Gece korkunç bir rüya gördüğümüzde hangimiz en yakınını arayıp anlatmadı ya da Google’ a yazıp anlamına bakmadı. Bazı kişiler diğerlerine göre rüyalarını daha iyi hatırlar ama yine de çoğumuz komik, şaşırtıcı ya da korkutucu rüyaları hatırlarız. Örneğin ben rüyalarımda hayvanlarla konuşabildiğimi görmüştüm. Öyle ya hayal gücümüzün genişliğine göre şekillenen rüyalarda her şey mümkündür. Belki siz de pek çok insan gibi rüyaların ne anlama geldiğini merak etmişsinizdir. Bu merak Freud’ un 20. yüzyılda kazandırdığı zenginliklerden birini anlatır. Rüyaların gizli psikolojik anlamlar içerdiği görüşü Freud tarafından ortaya konulmuştur. Freud’a göre rüyalar, ‘’bilinçdışına giden kral yolu’’ dur (Freud, 2010).
Freud, rüya imgelerinin bilinçdışındaki istek ve düşüncelerin simgeleştirme sürecinde ya da diğer saptırıcı işlemlerden geçmiş biçimleri olarak açıklamıştır. Freud’ a göre bu, zihnin bilinçdışı bölümüyle bilinçöncesi düzeyi arasındaki sınırın korunması için gerekli bir sansür mekanizmasıdır. Bu mekanizma bilinçdışındaki isteklerin bilinç düzeyine çıkmasına engel olur. Uyku sürecinde bu sansür gevşer ve bilinçdışındaki bazı duygu ve düşüncelerin, biçim değiştirdikten sonra bu sınırı aşmasına olanak verilir. Rüya gören kişinin algıladığı imgeler, sınırı aşmış olan bilinçdışı duygu ve düşüncelerin maskelenmiş biçimleridir (Geçtan, 2017). Freud, rüyaların bu şekilde bilinçdışına itilerek bastırılmış olan içgüdüsel arzuların örtülü bir şekilde tatmin edilmesini içerdiğine ve bu sebeple rüyaların görünenin aksine çok daha derin manaları içerisinde barındıran karmaşık olgular olduğuna inanmıştır (Schultz ve Schultz, 2007).
Rüyaların başlıca işlevi, bastırılan dürtülerin simgesel dışa vurumuna izin vermektir (Burger, 2016). Bu yaklaşım Freud’u rüyaların bir arzu tatmin süreci olduğu sonucuna ulaştırmıştır (Freud, 2016). Başka bir ifadeyle rüyalar bilinçdışımızdaki çatışmaların güvenilir olarak görülebilme olanağı sağlar. Fakat Freud’a göre rüya esnasında da olsa bilinçdışı arzularımız çoğunlukla açık olarak kabul edilemezler. Bundan dolayı kılık değiştirirler ve sembolik bir örtü kullanarak ortaya çıkarlar. Bu isteklerin tatmini sağlanınca bilinçdışı da yatışır (Özbaydar, 1971; Akt., Tanrıverdi, 2017).
Freud, rüyaların hem açık hem de kapalı/gizli içeriğinin bulunduğunu ileri sürer. Açık içerik, rüyanın görünen anlamıdır. Gizli içerik ise sembollerle ifade edilen bilinçdışı dürtü, istek ve korkulardan oluşur (Corey, 2016). Örneğin; rüyanızda bir canavar sizi kovalıyorsa bu açık içeriktir. Gizil içerik ise yaratığın sizi kovalamasının altında yatan anlamdır. Başka bir ifadeyle canavarın sizi kovalaması aslında işinizde başkaları gibi terfi alamıyor olmanız ve işinizde güvensiz hissetmeniz anlamına gelebilir. Freud gizli içerikteki yasak arzuların açık içerikteki sembollerle bir şekilde anlamlandırıldığını düşündüğü için, rüya sembollerinin neredeyse tamamını cinsellikle ilgili olarak değerlendirmektedir. Freudyen anlamdaki rüya sembollerine bakıldığında, erkek cinsel organı için 102, kadın cinsel organı için 95 ve cinsellik için ise 55 tane sembol bulunduğu görülmektedir (Özbaydar, 1971; Akt., Tanrıverdi, 2017).
