Pozitif psikoterapi, insanın iki temel kapasite ile dünyaya geldiğini belirtir. Bu kapasitelerden ilki sevme kapasitesi, ikincisi de bilme kapasitesidir. Sevme ve bilme kapasiteleri doğuştan getirilmiştir. Sevme kapasitesine bağlı olarak birincil yetenekler ortaya çıkar. Sevgi, sabır, zaman, cinsellik, ilişki, umut, güven ve inanç gibi yetenekler birincil yetenekler grubuna girer. Bilme kapasitesine bağlı olarak ikincil yetenekler ortaya çıkar. Düzen, dakiklik, dürüstlük, kibarlık, başarı, güvenirlik, itaat, sadakat, tutumluluk ve adalet gibi yetenekler, ikincil yetenekler grubuna girer (Peseschkian 1987; Akt., Eryılmaz, 2011).
Birincil ve ikincil yeteneklerin gelişmesinde toplumsallaşma süreçleri önemlidir. Toplumsallaşma süreçlerinin sonunda yetenekler, kişiliğin bir parçası olarak etkili bir şekilde kullanılabilecek duruma gelirler. Böylece birincil ve ikincil yetenekler, kişisel ve toplumsal tutumlarımızla, yargılarımızı ve değerlerimizi etkiler (Peseschkian 2002; Akt., Eryılmaz, 2011).
Pozitif Psikoterapinin Temel İlkeleri
Pozitif psikoterapinin üç ana ilkesi (umut, denge ve danışmanlık ilkeleri), pozitif olunması, pozitif içeriklerin kullanılması ve stratejik bir yaklaşımın izlenmesidir.
1.Umut İlkesinin temeli, esas olarak, bir bozukluğun hemen ortadan kaldırılmasında değil, öncelikle onun daha geniş kapsamda anlaşılması ve olumlu yönlerinin ele alınması gerçeğinde yatmaktadır. Pozitif terapistler, danışanda bulunan bozukluğu şeffaf hale getirmeye ve bunun anlamını (temel becerileri ve gerçek becerileri) görmesine yardımcı olmaya çalışmaktadırlar (Özer, 2021).
2.Denge İlkesi: Çatışma dinamikleri ve çatışma içerikleri. Birincil ve ikincil yetenekler benzeri yaşamın dört niteliği. Kültürel ve sosyal farklılıklara ve her bireyin tek ve benzersiz olmasına rağmen, tüm insanların sorunların üstesinden gelirken tipik çatışma işleme biçimlerine başvurdukları gözlemlenmektedir (Özer, 2021). Pozitif psikoterapi, denge modeline dayalı bir yaklaşımdır. Bireyler bedenleriyle (duyular aracılığıyla), başarılarıyla (akıl aracılığıyla), ilişki kurma ile (gelenekler aracılığıyla) ve hayal kurma yoluyla (sezgi aracılığıyla) yaşamlarında karşılaştıkları çatışmalarla başa çıkmaktadırlar. Pozitif psikoterapinin amacı, danışanın çatışmayla baş etme olanaklarını genişletmeye çalışmaktır (Peseschkian 1987; Akt., Eryılmaz, 2011).
3.Danışmanlık (Konsültasyon) İlkesi: Terapi ve kendi kendine yardımın beş aşaması. Bu beş aşama, terapi ve kendi kendine yardımın yakından ilişkili ve bağlantılı olduğu bir pozitif psikoterapi konseptini temsil etmektedir. Danışan ve yakınları, sorunu ve soruna ilişkin bireysel çözüm yolları konusunda hep birlikte bilgilendirilmektedir (Özer, 2021). Terapinin beş evresi; Gözlem/Uzaklaşma Evresi, Envanter Evresi, Durumsal Cesaretlendirme Evresi, Sözelleştirme Evresi ve Amaçların Genişletilmesi Evresidir (Peseschkian ve Walker 1987; Akt., Eryılmaz, 2011).
