Pozitif psikolojik danışma yaklaşımı, danışanların doğuştan getirdikleri güçlü yanlarının olduğunu dikkate alarak bu güçlü yanları geliştirmeye odaklanmanın ruh sağlığını korumada ve uyum bozukluklarını gidermede en etkili yaklaşım olduğunu vurgulayan modern bir yaklaşımdır. Bu bağlamda, psikoloji biliminin “normal” insanın daha iyi ve daha mutlu yaşamasını hedef alması gerektiğine vurgu yapan pozitif psikolojik danışma yaklaşımı, danışanların güçlü yönlerine odaklanmış ve psikolojik danışma sürecinde danışanların güçlü yönlerine yönelik farkındalıklarının artırılmasını hedeflemiştir (Csikszentmihalyi, 2000; Akt., Işık ve Ergüner-Tekinalp, 2020). Buradan hareketle pozitif psikolojik danışma yaklaşımı danışanların yaşamlarındaki sadece olumsuz durumları iyileştirmek değil aynı zamanda danışanların yaşam kalitelerinin artırılmasına da yardım etmektedir. Buna göre danışanlar geçmiş, şimdi ve gelecek arasında bir dengesizlik içerisindedirler. Bir önceki denge düzeyine gelebilmek için ruhsal problemlerin iyileştirilmesinde, danışanların güçlü yanları geliştirilmelidir. Danışanların güçlü yanları, ruhsal problemlerinin çözümünde tampon görevi üstlenmektedir. Cesaret, özgürlük, iyimserlik, kişiler arası beceriler, güven, erdem, umut, azim, akış kapasitesi ve içgörü bu güçlü yanlardan birkaçıdır. Bu güçlü yanlar pozitif psikolojinin tamamlayıcı parçalarıdır. Psikolojik danışmanların, bu pozitif tamamlayıcılara odaklanmaları psikolojik danışma ortamında patoloji yerine daha olumlu olan niteliklere yoğunlaşmalarını kolaylaştırmaktadır (Çetin-Gündüz, 2016). Pozitif psikolojik danışmada psikolojik danışmanın danışana bakış açısı pozitiftir. Psikolojik danışman, danışanı kültürel çevresiyle birlikte ele alır. Pozitif psikolojik danışmada danışan güçlü ve zayıf yönleri ile biriciktir. Psikolojik danışman, danışanı şimdi ve buradayı konuşmaya teşvik eder. Ancak geçmişe ya da geleceğe odaklanan diğer gelişimsel yaklaşımlardan farklı olarak pozitif psikolojik danışma yaklaşımında danışanın gelişim süreci içinde geçmiş, şimdi ve geleceği, hepsine dengeli bir şekilde önem vererek ele almayı amaçlar (Sarı, 2020). Pozitif psikolojik danışmanın etkililiğinin altında yatan bir dizi önemli mekanizma vardır. Öncelikle psikolojik danışma sürecinde danışanların dikkatlerini, hafızalarını ve beklentilerini yaşamlarının negatif yönleri yerine pozitif yönlerine çevirmektedir. Bu son derece önemli bir süreçtir, zira evrimsel bakış açısına göre “bozuk” olan herhangi bir şeyi “düzelterek” hayatta kalma olasılığımızı yükseltmek için kendimizin ve çevremizin negatif yönleri ile ilgilenmek üzere önceden programlanmışızdır ( Baumeister ve ark., Akt., Carr, 2016). İkinci olarak, yaşamlarının pozitif yönlerine odaklanan danışanlar daha fazla olumlu duygular deneyimlemektedir. Genişletme ve inşa etme teorisine göre pozitif duygular, düşünce-eylem dağarcığını genişletir ve danışanlara, sorunlarını çözmeleri ve yaşamlarını geliştirmeleri için kişisel kaynakları inşa etmeleri konusunda yardım eder (Fredrickson, 2001; Akt., Carr, 2016). Üçüncü olarak, birçok pozitif psikolojik danışma egzersizi, yaşamın olumlu yönleri hakkında uygulama yapmayı ve yazmayı içermektedir. Pozitif deneyimler hakkında yazmanın sağlığı ve iyi oluşu geliştirdiğine dair artan kanıtlar bulunmaktadır (Burton ve King, 2009; Akt., Carr, 2016). Dördüncü olarak, danışanların kendilerine özgü güçlü yanlarının belirlenmesi ve kullanılması, danışanların akış deneyimi yaşama olasılıklarını yükselten bir bağlam yaratmaktadır. Beşinci olarak, bir dizi pozitif psikolojik danışma yaklaşımı egzersizinin başkalarının iyi haberlerine aktif yapıcı tepki verme, affetme mektubu yazma, güçlü yanlardan aile ağacı oluşturmak ve zaman hediyesi vermek gibi etkinliklerin danışanların kişiler arası ilişkilerinin niteliğini geliştirir ve dolayısıyla bu ilişkiler iyi oluşu güçlendirmektedir (Carr, 2016).
