‘‘Anne/ babalık, yeteneklerimiz olsun olmasın, hepimizin, hayatın gidişatı içinde uygulamakta olduğumuz bir meslektir.’’
Leyla NAVARO
Daha önce Çocukların Boşanma Sürecindeki Seslerini Duyalım adlı yazıda boşanma sürecinin çocuk açısında sağlıklı yönetilebilmesi ve çocuğa nasıl açıklanması gerekliği üzerine anne-babalara önerilere yer verilmişti. Bu yazı serinin devamıdır.
Eşler boşanmanın kendileri için zor olduğunu unutmamalı ve boşanmayı bir son değil, bir başlangıç olarak görmelidirler. Boşanma sürecini yaşamakta olan yetişkinlerde uyku ve beslenme bozuklukları baş gösterebilir, iş verimi azalabilir, kendini yetersiz bulma, yalnızlık hissi ve kaygı gibi olumsuz ruh halleri çoğalabilir. Boşanma sonrasında ise eşlerde depresyon gibi psikolojik sorunların ortaya çıkması ise doğaldır, gerekirse profesyonel yardım almaktan çekinmemek gerekir (Öngören, 2017). Çünkü bu süreçte eşlerin çocuklarının ihtiyaçlarına cevap verebilecek düzeyde olmaları gerekir.
Unutulmamalı ki ebeveyn olmak, boşanma olsun ya da olmasın devam eden bir yükümlülüktür ve boşanma ebeveynliğin değil, eşlerin birlikteliğinin ortadan kalması anlamına gelir (Sommers,Bodnar, Flanagan ve Poyrazlı, 2009). Çocuk hem annenin hem de babanın ilgisine, sevgisine, şefkatine muhtaç bir varlıktır (Öngören, 2017). Ebeveynler arası iletişim, her iki evde de çocuğun düzenli bir hayat sürmesi için gereklidir (Sommers ve ark., 2009).
Anne babanın boşanmasını kabullenmek için ideal bir yaş söz konusu değildir. Çocuğun yaşı ne olursa olsun anne babasının boşanması onu çok sarsar. Pek çok çocuk boşanmadan sonraki iki yıl içinde uyum gösterir (Öngören, 2017).
- Bu süreçte çocuklarda davranış problemleri görülebilir:
- Huysuzluk, hırçınlık, tedirginlik ve saldırgan davranışlar en sık gözlenen davranışlardır.
- Birçok çocuk anne babasının boşanmasına, gelişimlerini tamamladıkları bir aşamaya geri dönerek tepki göstermektedir.
- Gösterilen tipik gerileme davranışları, parmak emme, yatağı ıslatma, anne-babaya vurma, onlara tutku ile bağlanma, değişik konularda tutturmalar, eskiden sevilen bir oyuncağa yeniden dönme ve bağlanmadır.
Her boşanmada çocukların belli ölçüde örselendikleri bir gerçektir. Bunu en aza indirmek anne babanın yanlış tutumlardan kaçınmaları ile sağlanabilir. Kendi duygularına yenilmeyen anne babalar boşanma fırtınası atlatıldıktan sonra çocukların sarsılan güvenlerini geri getirebilirler, yaraları sarabilirler. (Öngören, 2017).
- Çocuk ne kadar küçükse boşanmadan o kadar çok etkilenmektedir. Peki çocukların yaşlarına göre bu süreçte neler yapılabilir?
- 0-3 yaş grubu çocuklar:
- Bebeğin bu sürece alışması için dokunma ve kucaklama gibi davranışların düzenli olarak yapılması duygusal bağ kurmada önemlidir. Bu ilgi, bebeğin rahatlamasına ve güven duygusunun gelişimine katkıda bulunur. Bebeklikten çıkan çocukların ise bağımsızlık geliştirebilmeleri için bazı şeyleri kendi başlarına yapmaları desteklenmelidir (Sommers ve ark., 2009).
