde çocuğun duygularını, düşüncelerini ve iç çatışmalarını davranışları ile ifade edebildiği bir dildir. Klasik ve çağdaş kuramcıların oyun hakkındaki görüşlerinin temelinde çocuğun haz aldığı ve stresini attığı bir araç olduğu görülmektedir. Aynı zamanda oyun, çocukların çevreye uyum sağlamasını kolaylaştırarak onu yaşama hazırlamaktadır. Gelişim alanlarından fiziksel, bilişsel gelişime destek olmasının yanı sıra çocuğun sosyal ve duygusal gelişimini destekleyerek iletişim becerilerinin gelişmesini sağlar. Oyun, çocuğun hayal gücünü ve yaratıcılık becerilerini geliştirir.
Çocuğun oyun sırasında gözlemlenmesi ile beraber; kullandığı materyaller, aldığı roller, tercih ettiği oyun köşeleri, oyuncaklar vb. ipuçları çocukların duygu, düşünce ve gelişim düzeyleri hakkında bilgi vermektedir. Oyun sırasında çocukların hayal güçlerinin ve yaratıcıklarının gelişimine katkı sağlayan oyun malzemeleri ise oyuncak olarak adlandırılır.
Oyuncağın insanlık tarihi kadar eski olmasının ve çok eski zamanlarda bile oyuncağın var olmasının nedeni, yetişkinlerin şimdiki zamanda olduğu gibi eski çağlarda da çocuklarını yetişkin toplumdaki rollerine hazırlama gayeleridir. Çocuk, oyunlar ve oyuncaklarla birlikte kendini yetişkinlerin dünyasına ve bu dünyadaki görevlere hazırlar. Çocuğun seçtiği oyuncak ileriki hayatını etkileyen bir etken olabilmektedir, bu yüzden oyuncaklar çocuğun oyununda oyun kadar önemli bir yer tutmaktadırlar. Oyuncaklar, çocuğun karakterine doğrudan etki eden faktörlerden biri olabilmektedir. Oyun içinde oyuncağın rolünden etkilenen çocuk kendini bu rolle özdeşleştirebilmektedir (Topuz, 2015).
Oyun ve oyuncak seçimi çocukların ruhsal ve fiziksel gelişimleri başta olmak üzere birçok gelişim alanında etkili olduğu için oyuncak seçiminde çocuğun gelişim özelliklerine uygun oyuncaklar tercih edilmelidir. Bununla birlikte oyuncağın işlevinin çocuğun sağlıklı gelişimine katkı sağlayacak olması en önemli bir kıstastır. Çocukların sıklıkla izlediği Youtube videoları ve televizyon reklamlarında yer alan popülerleşmiş fakat faydalı bir işlevi olmayan oyuncaklar, çocukların gelişiminde olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir.
Yapılan araştırmalar, çocukların sayıca fazla oyuncağa maruz kaldıklarında dikkat dağınıklığı görülmesi yönündedir. Bu nedenle uyaranı ve sayısı az olan oyuncaklarla çocukların yaratıcılıkları ve hayal güçleri olumlu anlamda etkilenir. Oyuncak çocuğa değil, çocuk oyuncağa hükmeder ve böylelikle çocuk oyun sırasında kendini daha iyi ifade eder.
Oyuncaklar, sıralanan özelliklerin yanı sıra fiziksel, kimyasal ve mekanik açılardan çocuğa uygun özellikler taşımalıdır. Oyuncak, çok yönlü kullanılabilecek nitelikte, dayanıklı, çocuğun gelişim düzeyi ve fiziksel boyutlarına uygun, anlaşılır, ilgi çekici ve sağlığa zararsız olmalıdır. Aynı zamanda çocuklar, ellerine geçen oyuncakları bozarak, kırarak, parçalara ayırıp birleştirerek hem meraklarını giderir hem de nesnelerin özelliklerini inceler ve keşfederler. Oyuncak, her açıdan çocuğa uygun özellikler taşımalıdır. Ancak ucuz ve işlenmesi daha kolay hammaddelere ilginin artmasıyla birlikte oyuncak yapımında plastik malzeme kullanımı diğer malzemelerin önüne geçmiştir (Elibol, Burdurlu ve Kılıç, 2006).
Ahşabın doğal ve yenilenebilir bir materyal olması üretiminde ve satın alınmasında tercih edilmesini sağlamaktadır. Bakteri üretmesi güçtür ve bu nedenle dezenfeksiyon edilmesine gerek bulunmamaktadır. Doğal olarak kullanıldığında sağlığa zararlı bir materyal içermemektedir (Özalp ve Sofuoğlu, 2019). Ahşap oyuncağın diğer oyuncaklardan en büyük farkı olan doğallığı, yapısı ve dokusu doğadan soyutlanmış bir şekilde yaşam süren çocuğa güven verir. Bu anlamda ahşap oyuncak, çocuklarda var olan enerji birikiminin neden olduğu gerilimi yok eder, fizyolojik ve psikolojik olarak çocuğu rahatlatır (Usta, 2016; Akt. Mercan, 2018).
Doğallığın giderek bozulmakta olan ve yalnızca uzun yapılardan oluşan şehirlerde çocukların doğal çevreyle olan etkileşimi en aza indirgenmiştir. Çocukların doğaya olan ihtiyacını oyun araçlarıyla karşılamak amacıyla oyuncakların doğal malzemelerden yapılması önem arz etmektedir. Gerek aileler gerekse eğitimcilerin yönlendirmesiyle; reklamı yapılan yapay oyuncaklara alternatif olarak kum, su, kozalak, kil vb. malzemelerle çocukların kendi oyunlarını ve oyun araçlarını oluşturmalarına olanak tanınmalıdır. Doğada yürüyüş yaparken ayağa takılan bir dal parçası, AVM’den alınan pahalı bir oyuncaktan daha anlamlı bir oyuncak olabilmektedir.
KAYNAKÇA
Elibol, G. C., Kılıç, Y., Burdurlu, E. (2006). Okul öncesi çocuk oyuncaklarında malzeme kullanımı ve 4-6 yaş çocuklarının renk terchileri. Aile ve Toplum Eğitim-Kültür ve Araştırma Dergisi, 8 (3), 35-43.
Mercan, C. (2018). Ahşap Oyuncakların Çocuk Gelişiminde Yeri ve Ahşap Oyuncaklar İçin Tasarım Önerileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Sofuoğlu, S. D., Özalp, M. (2019). Masif ağaç malzemenin oyuncak yapımında kullanımı. Mobilya ve Ahşap Malzeme Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 120-129.
Topuz, B. (2015). Yaratıcılık Eğitimi ve Kimlik Oluşumunda Oyuncak: Çocukta Yaratıcı Performans ve İnşacı-Eklemeci Oyun Yönetimi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
GÖRSEL KAYNAKÇA
https://tr.pinterest.com/pin/651051689860369784/ adresinden erişildi.
https://www.howwemontessori.com/how-we-montessori/2018/12/what-you-need-to-know-about-forest-schools.html adresinden erişildi.
Ayşe Sena ÇELİK
Yıldız Teknik Üniversitesi
Okul Öncesi Öğretmeni & Aday Psikolojik Danışman
