Daha önce Cinsel Gelişim ve Cinsel Eğitim 1 adlı yazıda cinsel gelişim nedir, önemi ve çocukların yaşlarına göre cinsel gelişim davranışlarına yer verilmiştir. Bu yazıda cinsel eğitimin önemi, cinsel gelişim kazanımları ve çocuklarla cinsel gelişimi konuşabilme kurallarına yer verilmiştir.
Çocukta Cinsel Eğitim
Çocuğa cinsel eğitim vermenin öncelikle kendisine sonra da yaşadığı topluma birçok yararı vardır. Bunlardan biri; çocuğun kendi cinsel kimliğine, kendiyle aynı cinsiyeti paylaşan diğer bireylere ve karşı cinsel kimliğe sahip kişilere saygı göstermeyi öğrenmesidir. Böylece çocuk yetişkinlik hayatında insanlarla cinsel yönden sağlıklı ve seviyeli ilişkiler kurar. Çocuk bedenini tanır ve bu sayede benlik saygısı artar. Cinsel eğitime erken başlanan çocuk, bedenine karşı sorumluluklarını bilir ve karşı cinsle olan ilişkilerinde her zaman dengeyi korumayı da öğrenir (Çankırı, 2018).
Cinsellik eğitimi en geniş anlamıyla kadın ya da erkek olmayla ilgili tutum, değer ve duyguların öğretilmesi ve vücudun anatomik bölümleri ve işlevleri ile ilgili bilgilerin edinilmesidir. Bu genel tanım hem çocuk hem ergenleri kapsamaktadır, ancak küçük çocukların ve ergenlerin cinsel gelişimleri, ihtiyaçları ve beklentileri farklıdır. Bu yüzden erken çocukluk dönemindeki çocukların cinsellik eğitiminin tanımı ve içeriğinin yaşa ve gelişim düzeylerine uygun olarak planlanması gerekmektedir. (Özgün, 2017).
Çocuk okul öncesi dönemde cinsel gelişimle ilgi bazı özellikleri kazanmış olmalıdır. Bunlar;
Bedeniyle ilgili olumlu bir tutum geliştirme: Çocuğa bedenini tanıma fırsatı verilmeli ve ona her zaman bedeninin güzel olduğu ona değer vermesinin önemi anlatılmalıdır.
Açık ve dürüst bir yaklaşımı benimseme: Çocuğun cinsellikle ilgili merakı açık bir şekilde ve dürüstçe giderilirse çocuk da aynı şekilde cinsellik konusunda açık ve dürüst bir yaklaşım içerisinde olacaktır.
Doğru bilgiler verme: Çocuğa yaşadığı kültüre ait cinsel organ isimlendirilmesi bilgisinin verilmesi, sorularının doğru olarak cevaplandırılması önemlidir.
Mahremiyete saygı gösterme: Okul öncesi dönemde çocuğun öğrenmesi gereken önemli konulardan birisi de başkalarının mahremiyetine saygı göstermektir. Sadece kendi bedeninin değerli olduğunu bilmesi yeterli olmaz.
Kendine saygı gösterme: Okul öncesi dönemde çocuğun bedeninin değerli olduğunu bilmekle birlikte sadece kendisine ait olduğu ve kendisinin izni dışında kimsenin ona dokunamayacağı da öğretilmelidir. Çocuk sevgiyle dokunma ve taciz arasındaki farkı bilmelidir (Çankırı, 2018).
Bu boyutlar doğrultusunda ise okul öncesi dönemde cinsel eğitim aşağıdaki konuları kapsamalıdır;
- Aile üyelerinin rollerini tanıma,
- Çocuğun bakımından sorumlu kişileri ve yetkileri tanıma,
- Olumlu benlik imajının gelişimine önem verme,
- Her iki cinsiyetten arkadaşlar edinme için uygun fırsatlar oluşturma,
- Oyun ve çalışmalarda aile üyeleri ve diğer kişilerle işbirliğinin yollarını bulma,
- Yaşamdaki büyüme ve gelişimi (üreme ve ölüm süreci arasındaki) anlama,
- Toplumsal ve bireysel davranışlarla tanıştırma,
- Bitki, hayvan ve insanların üremelerinin temelleri,
- Kadın ve erkekler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar,
- Büyüme ve gelişim (fiziksel değişiklikler ve heyecan veren duygular),
- Ailede roller ve sorumluluklar,
- Kendisi ve diğer insanlar hakkında bireysel duygularını tartışma,
- Temel sosyal becerileri inceleme ve toplumsal ve bireysel davranışları sürdürme
(Fazlıoğlu, 2012; Akt., Çankırı, 2018).
