Yaşamda anlam arayışında olan insanlar için, kendi deneyimlerine dayalı öyküler oluşturmak, öyküsel terapide temel meseledir. Bu noktada öyküler yalnızca kişinin kendi deneyimleriyle oluşmamakta; aynı zamanda toplumsal norm ve söylemler gibi dışsal bakış açıları ile de şekillenmektedir (Çelik, 2017). Psikolojik danışma sürecinde danışan öyküleri, danışanı sosyal ve bireysel olarak yapılandırdığı gerçeğini yansıtan metaforik anlatımlardır. Başka bir ifadeyle, insanların içsel ve dışsal kaynaklardan elde ettikleri deneyimlerine yükledikleri özel anlamlardır. Kullandığımız dil gibi kültürel ögelerle bireyin arasındaki sembolik etkileşimlerin sonucu olan özgün yaşam öyküleri insanı en iyi anlatan sosyal bir buluş olarak düşünülebilir (Karaırmak ve Bugay, 2010).
Öyküsel terapiye göre insan yaşamı, senaryolarını kendisinin yazdığı öyküler serisidir (Morgan, 2000). Öyküler psikolojik danışma sürecinde keşfedilmeyi bekleyen duyguların, kültürel etkilerin ve bilişsel yapıların dilsel yansımalarıdır. Bazı öyküler danışanın kim olduğuna ya da kim haline gelebileceğine yönelik halihazırda varlığını sürdüren algılarını ortaya koyarken; bazı öyküler danışan tarafından bastırılarak hatırlayabileceği deneyimlerin dışına itilmiş olabilir. Bu nedenle psikolojik danışma sürecinin devamı öncelikle danışanın öyküsünü anlatmasına bağlıdır.
Öyküsel terapide psikolojik danışmanın temel görevi danışana öyküsünü yeniden yapılandırması için yardım etmektir. Psikolojik danışman, psikolojik danışma ilişkisini danışanı tanımaya yönelik bir merak üzerine kurar ve hem soruların onlar üzerindeki etkisini hem de bu etkiyi azaltmak için neler yapabileceklerini bulmak için danışanlarla ortaklaşa çalışır (Corey, 2005). Bu süreçte danışanlara teşhis koymaktan kaçınır; danışanların katılımını arttırmak ve araştırma yapmalarını kolaylaştırmak için sorular sorar. Diğer taraftan, geleneksel yaklaşımlardan farklı olarak öyküsel terapide psikolojik danışmanın danışanı içten bir ilgiyle dinlemesi gerekir (White ve Epston,1990). Bu durum radikal dinleme olarak adlandırılmıştır. Psikolojik danışman danışanı sorunu tanımlamak ya da çözüm yolları bulmak için dinlemez; danışanın öyküsünü daha iyi anlamak için dinler ve sorularını bu amaç doğrultusunda şekillendirir. Öyküsel terapi kişinin içinde süreğen içsel bir diyalog olduğunu ve kişinin bu içsel diyaloğu dış dünyaya duyurmak istediğini vurgular (Weingarten, 1995). Psikolojik Danışmana düşen rol her bir sesin ve öykünün duyulabilmesi için psikolojik danışma ortamında gerekli koşulları yaratmaktır (Akt., Işık, Ergüner-Tekinalp, Üzbe-Atalay ve Kaynak, 2019).
Michael White kişilerin hikayelerinin her zaman, anlatılandan daha ilginç olduğunu söylemiştir. Öyküsel terapide terapistin birincil görevi; danışanların daha zengin, ayrıntılara daha fazla yer verilen ve daha anlamlı bir alternatif hikayeyi tekrardan hatırlamalarında, bu alternatif hikayeyi yeniden istemelerinde ve yeniden oluşturmalarında yardımcı olmaktır (Madigan, 2016).
Sonuç olarak bir postmodern terapi yaklaşımı olan öyküsel terapinin genel özellikleri şöyle özetlenebilir (Morgan, 2000):
- Öyküsel terapi, insanların kendi hayatlarının uzmanı olarak kabul edildiği, saygılı ve suçlayıcı olmayan bir danışma ve sosyal çalışma ortamı oluşturur.
- Problemi, kişiden ayırır ve insanların, problemin hayatları üzerindeki etkisini azaltmayı sağlayacak pek çok beceri, yetenek, inanç, değer, yeterlilik ve özveriye sahip olduklarını düşünür.
- Biricik ve tek bir gidişat yoktur. Yapılan her bir konuşma için yönelmesi mümkün çok sayıda gidişat bulunur.
- Terapiye gelen kişi, hangi yönde gidileceği ile ilgili büyük bir role sahiptir (Akt., Yazıcı, 2018).
KAYNAKÇA:
Çelik, H. (2017). Psikoterapide yeni soluk: öyküsel terapi. e-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 34-50.
Işık, Ş., Ergüner-Tekinalp, B., Üzbe-Atalay, N. ve Kaynak, Ü. (2019). Psikolojik danışmada güncel kuramlar. Ankara: Pegem Akademi.
Karaırmak, Ö. ve Bugay, A. (2010). Postmodern diyalog: öyküsel psikolojik danışma. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (33), 24-36.
Yazıcı, B. (2018). Naratif Terapi Temelli Grupla Psikolojik Danışma Programının Ergenlerin Psikolojik Dayanıklılık Düzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
GÖRSEL KAYNAKÇA:
https://ct.counseling.org/tag/narrative-therapy/
https://dusge.com/oykusel-terapi-ornekleri-ve-teknikleri/
GÜL NİDA EVİN
Psikolojik Danışman