Pozitif psikolojinin kurucularından Seligman, pozitif psikolojik danışma sürecinde iyi oluş teorisini beş temel öge üzerine kurmuştur. Buna göre psikolojik danışman, psikolojik danışma sürecinde bu temel ögenin danışanda geliştirilmesini hedeflemelidir. Bu temel ögeler aşağıda özetlenmiştir.
İyi Oluş Teorisi
- Olumlu Duygular: Geçmişe, bugüne ve geleceğe daha olumlu bir bakış açısıyla bakabilme ve iyi olabilme becerisidir. Bu olumlu bakış açısı, eğlenceye ve keyif almaya yer olmadığında bile ilişkileri düzeltmede, risk almada ve yaratıcı olmada etkilidir.
- Yaşama Bağlılık: Yaşama tam bağlılığı mümkün kılacak aktiviteleri bulmak, danışanların kişisel mutluluğu öğrenmelerine yardımcı olacaktır.
- İlişkiler: İlişkilere ve sosyal bağlara sahip olmak hayatın en önemli öğelerinden biridir. Pozitif psikolojik danışmada psikolojik danışman, daha sağlıklı ilişkiler geliştirmeleri konusunda danışanlara yardımcı olur.
- Hayatın Anlamı: Anlamlı bir hayata sahip olmak, ne dereceye kadar büyük bir bütünün parçası olduğumuzu ve bu bütüne katkıda bulunduğumuzu hissetmekle ilgilidir. Danışanlara yaşama nedeni veren bir anlam bulmaları konusunda yardımcı olmak, tatminkâr ve mutlu bir hayat sürdürebilmelerinde önemli bir etkendir.
- Başarı: Psikolojik danışmanlar gerçekçi, ulaşılabilir hedef bulmaları konusunda danışanlara yardımcı olmalıdır. Bu, danışanların hem hayattan hem de kendilerinden memnuniyet duymalarına yardımcı olur (Bannink, 2017).
Özetle pozitif psikolojik danışma, insana bakış açısının pozitif olması, danışanı ailesi ve kültürüyle bir bütün olarak değerlendirmesi aynı zamanda da danışanın özerk olarak işlerini yürütmesine yardımcı olmayı önemsemesi, danışanı gelişim süreci içinde, geçmiş, şimdi ve geleceği açısından dengeli bir biçimde ele alması gibi yönleri ile kendine has bir yaklaşım ortaya koymaktadır (Sarı, 2020).
KAYNAKÇA
Bannink, F. (2017). 201 Pozitif Psikolojik Danışma Uygulaması. (Esra Kökkılıç, Çev.). İstanbul: Üsküdar Üniversitesi Yayınları.
Carr, A. (2016). Pozitif Psikoloji. (Ümit Şendilek, Çev.). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Çetin-Gündüz, H. (2016). 21. Yüzyılda Pozitif Psikolojinin Parçası Olarak Umut ve Türkiye’deki Yeri. İçinde, A. Yıldız-Demirli (Ed.). Pozitif Psikoloji Bağlamında Umut ( ss.41-72). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Ergüner-Tekinalp, B. ve Işık, Ş. (Eds.) (2020). Eğitimde Pozitif Psikoloji Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Sarı, T. (2020). Pozitif Psikoterapi. İçinde, Z.Karataş ve Y.Yavuzer (Eds.) Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları (Örnek Uygulamalarla Temel ve Güncel Kuramlar) (ss.583-615). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Görsel Kaynakça
https://www.tayfundogan.net/2016/10/16/pozitif-psikoloji-nedir-ve-neden-onemlidir/ adresinden erişilmiştir.
http://www.rasyonelpozitifdernek.org/pozitif-dusunmenin-gucu/ adresinden erişilmiştir.
Çağrı BAŞ
Psikolojik Danışman
