Ölüm…
Bizler için bile öyle soğuk ve kabullenmesi zor bir kelime ve olgu ki…Çocuklara da bu kavramı onları sarsmadan anlatmak çok önemlidir.
Peki ölümü çocuklara nasıl açıklamalıyız? Ya da ölüm hakkında sorular soran çocuklarımıza en uygun cevabı nasıl verebiliriz?
Wolf Erlbruch’un ‘Ördek, Ölüm ve Lale’ kitabı sade bir dille hem büyüklere hem çocuklara acıklı ama yalın bir dille ölümü anlatmış.
Umarım kimse çocuğuna böylesi zor bir durumu anlatmak zorunda kalmaz ama belki bir yakını, belki kedisi, belki balığı öldüğünde de nasıl anlatacağımıza hazırlıklı olmalıyız.
Peki o zaman ne yapmalı, ne yapmamalı:
Ne yapmalıyız?
-Dinleyin
-Sorularını cevaplayın
-Duyguların gösterilmesine izin verin
-Destek olacağınıza dair güvence verin
-Cenazeye katılıp katılmamayı seçmelerine izin verin
Ne Yapmamalıyız?
– Çocuğu gerçekten ‘korumaya’ çalışmak
– ‘Allah onu yanına aldı’ demek. (Allah’a karşı öfke gelişebilir.)
– ‘Vefat etti’ demek (Çok soyuttur.)
-Cenazeye katılmaya zorlamak ya da katılmasını yasaklamak
-Cesede bakması için çocuğu zorlamak
-Kendi sorunlarınızı çocuğa yansıtmak (Bundan sonra evin erkeği sensin) (Kaynak: Dr. Suzanne Dugger, Counseling Children dersi ders notları.)
3-6 yaş arası dönemde çocukların sıklıkla ölüm hakkında soru sormaya başladığını görürüz. Çünkü çocuklar bu yaşlarda genellikle en az bir kez sokakta ölmüş bir hayvan görmüş. Televizyonda bir ölüm haberi duymuş. Bir kitapta ölümden bahsedildiğini dinlemiş ya da oyunlarında ölümü canlandırmış olur. Dolayısıyla onların ölüm hakkında konuşmalarına fırsat vermek, aslında zihinde henüz sadece adı konmuş ama içi pek dolu olmayan dosyaya sayfalar eklemeyi sağlar. Böylece ihtiyaç duydukları bilgiyi verebilir, onları olası kriz durumlarına hazırlayabilir ve üzgün olduklarında onlara daha kolay eşlik edebiliriz.
Çocuğun bu durumu daha rahat anlaması ve atlatabilmesi için bu konuya yönelik kitaplar okuyabilir, doğadaki örnek olaylardan bahsedebiliriz. Örneğin ölmüş bir sinek, kelebek vb. canlıların artık yaşamadığını konuşabilir, ölen balığını gömebilirsiniz.
Kaybedilen kişi bir yakını ve tanıdığı biriyse; sessiz, sakin, çocuğun kendisini güvende hissettiği bir ortam tercih edilmelidir.
Durumu açıklarken sadece öldü derseniz bunu anlaması mümkün değildir. Bununla beraber artık yaşamadığını, nefes alamayacağını, yürüyemeyeceğini söyleyebilirsiniz. Anlatırken ‘Allah’ın yanına gitti, melek oldu’ gibi cümleler kullanırsanız Allah’a karşı öfke duymasına sebep olabilirsiniz. ‘Derin uykuya daldı, artık uyanmayacak’ derseniz uyku problemi yaşamasına sebep olabilirsiniz. ‘Çok yaşlıydı, öldü’ derseniz genç birisinin öldüğünü duyduğunda yalan söylendiğini düşünebilir. Bunu yerine ‘İnsanlar genel olarak doğar, büyür, yaşlanır ve ölür ama bazen kazalar ve ağır hastalıklar da insanların yaşamına son verebilir’ diyebilirsiniz. ‘Hastalandı o yüzden öldü’ derseniz her hastalanan bireyin öleceğini düşünebilir. ‘İnsanlar hastalanabilir, birçok hastalıkta doktora gider ve sonrasında iyi oluruz ama bazı hastalıklar insanların hayatına son verebilir’ diyebilirsiniz. Ölen kişinin bir daha geri gelmeyeceğini mutlaka söylemelisiniz. Ölen kişinin hakkında istediği zaman konuşabileceğini, resimlerine bakabileceğini, onu unutmayacağını söyleyebilirsiniz. Kendisini ya da ebeveynlerinin ne zaman ölecekleri ile ilgili sorular sorabilirler. Bu sorulara şu an sağlıklı ve birlikte güzel bir hayatınız olacağını söyleyerek cevap verebilir ardından sarılabilirsiniz. Bu süreçte çocuğun ölümü anlamayacağını düşünerek ev içerisinde diğer fertlerle konuşmanız çocuğu kaygılandırabilir. Son olarak çocuğun çok yakın birisini kaybetmesi durumunda ortaya koyduğu davranışlara göre mutlaka bir uzman yardımı alınmalıdır.
>>Ölümü anlatmak için çocuklarla okunabilecek kaynaklar:
-Annem Her Yerde
-Büyük Babam Nasıl Biriydi?
-Elveda Bay Muffin
-Hatırlıyorum
-Evcil Hayvanımla Vedalaşıyorum
-Çok Sevdiğim Bir Yakınımı Kaybettim
-Biliam ve Ben Düşünürken
-Yaşam ve Ölüm
GÖRSELLERİN KAYNAKÇASI
http://mentalica.com.tr/cocuk-ve-ergenlerde-yas-sureci/
https://www.sabah.com.tr/galeri/kadin/5-soruda-cocuga-olumu-anlatmak
Gülsüm İrem KUMRU
Okul Öncesi Öğretmeni