Freud bütün bunlarla birlikte tüm rüyaların duygusal çatışmalardan kaynaklanmak zorunda olmadığını da ifade etmiştir. Bazı rüyaların oda sıcaklığı, yatmadan önce fazla yemek yeme gibi günlük sıradan uyarıcılar sebebiyle de oluşabildiğini söylemiştir (Schultz ve Schultz, 2007). Rüya içeriğini etkileyen faktörlerden bir diğeri de rüya görülmeden önceki gün yaşanan duygu ve düşüncelerin kalıntılarıdır. Bu duygu ve düşünceler bilinçdışında etkinliklerini sürdürdükleri için rüya içeriğinin bir parçası olurlar. Nikles ve arkadaşlarının (1998) yaptığı araştırmada, denekler uyku laboratuvarında birkaç gece geçirmiştir. Rüyalarının ortasında uyandıran deneklerden nasıl bir rüya gördükleri anlatmaları istenmiştir. Sonraki iki gece, deneklere hayatlarında bir sorunu ya da sorun oluşturmayan bir şeyi düşünmeleri istenmiş. Daha sonra denekler yine gece yarısı uyandırılmış ve rüyaları sorulmuştur. Şekil 1’de görüldüğü gibi, canlarını sıkan bir sorunu düşünmeleri istenen deneklerin çoğu o sorunla ilgili rüya görmüştür.
Rüyalarımızın ruh sağlığı ile ilişkisine baktığımızda ise; rüyalar bizi kaygı yaratıcı ya da benliğimizi tehdit edici malzemelere karşı hazırladığı (McGrath ve Cohen, 1978) ve çözülmemiş sorunlarımıza yardımcı olduğu (Cohen ve Cox, 1975) görülür. Kısacası Freud, rüyaların büyük çoğunluğunun bilinçdışındaki bastırılmış olan yasak arzulardan kaynaklandığına inanır. Rüyaların daha az bir kısmının bedene etki eden bazı uyarıcılardan kaynaklandığını düşünür. Aynı zamanda yapılan bazı çalışmalarda gördüğümüz gibi rüyalarımızın ruh sağlımız için de önemli bir yeri vardır.
KAYNAKÇA
Burger, J. M. (2016). Kişilik. (İ. D. Erguvan Sarıoğlu, Çev.) İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Cohen, D. B. ve Cox, C. (1975). Neuroticism in the sleep laboratory: Implications for representational and adaptive properties of dreaming. Journal of Abnormal Psychology, 84, 91-108.
Corey, G. (2016). Psikolojik danışma, psikoterapi kuram ve uygulamaları (T. Ergene Çev. ) Ankara: Mentis Yayıncılık
Freud, S. (2010). The Interpretation Of Dreams. Newyok: Basic Books.
Freud, S. (2016). Rüyaların yorumu. (D. Muradoğlu, Çev.) İstanbul: Say Yayınları.
Geçtan, E. (2017). Psikanaliz ve sonrası. İstanbul: Mentis Yayıncılık.
McGrath, M. J. ve Cohen, D. B. (1978). REM sleep facilitation of adaptive waking behavior: A review of literature. Psychological Bulletin, 85, 24- 57.
Nikles, C. D., Brecht, D. L., Kinger, E. ve Bursell, A. L. (1998). The effects of current-concern- and nonconcern- related waking suggestions on nocturnal dream content. Journal of Personality and Social Psychology, 75, 242- 255.
Schultz, D. P. ve Schultz, S. E. (2007). Modern Psikoloji Tarihi. (Y. Aslay, Çev.) İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Tanrıverdi, A. (2017). Freud ve Jung bağlamında islamiyetteki rüya anlayışı. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları, 594- 599.
GÖRSEL KAYNAKÇA
https://tatianasamperpsicologa.wordpress.com/2016/04/14/para-que-serve-um-psicologo/
https://acikradyo.com.tr/acik-bilinc/uyku-ve-ruyalar
Başak Kılınç
Psikolojik Danışman