Ailenin cinsellik eğitiminde kilit rolü olmasına rağmen, birçok aile cinsellik ile ilgili konuları ergenlik dönemine kadar görmezden gelmekte ya da cinsellik ile ilgili konuşulmadığı sürece çocukların da soru sormayacağını ve böylece sorun olmayacağını düşünmektedir. Anne-baba çocuk ile iletişim kurduğunda çocuk soru sormaktan çekinmez (Özgün, 2017).
Cinselliği Konuşmanın En Önemli Kuralları
Çocukla konuşulacak olan her konu için en temel kural kendi çocuğunu tanımaktır. Anne ve baba çocuğuyla cinsellik hakkında konuşurken öncelikle onun herhangi bir çocuk değil de kendi çocuğu olduğunu hatırlamalıdır. Bununla birlikte cinsellikle ilgili konuşulacak olan çocuğun yaşı ve gelişim düzeyi dikkate alınmalıdır (Semerci, 2009; Akt., Çankırı, 2018).
Çocukların cinsellikle ilgili bilmesi gereken en önemli konulardan birisi de cinselliğin sadece beden ile ilgili olmadığı sevgi ile yakından ilişkili olduğudur. Çocuklar cinselliği sorumluluk, sevgi ve yakınlık ilişkisi olarak öğrenmelidir. Cinselliği, çocuk şekilde öğrenirse ileride yetişkin bir kişi olduğunda cinsel deneyimleri için olumlu zamanlama ve doğru eş seçimi konusunda daha başarılı olacaktır (Semerci, 2009).
Cinsellik konusunda olumsuz duygular yaşanmaması açısından çocuklarla cinsellik hakkında konuşurken ve onların sorularını yanıtlarken aşağıdaki noktalar dikkate alınmalıdır;
- Çocuklar soru sormaları ve konuşmaları için cesaretlendirilmelidir.
- Tartışmalar için eleştirici olmayan bir atmosfer yaratılmalı ve sakinlik muhafaza edilmelidir.
- Yeterli açık ve anlaşılır ifadeler kullanılmalıdır.
- Çocukların bilgi ve anlama düzeyi belirlenmeye çalışılmalıdır.
- Rahatsızlık duyulan konu hakkında konuşulmaktan korkulmamalı ve mizah duyguları katılarak bu durum açık yüreklilikle çocuğa ifade edilmelidir.
- Yetişkin kendi değer ve endişelerini paylaşmaya açık olmalıdır.
- Doğal bir yüz ifadesi ve ses tonuyla sorular yanıtlanmalıdır (Fazlıoğlu, 2012).
Çocukların bu soruları yanıtlanırken, çocuğun kavrama gücünün aşılmamasına dikkat edilmelidir. İyi-kötü, güzel-çirkin gibi yargılar, yaşamın ilk yıllarında ebeveynler aracılığıyla öğrenilir. Cinsellik; pis, çirkin gibi kelimeler aktarıldığında çocuk cinselliği olumsuz tanımlayacak ve soru sormaktan çekinecektir (Sevim, 2015; Akt., Özgün, 2017). Bunun yerine ailelerin cinsellik ile ilgili konularda çocuklarla tartışabilme ve çocuğun kendini ifade ederek soru sormasına izin vermeleri çocuğun bilgileri kişiselleştirmesini sağlayacaktır (Özgün, 2017).
Kaynakça
- Çankırı, A. (2018) Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Cinsel Eğitimi İle İlgili Anne Baba Görüşlerinin İncelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
- Özgün, S. Y. (2017) 60-72 Aylık Çocuklara Yönelik Hazırlanan Cinsellik Eğitimi Programının Çocukların Cinsel Gelişimine Etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
Büşra Yılmaz
Psikolojik Danışman