- Önemli bir sebep yoksa çocuğun boşanmadan önce kiminle daha çok vakit geçiriyorsa o ebeveyn ile kalması çocuğun gelişimi psikolojik açısından daha önemlidir.
- Çocuğun bulunduğu ortamda sakin kalıp model olunmalıdır.
- Çocuk, ortam değiştirirken yanına oyuncak veya battaniye gibi nesneleri almalıdır.
- Fırsat buldukça ne kadar çok sevdiğinizi hatırlatın (Sommers ve ark., 2009).
- 3-5 yaş grubu çocuklar:
Bu yaş arasındaki çocukların sözel yetenekleri gelişir, hissettiklerini dile getirirler. Tuvalet eğitiminin de kazanıldığı stresli bir yaş dönemidir (Sommers ve ark., 2009).
- Ebeveynler birbirine yakın yaşıyorsa çocuk diğer ebeveyni düzenli ziyaret etmesi gelişimine olumlu katkı sağlar.
- Ziyaret için seyahat gerekiyorsa bunu çocuk yerine ebeveynin yapması daha iyi olur. Örneğin çocuk annesiyle Ankara’da kalıyor, baba da Eskişehir’de. O zaman babanın Ankara’ya gelmesi çocuğun yaşı gereği daha iyi olur.
- Bu yaştaki çocuklar boşanmaya kendilerinin sebep olduğunu düşünüp suçluluk hissedebilirler. Bu yüzden çocuklara boşanmanın onlar yüzünden olmadığı anlatılmalıdır.
- Çocuklara bu süreçte duydukları üzülme ya da kızgınlık duygularının devam etmesinin normal olduğu söylenmelidir.
- Battaniye ve oyuncak gibi nesneler bir yerden diğerine gidişinde uyumu sağlar. Bu yüzden çocuğun yanına alması izin verilmelidir (Sommers ve ark., 2009).
- 6-8 yaş grubu çocuklar:
Okul çağına gelen çocuklar, arkadaşlık kurarlar, kuralları öğrenirler ve karar verme yetenekleri gelişmeye başlar. Bu gelişmeler, çocukların boşanmaya karşı daha farklı ve yoğun bir tepki vermelerine neden olur (Sommers ve ark., 2009).
- Velayeti olmayan ebeveyni uzun süreli ziyaret, çocuğu okulundan ve arkadaş çevresinden koparmamasına dikkat edilmelidir.
- Boşanmadan çocuğun kendisini suçlu hissetmemesi için çabalanmalıdır.
- Çocuğun yanında diğer ebeveyn eleştirilmemelidir.
- Çocuğun nerede, ne zaman ve hangi ebeveyn ile olacağı açıkça çocuğa belirtilmelidir.
- Çocuk için kurallar konulmalı ve uygulanmalıdır (Sommers ve ark., 2009).
Ebeveynlere kitap önerileri:
İnternette kitap satış sitelerinden veya bulduğunuz yerdeki kütüphanelerden temin edebilirsiniz.
- Gerçekten Beni Duyuyor Musun? – Leyla Navaro ( çocuklarla doğru iletişim kurma üzerine)
- Boşanmanız Şart mıydı? – Anthony E. Wolf
- Boşanma ve Çocuk Üzerine Etkileri -Yvette Walczak , Sheila Burns
- Bizi Boşamayın – Şenel Poyrazlı, Erdinç Duru, Mustafa Buluş
Kaynakça:
- Öngören, S. (2017). Boşanma Ve Boşanmanın Erken Çocukluk Dönemi Çocuklar Üzerindeki Etkileri. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(13), 73-87.
- Sommers-Flanagan, R., Elander, C., Sommers-Flanagan, J., ve Poyrazlı, Ş. (2009). Bizi Boşamayın Boşanma Sürecini Yaşayan Çocukların Anne-Babalara Önerileri (Çev., Ş.Poyrazlı, E.Duru ve M.Buluş). Ankara: Anı Yayıncılık.
Büşra YILMAZ
Psikolojik Danışman