En yararlı olduğu kanıtlanmış pozitif psikoterapi tekniklerinden bazıları ise şunlardır:
- Şükran günlüğü tutma uygulaması.
Şükran günlüğü, bireylere hayatlarındaki iyi şeyleri tanımlama ve yansıtma yöntemi sunar. Müdahaleler genellikle insanları her gün minnettar oldukları üç şeyi yazmaya teşvik etmeyi içerir. Tek şart her gün farklı olmaları gerektiğidir. Bir hafta içinde pek çok insan minnettarlığında artışla birlikte iyi hissetmede de artış yaşar.
- Minnettarlık ziyareti yapmak.
Bir şükran ziyareti (veya mektubu), bireyin minnettar olduğu kişiyi ve nedenini tanımladığı bir alıştırmadır. Bu kişiyi ve nedeni tanımladıktan sonra, bu kişiye minnettarlıklarını ifade eden ve açıklayan bir mektup yazabilirler. Kişi ziyaret edecek kadar yakın oturuyorsa, mektubu bizzat bırakıp onu ziyaret etmeye teşvik edilir; değilse bir telefon görüşmesi, görüntülü sohbet de işe yarayabilir.
- Zayıf yönler yerine kişisel güçler oluşturmaya odaklanmak.
Diğer danışma biçimleri ile arasındaki en önemli farklardan biri ise pozitif psikolojiye yönelen biri, zayıf yönler yerine güçlü yönlere odaklanmaktadır. Pratikte bu teknik, kişinin güçlü yönlerini belirlemeyi ve bunları kullanmak için kendisine daha fazla fırsat sağlaması için çalışmayı içerir.
- Sağlık terapisi.
Terapiye yönelik bu bütüncül yaklaşım, Bilişsel Davranışçı Terapiye (BDT) benzer, ancak danışanın yaşamında hem olumlu olanı teşvik etmeye hem de olumsuzu hafifletmeye odaklanır. Carol Ryff’ın refahın altı yönünü veya faktörünü tanıyan refah modeli üzerine kurulmuştur. Bu altı yön: çevreye hakim olma, kişisel gelişim, yaşamın amacı, özerklik, kendini kabul etme ve pozitif ilişkiler (Harvard Health Publishing, 2008; Akt., Ackerman, 2020).
Pozitif psikoloji bir mutluluk bilimi olarak adlandırılmasına rağmen, sadece olumlu duygulara odaklanmamaktadır. Pozitif psikoloji hareketinin bakış açısından, olumlu duygular birey için ne kadar kritik öneme sahip ise olumsuz duygular da o denli önemlidir. Pozitif psikoloji, olumlu duygulara özellikle iyi olma hallerini ifade ederken başvuruyor olsa dahi, olumsuz duyguları da bireyin gelişmesi, değişmesi ve dönüşmesi için bir fırsat olarak değerlendirmektedir (Özgül, 2019).
KAYNAKÇA
- Ackerman, C. (2020, 6 Aralık). What is Positive Psychology & Why is It Important?. Erişim Adresi: https://positivepsychology.com/what-is-positive-psychology-definition/
- Eryılmaz, A. (2011). Yetişkin öznel iyi oluşu ile pozitif psikoterapi bağlamında birincil ve ikincil yetenekler arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Klinik Psikiyatri Dergisi 14: 17-28.
- Özer, A. (2021). Pozitif Psikoterapi Nedir?. Erişim Adresi: http://www.tavsiyeediyorum.com/makale_22119.htm
- Özgül, N. (2019). Pozitif psikoloji bağlamında lgbt bireylerde dinî – manevî tutum ve davranışlar (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi, Bursa.
GÖRSEL KAYNAKÇA
- https://nazendeoksuz.com/iyi-hissetmenin-bilimi-pozitif-psikoloji/
- http://www.rasyonelpozitifdernek.org/pozitif-dusunmenin-gucu/
Gül Nida EVİN
Psikolojik Danışman
